Trung Quốc trước xu hướng phân tầng xã hội

Báo cáo về sự phát triển phúc lợi xã hội ở Trung Quốc của Đại học Bắc Kinh mới công bố cho biết, 1% số hộ gia đình giàu nhất nước này hiện sở hữu hơn 30% của cải trong nước. Ở chiều ngược lại, 25% số hộ thuộc diện nghèo của Trung Quốc chỉ sở hữu khoảng 1% tài sản quốc gia.

Bên cạnh đó, báo cáo cũng đưa ra hệ số phân phối lợi tức (Gini) đối với các hộ gia đình ở Trung Quốc trong năm 2012 ở mức 0,73. Trong khi đó, con số tương ứng trong số liệu thống kê của chính phủ Trung Quốc là 0,47 năm 2012, gần bằng hệ số của Mỹ (0,56). Chỉ số Gini nói về sự bất bình đẳng thu nhập trong xã hội: chỉ số này sẽ được giả định là 0 nếu xã hội bình đẳng tuyệt đối và sẽ bằng 1 nếu có sự bất bình đẳng tuyệt đối.

Cũng theo báo cáo được đăng tải trên trang web của Nhân Dân nhật báo (Trung Quốc), sự khác biệt về tiền lương ở các thành phố và khu vực nông thôn là nguyên nhân chính dẫn tới sự bất bình đẳng này.

Trong khi đó, Khoa Tài chính và Kinh tế của Đại học Tây Nam ở Thành Đô (Trung Quốc) cũng đã thực hiện cuộc nghiên cứu riêng. Theo kết quả thu được thì hệ số Gini ở thời điểm năm 2010 là 0,6. Con số tương tự cũng được các tổ chức quốc tế và chuyên gia nước ngoài đưa ra về tình hình hiện nay ở Trung Quốc. Hệ số 0,4 được đánh giá là nguy hiểm tiềm tàng và có thể dẫn đến bất ổn, bạo loạn.     

Kết quả cuộc cải cách kinh tế diễn ra ở Trung Quốc không chỉ mang lại phúc lợi xã hội. Ngay cả các phương tiện tuyên truyền chính thức cũng không thể che đậy một thực tế là “chiếc bánh ngọt xã hội” ngày càng được phân phối một cách thiếu công bằng. Theo các nhà xã hội học, thậm chí con số 0,47 đã phải coi là mốc nguy hiểm. Các nhà khoa học tại Đại học Bắc Kinh cũng đưa ra kết luận tương tự - đây không phải là tín hiệu báo động mà là những rắc rối thực sự.

Phó giám đốc Viện Nghiên cứu Viễn Đông Andrei Ostrovsky cho rằng, có thể tồn tại sự khác biệt khi thống kê và phân tích dữ liệu về thu nhập thực tế của người dân và tài sản hộ gia đình. Nhưng rõ ràng, vấn đề phân tầng xã hội vẫn đang rất cấp bách đối với Trung Quốc, và sự phát triển bất bình đẳng là vấn đề lo ngại lớn cho các nhà lãnh đạo nước này. Theo chuyên gia này, sự phân tầng xã hội tồn tại và được công nhận tại đại hội Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc vào mùa Thu năm 2012. Phân tầng xã hội chủ yếu liên quan đến sự phát triển của nền kinh tế thị trường ở Trung Quốc. Người ta đưa ra các công thức khác nhau để giải quyết vấn đề này. Các nhà lý luận kinh tế Trung Quốc được chia thành hai trường phái - một số nhà khoa học đề nghị tiếp tục phát triển thị trường tích cực hơn nữa, trong khi những người khác xét thấy cần thiết duy trì nhiều hơn các yếu tố chủ nghĩa xã hội, tích cực thực hiện chính sách xã hội để giảm nhẹ sự mất cân bằng.

Thông thường sự gia tăng hệ số Gini liên quan đến khả năng biến động xã hội, tuy nhiên, điều đầu tiên và quan trọng nhất là khoảng cách ngày càng lớn trong phân phối thu nhập sẽ tác động tiêu cực đến hoạt động của nền kinh tế. Chủ yếu bởi hầu hết dân số có thu nhập thấp và trung bình đã dành phần lớn thu nhập để mua các mặt hàng thiết yếu. Kết quả là, nền kinh tế trong nước chủ yếu chỉ phát triển các ngành công nghệ thấp. Ngoài ra, khoảng cách thu nhập quá xa nhau ảnh hưởng đến khả năng của người nghèo đầu tư vào giáo dục con cái họ, mà điều đó ảnh hưởng đến sự phát triển nguồn nhân lực. Đương nhiên, điều này tạo ra khó khăn, cản trở nền kinh tế Trung Quốc phát triển sáng tạo.

Thực tế khiến các nhà nghiên cứu xã hội không khỏi lo ngại, coi đây là mầm mống gây tâm lý bất mãn trong một bộ phận lớn dân chúng, tạo nên những bất ổn xã hội. Giới chức Bắc Kinh buộc phải sớm triển khai các bước đi hiệu quả để giải quyết tình trạng này. Nên phát triển thị trường nhiều hơn hay nên đề cao chủ nghĩa xã hội? Chỉ thị hướng dẫn mới có thể sẽ kết hợp cả hai giải pháp này. Trong gói các cải cách kinh tế mới, không loại trừ khả năng Chính phủ sẽ hỗ trợ người nghèo cũng như đầu tư vào khu vực kinh tế suy giảm.

Thu hẹp chênh lệch giàu nghèo không phải là rắc rối riêng của Trung Quốc. Nghiên cứu Toàn cầu của Standard Chartered cho biết, các chính phủ ở châu Á cũng đối mặt với khó khăn tương tự. Hãng này thúc giục nhiều nền kinh tế nhập khẩu năng lượng ở châu Á như Ấn Độ, Indonesia và Thái Lan cần xem xét lại việc trợ cấp năng lượng, bởi kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng những khoản trợ cấp không có hiệu quả trong việc giảm thiểu bất bình đẳng thu nhập, không giúp được người nghèo mà chỉ làm gia tăng gánh nặng đối với ngân sách của chính phủ, và do đó làm giảm khả năng chi trả cho việc xây dựng hạ tầng hay các biện pháp xóa đói giảm nghèo. Theo Standard Chartered, việc chuyển tiền mặt trực tiếp thường là cách tốt nhất để giúp người nghèo. Đối lập với điều mà mọi người thường nghĩ, người nghèo thường biết điều gì là tốt nhất đối với họ và hiếm khi phung phí tiền.

Standard Chartered cũng nhắc nhở các nhà hoạch định chính sách của châu Á cần nhanh chóng xóa bỏ những ảnh hưởng mà việc thay đổi công nghệ gây ra. Hãng này cho rằng, nguy cơ công nghệ mới có thể tiếp tục mở rộng khoảng cách về thu nhập và kiếm lời cho các chủ tư bản vẫn đang hiện hữu.

Huỳnh Vũ