Al-Shabaab - Boko Haram ở Kenya?

Với 147 sinh mạng và 79 người bị thương, đây là vụ tấn công đẫm máu nhất mà nhóm nổi dậy cực đoan al-Shabaab ở Somalia đã gây ra trên lãnh thổ Kenya kể từ sau loạt vụ đánh bom Đại sứ quán Mỹ ở Kenya hồi năm 1998. Ngay sau vụ tấn công, al-Shabaab đã thừa nhận hành động này nhằm trả đũa việc quân đội Kenya tham chiến ở Somalia.

Tổng thống Kenya Uhuru Kenyatta cho rằng, al-Shabaab hiện trở thành “mối đe dọa hiện hữu” đối với Kenya, và khẳng định sẽ áp dụng các biện pháp mạnh nhất nhằm chống lại lực lượng khủng bố cũng như không dung thứ những kẻ tiếp tay cho khủng bố hoặc truyền bá chủ nghĩa cực đoan. Tổng thống Kenyatta cũng tuyên bố nhóm al-Shabaab có liên hệ với mạng lưới khủng bố quốc tế al-Qaeda sẽ không thể thiết lập được một “Vương quốc Hồi giáo” (Caliphate) tại Kenya. 

Vụ tấn công khủng bố vừa qua cũng đặt ra những câu hỏi về chiến lược an ninh của Chính phủ Kenya. Mặc dù sau đó al-Shabaab mất dần quyền kiểm soát các khu vực ở Somalia và phân tán lực lượng, nhưng nhóm này vẫn có khả năng gây ra những vụ tấn công tàn bạo theo kiểu du kích. Một nhà ngoại giao cấp cao phương Tây phát biểu: “Về cơ bản, chúng ta đang chứng kiến sự ra đời của một nhóm Boko Haram ở Kenya. al-Shabaab có chiến lược rõ ràng, đầu tiên là làm suy yếu quyền lực của chính quyền trung ương Kenya đối với toàn bộ khu vực Đông Bắc và khiến cho cộng đồng thiểu số Somalia xa lánh những người Kenya còn lại”.

al-Shabaab là tổ chức hồi giáo cực đoan chủ yếu hoạt động ở miền Nam Somalia, chính thức bị Cục Chống khủng bố Mỹ liệt vào “danh sách đen” từ năm 2008. Tới năm 2012, nhóm này tuyên bố hợp tác cùng với al-Qaeda.  Khu vực phía Đông và Bắc Kenya, giáp biên giới với Somalia, là một trong những địa bàn hoạt động mạnh nhất của nhóm phiến quân al-Shabaab có quan hệ với mạng lưới khủng bố al-Qaeda này. Trong lịch sử, al-Shabaab đã tiến hành nhiều vụ tấn công đẫm máu tại Kenya. Các vụ tấn công trong 3 năm qua do al-Shabaab thực hiện ở Kenya đã gây thiệt hại không nhỏ cho ngành công nghiệp du lịch của nước này. Nhiều nước trên thế giới đã phải khuyến cáo công dân của mình không lui tới các khu vực ven biển vốn từng một thời là các nam châm thu hút du lịch của Kenya do lo ngại khủng bố.

Thực tế, Kenya là nước giữ vai trò quan trọng tại khu vực Đông Phi, tham gia vào quá trình trấn áp lực lượng khủng bố al-Shabab và khôi phục ổn định chính trị cho Somalia. Tham gia phái bộ quân sự do Liên minh châu Phi đứng đầu ở Somalia, Kenya đã đóng góp khoảng 20.000 binh sĩ tại Somalia nhằm giúp Chính phủ nước này đối phó với al-Shabaab.

Trước những lo ngại bị al-Shabaab trả thù, nhiều nhà phân tích cho rằng, Chính phủ Kenya cũng không thể không can dự vào Somalia vì những bất ổn chính trị ở Somalia cũng tác động trực tiếp tới Kenya. Kenya là một trong những nơi có trại tị nạn lớn nhất thế giới - trại tị nạn Dadaab - chủ yếu tiếp nhận người Somalia sang tị nạn khỏi cuộc xung đột ở trong nước. Bất ổn ở Somalia sẽ dẫn tới làn sóng di cư hàng loạt đe dọa sự ổn định chính trị của Kenya.

Trong những tháng gần đây, al-Shabaab đang gặp phải những vấn đề mà các chuyên gia cho rằng càng khiến cho nhóm này trở nên nguy hiểm hơn đối với Kenya. Nhóm này đã bị suy yếu nghiêm trọng, mất dần lãnh thổ ở Somalia vào tay lực lượng đa quốc gia do các nước châu Phi điều đến. Ngoài những mâu thuẫn nội bộ dẫn đến các vụ thanh toán lẫn nhau, các vụ không kích của Mỹ cũng đã khiến một số tên cầm đầu al-Shabaab thiệt mạng, trong đó có tên Ahmed Godane. Một nhà ngoại giao phương Tây cho rằng: “al-Shabaab đang trở nên nguy hiểm hơn vì chúng đang bị phân tán lực lượng. Chúng sẽ chỉ tìm các mục tiêu “mềm” và chúng đã tìm thấy một mục tiêu như vậy”. Việc tấn công các mục tiêu mềm như trường học đang khiến chúng trở nên tàn bạo như Boko Haram ở Nigeria.

Thành An