Trung Quốc lấy chủ nghĩa dân tộc và tham vọng bành trướng để che giấu sự suy yếu nội bộ
Thời gian gần đây, Trung Quốc gây hấn với hầu hết các láng giềng, từ Nhật Bản cho đến Việt Nam, Philippines... Trả lời nhật báo La Croix, chuyên gia Pháp Valérie Niquet, phụ trách Ban châu Á của Hiệp hội Nghiên cứu Chiến lược (FRS) nhận định, chế độ ở Bắc Kinh - bị suy yếu từ bên trong - đang sử dụng chủ nghĩa dân tộc và tham vọng bá quyền trên biển để lấy lại chính danh. Tuy nhiên, theo Bà, chiến lược này không phải không có rủi ro.
La Croix: Theo Bà đánh giá, những yêu sách lãnh thổ của Trung Quốc ở Biển Đông có chính đáng hay không?
Valérie Niquet: Vấn đề chủ nghĩa bành trướng Trung Quốc tại Biển Đông hay Biển Hoa Đông đã bị không chỉ các nước láng giềng của Bắc Kinh (Việt Nam, Philippines, Nhật Bản) mà cả cộng đồng quốc tế phản ứng bởi Trung Quốc chỉ đơn thuần giải thích các tuyên bố chủ quyền của họ bằng lập luận lịch sử theo cách họ muốn.
Lập luận của Trung Quốc là gì? Là kể từ thời Hán - hơn hai thế kỷ trước Công nguyên - các thủy thủ Trung Quốc đã biết đến khu vực này, và trên cơ sở đó Bắc Kinh đòi chủ quyền trên toàn bộ vùng biển bao quanh Trung Quốc. Nếu dựa trên một lập luận kiểu như vậy, thì người Hy Lạp có thể đòi chủ quyền trên toàn bộ Biển Địa Trung Hải...
Vấn đề thứ hai là những tuyên bố chủ quyền khá mới mẻ đó lại không được Trung Quốc xác định rõ ràng như Philippines và Việt Nam đã yêu cầu. Ngày nay, yêu sách lãnh thổ của Bắc Kinh dựa trên một đường chín đoạn được chính quyền Trung Hoa vẽ ra một cách thô thiển và nhanh chóng vào năm 1948, để đòi chủ quyền toàn bộ Biển Đông. Nhưng chúng ta chưa biết Trung Quốc định đòi chủ quyền đối với các đảo để từ đó, đòi chủ quyền với vùng đặc quyền kinh tế và lãnh hải xung quanh các đảo này, hay họ muốn toàn bộ Biển Đông mà không dựa vào một vùng lãnh thổ cụ thể nào.
La Croix: Những hành động khiêu khích của Trung Quốc – như việc điều các tàu tuần duyên, và hạ đặt các giàn khoan dầu ở vùng biển của nước láng giềng - có thể gây nên một cuộc chiến tranh cục bộ hay rộng lớn lôi kéo Nhật Bản và Mỹ hay không?
Valérie Niquet: Kể từ cuối những năm 2000, thời điểm châu Á vừa trải qua cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ, Bắc Kinh đã thay đổi chiến lược trên Biển Đông, quyết định thử phản ứng và quyết tâm đáp trả của các nước láng giềng và Mỹ. Mục tiêu của Trung Quốc là tạo ra một tình huống để phân tích so sánh lực lượng trong khu vực.
Phải đối mặt với chiến lược thử sức đó, Nhật Bản hay Mỹ không muốn Trung Quốc đi quá xa, nhưng cũng không sẵn sàng lao vào một cuộc xung đột trực diện với Bắc Kinh. Nhưng nguy cơ sự cố đáng tiếc xảy ra không phải là không có: từ đầu năm đến nay, tại Biển Hoa Đông, Nhật Bản đã cho phi cơ cất cánh hơn 400 lần do các sự cố với Trung Quốc.
Tại Biển Đông, tình hình khác hơn, và có thể xấu đi một cách nhanh chóng. Khi Trung Quốc hạ đặt một giàn khoan dầu ở vùng biển mà Việt Nam tuyên bố chủ quyền, chúng ta không nên quên là nhiều cuộc biểu tình bạo động nhắm vào các cơ sở của Trung Quốc hay Đài Loan đã xảy ra trên lãnh thổ Việt Nam vào tháng trước.
Trung Quốc hiện nay như đang cho rằng họ ở một thế mạnh và có thể đẩy quân cờ của mình về phía trước. Đó có thể là một tính toán sai lầm và Trung Quốc cuối cùng sẽ phải đối mặt với phản ứng dữ dội từ Việt Nam, Nhật Bản hay Mỹ.
La Croix: Đâu là ranh giới đỏ mà Trung Quốc không nên vượt qua?
Valérie Niquet: Tại Biển Đông, rất khó xác định điều này. Trung Quốc từ lâu đã hiện diện trên quần đảo Hoàng Sa sau khi chiếm đóng trái phép từ Việt Nam. Và Mỹ, dù đã tăng cường sự hiện diện quân sự của mình trong khu vực với Philippines, Malaysia và một số nước khác, nhưng chưa sẵn sàng đối đầu với Bắc Kinh để bảo vệ hai hoặc ba hòn đảo do Manila và Hà Nội tuyên bố chủ quyền.
Một trong những lằn ranh mà Mỹ từng cảnh báo là việc Bắc Kinh thiết lập Vùng nhận dạng phòng không tại Biển Đông như họ đã làm tại vùng Biển Hoa Đông. Ngược lại, ở trên Biển Hoa Đông, Bắc Kinh sẽ vượt quá giới hạn nếu dùng vũä lực chiếm quần đảo Senkaku do Nhật Bản quản lý. Điều đó sẽ dẫn đến một phản ứng từ phía Mỹ. Chỉ mới gần đây thôi, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ còn tuyên bố rằng quần đảo đó được che chở bằng hiệp ước quân sự giữa Washington với Tokyo.
La Croix: Những căng thẳng hiện nay có hy vọng hạ nhiệt hay không?
Valérie Niquet: Tình hình chỉ có thể thay đổi với sự chuyển biến của chính quyền Trung Quốc. Bắc Kinh đang xây dựng tính chính đáng dựa trên nền tảng chủ nghĩa dân tộc, hướng tới phục hưng đế chế đại Trung Hoa trước kia. Những tham vọng đó dùng để đánh lạc hướng dư luận trong nước, bảo vệ tính chính đáng của một chính quyền đang đối mặt với nhiều vấn đề nội bộ. Điều đó giải thích tại sao Trung Quốc rất hung hăng với các láng giềng. Họ đang cố gắng đặt họ vào vị trí một cường quốc không thể tranh cãi để lãnh đạo châu Á. Các vấn đề tài nguyên, lãnh thổ, năng lượng và thủy sản chỉ là cái cớ. Chúng ta đang phải đối mặt với một cường quốc bị suy yếu từ bên trong và dựa trên chủ nghĩa dân tộc và tham vọng bành trướng để tìm lại chính danh của mình.