Sự gượng gạo ban đầu
Mặc dù cuộc bầu cử Hạ nghị viện khóa 16 tại Ấn Độ chưa có kết quả chính thức, song các cuộc thăm dò dư luận cho thấy đảng Nhân dân Ấn Độ (BJP) - đứng đầu Liên minh chủ quốc gia (NDA) đối lập hiện nay - nắm chắc phần chiến thắng. Sự đổi ngôi quyền lực trên chính trường Ấn Độ là cơ hội để Mỹ cải thiện quan hệ với cường quốc châu Á này, vốn bị sứt mẻ trong chính quyền cũ tại New Delhi. Nhưng điều này không đồng nghĩa Washington sẽ có mối quan hệ hữu hảo ngay từ đầu với Thủ tướng Narendra Modi - ứng cử viên của BJP.
Chính khách theo chủ nghĩa dân tộc và đạo Hindu này từng bị Mỹ từ chối cấp thị thực nhập cảnh năm 2005 với cáo buộc “giật dây” các vụ bạo loạn sắc tộc, tôn giáo khiến hơn 1.000 tín đồ Hồi giáo tại Ấn Độ thiệt mạng hồi năm 2002. Với những diễn biến trên chính trường Ấn Độ hiện nay, giờ đây Mỹ sẽ phải chuẩn bị đón nhận những cú phản đòn từ quyết định ngoại giao mà Washington cho là đúng đắn khi đó.
Từ tháng 2 vừa qua, chính quyền Tổng thống Barack Obama đã bắt đầu có các chuyển động theo hướng hàn gắn quan hệ song phương với New Delhi. Lần đầu tiên trong nhiệm kỳ thống đốc bang Gujarat kéo dài 10 năm của ông Modi, Đại sứ Mỹ tại Ấn Độ đã có cuộc tiếp kiến. Giới chức Washington không dưới một lần tuyên bố Mỹ hoan nghênh mọi nhà lãnh đạo mới của Ấn Độ, đồng thời bóng gió về một cuộc gặp cấp cao tại Washington.
Tổng thống Obama đã chúc mừng Ấn Độ tổ chức thành công cuộc bầu cử Hạ viện và tuyên bố Nhà Trắng sẽ hợp tác chặt chẽ với chính phủ mới tại quốc gia đông dân thứ hai thế giới này. Ông không quên nhấn mạnh tới quan hệ truyền thống của Mỹ với Ấn Độ - nền dân chủ lớn nhất thế giới, cũng như chuyến thăm New Delhi hồi năm 2010 với tuyên bố quan hệ Mỹ - Ấn định hình quan hệ đối tác trong thế kỷ XXI.
Trước đó, Chính phủ Mỹ đã chỉ thị cho tất cả các bộ của nước này xác định một số lĩnh vực hợp tác với ban lãnh đạo mới tại Ấn Độ sau cuộc bầu cử Hạ viện. Trong khi lưu ý Chính phủ Ấn Độ cần đưa ra quyết định cần thiết để thúc đẩy phát triển kinh tế, giới chức Mỹ cho rằng khu vực tư nhân ở Mỹ đã nêu rõ quan điểm mong muốn New Delhi mở cửa hơn trong lĩnh vực quốc phòng, bán lẻ, nông nghiệp và tài chính. Các công ty Mỹ muốn có một môi trường kinh doanh ổn định và có thể dự báo được, với “sân chơi công bằng”, luật lệ rõ ràng và không có bất đồng về chế tài.
Tuy nhiên, những tranh cãi về vụ visa ít nhiều sẽ phủ bóng đen lên quan hệ Ấn - Mỹ, ít nhất trong thời gian đầu khi những cảm giác nặng nề quay trở lại. BJP cho biết ông Modi đã có “tấm vé sạch” khi các nhà điều tra do Tòa án Tối cao Ấn Độ chỉ định năm 2010 tuyên bố không có đủ bằng chứng về vai trò của chính khách này trong các vụ xung đột tín ngưỡng, sắc tộc năm 2002, mặc dù các nhà hoạt động nhân quyền nói điều ngược lại. Năm ngoái, chính khách này có kế hoạch thuyết trình về kinh tế Ấn Độ qua đường truyền video tại một sự kiện do Đại học Pennsylvania, song ý định không thành do vấp phải sự phản đối của các học giả, sinh viên người Mỹ gốc Ấn.
Dự báo về quan hệ Mỹ - Ấn dưới thời Obama và Modi, giới chuyên gia cho rằng cảm giác khó chịu sẽ nhanh chóng qua đi, nhường chỗ cho những quan tâm chung liên quan tới lợi ích quốc gia. Modi hiện có nhiều bạn bè tốt tại Mỹ, trong đó phải kể tới những doanh nhân người Mỹ gốc Ấn làm ăn phát đạt có quan hệ với bang Gujarat mà ông làm thống đốc. Mặc dù những khác biệt về tín ngưỡng và bị đánh giá là một tân binh trong các mối quan hệ quốc tế, chính sách đối ngoại chưa rõ ràng, song chủ trương giới doanh nghiệp làm ăn kinh tế và tầm nhìn lớn đối với tiến trình khôi phục kinh tế Ấn Độ của chính khách này có thể coi là một trong những động lực thúc đẩy cải thiện quan hệ Ấn - Mỹ.
Mỹ sẽ cân nhắc cách thức hợp tác trở lại với Ấn Độ, và ở chiều ngược lại, BJP sẽ luôn coi Mỹ là một đối tác mạnh trong lĩnh vực quốc phòng và kinh tế. Điều này đã được chứng minh trong quá khứ khi chính đảng này nắm quyền lãnh đạo tại Ấn Độ. Dưới thời cựu Thủ tướng Atal Bihari Vajpayee, hai nước đã làm sâu sắc mối quan hệ đối tác chiến lược.
Giới phân tích dự đoán sau khi cảm giác gượng gạo ban đầu qua đi, cả Ấn Độ và Mỹ sẽ có những điều chỉnh thích hợp để bước vào một chương mới của mối quan hệ đối tác chiến lược.