Thuốc lá: Việt Nam 945 điếu/người/năm đứng thứ 15/193 quốc gia

Thuốc lá đã được chứng minh là có liên quan đến 25 loại bệnh tật và là nguyên nhân chủ yếu của nhiều bệnh mãn tính nguy hiểm như ung thư phổi, thiếu máu cơ tim, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, đột quỵ. Sự gia tăng số trường hợp mắc các bệnh liên quan đến thuốc lá cũng làm tăng gánh nặng đối với ngân sách hệ thống dịch vụ y tế, là nguyên nhân chính khiến cho hệ thống này rơi vào tình trạng quá tải trầm trọng và xuống cấp như hiện nay. Theo số liệu của Bộ y tế, số người nhập viện do các bệnh mãn tính đã tăng từ 39% năm 1986 lên 62,4%  vào năm 2006 sự gia tăng gánh nặng này chủ yếu do các bệnh có liên quan đến thuốc lá như ung thư, tim mạch, bệnh đường hô hấp. Theo ước tính của Tổ chức y tế thế giới, số người tử vong do thuốc lá mỗi năm ở Việt Nam là 40.000 và con số này có thể gia tăng đến 70.000 vào năm 2030 nếu không có các biện pháp hữu hiệu nào được thực thi nhằm ngăn chặn đại dịch này.

Điều đáng lo ngại là có một tỷ lệ đáng kể người nghèo hút thuốc và người nghèo có xu hướng hút thuốc nhiều hơn người giàu. Theo số liệu của Điều tra mức sống hộ gia đình năm 1998, tỷ lệ hút thuốc ở nhóm thu nhập thấp nhất là 57%, cao hơn so với mức của nhóm thu nhập cao nhất (42,1%). Số tiền chi tiêu cho thuốc lá trong ngân sách hộ gia đình của nhóm hộ nghèo nhất cũng chiếm tỷ lệ cao hơn ở nhóm có thu nhập cao nhất tương ứng 5,3% và 3,6%.

Hệ lụy của việc sử dụng thuốc lá ở người nghèo là sự gia tăng đói nghèo do các lý do sau đây. Thứ nhất, sử dụng thuốc lá lấy đi một phần ngân sách hộ gia đình mà lẽ ra đã có thể dùng cho những tiêu dùng thiết yếu như lương thực, thực phẩm, giáo dục, mua sắm tư liệu sản xuất, là những điều kiện cần thiết giúp họ giảm nghèo. Thứ hai, người nghèo sử dụng thuốc lá cũng dễ mắc bệnh hơn do điều kiện dinh dưỡng và chăm sóc sức khỏe hạn chế. Khi mắc bệnh, do áp lực kinh tế, họ thường có xu hướng bỏ qua những dấu hiệu sớm của bệnh và chỉ quan tâm khi mọi chuyện đã trở nên quá muộn. Việc điều trị các bệnh như ung thư, tim mạch ở giai đoạn muộn thường có kết quả rất hạn chế, vô cùng tốn kém và thường vượt quá khả năng kinh tế của phần lớn các bệnh nhân nghèo. Thứ ba, sự suy giảm khả năng lao động, sự thiếu vắng lực lượng lao động chính do ốm đau và/hoặc mất sớm khiến cho thu nhập của các hộ gia đình này ngày càng suy giảm, gánh nặng cơm áo rơi vào phụ nữ và trẻ em. Những đứa trẻ trong những gia đình này sẽ phải bỏ học để bắt đầu lao động kiếm sống từ rất sớm và một vòng xoắn nghèo đói mới lại bắt đầu.     

Một vấn đề đáng lo ngại nữa là phần lớn những người hút thuốc Việt Nam bắt đầu hút thuốc từ khi còn rất trẻ. Theo điều tra toàn cầu về sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành 2010, có tới 56% người hút thuốc ở Việt Nam bắt đầu hút thuốc trước tuổi 20. Theo điều tra toàn cầu về sử dụng thuốc lá ở thanh thiếu niên năm 2007 thì có tới 17% nam thanh thiếu niên ở Việt Nam trong lứa tuổíi 13 - 15 đã từng sử dụng thuốc lá và trong số đó cứ 5 em có một em thử hút thuốc trước tuổi lên 10.

Hệ lụy của việc hút thuốc ở người trẻ tuổi là khả năng nghiện thuốc khi trưởng thành cao hơn. Thanh thiếu niên bắt đầu hút khi mà hiểu biết về tác hại thuốc lá còn rất hạn chế và khi hiểu về tác hại của thuốc lá và biết là thuốc lá gây nghiện thì các em đã nghiện và không còn dễ dàng bỏ thuốc nữa. Bắt đầu hút thuốc sớm thì khi ở lứa tuổi trung niên, nguy cơ mắc các bệnh do thuốc lá cũng cao hơn do tiền sử hút thuốc của họ kéo dài. Những người trẻ cũng là nhóm người đang bước sang tuổi lao động và tuổi sinh sản, nếu trở thành người nghiện thuốc ở lứa tuổi này thì tác hại đối với sức khỏe sinh sản và sức khỏe của các thế hệ sau cũng lớn hơn.