Đăk Nông tìm hướng phát triển cà phê bền vững

Năng suất giảm

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Đăk Nông Đỗ Ngọc Duyên cho biết, trong những năm qua, do diện tích cà phê của tỉnh phát triển quá nhanh, người dân trồng cà phê trên cả những chân đất không đủ điều kiện chăm sóc như: thiếu nước tưới, đất có độ dốc lớn, đất bạc màu, đất có tầng canh tác mỏng dưới 50cm... khiến năng suất và chất lượng cây cà phê thấp. Bên cạnh đó, toàn tỉnh hiện có 24.658ha cà phê già cỗi cần tái canh, số diện tích còn lại tuy thời gian canh tác chưa nhiều nhưng do sử dụng giống kém chất lượng, mẫn cảm nhiều loại sâu bệnh hại, kỹ thuật canh tác kém... dẫn đến chất lượng vườn cây không cao, khó có khả năng phục hồi. Ngoài ra, các biện pháp kỹ thuật thâm canh tăng năng suất như: trồng cây che bóng mát, tạo tán, tỉa cành phù hợp, bón phân cân đối, phòng trừ sâu bệnh hại, cải tạo giống, cải tạo các vườn cây già cỗi... chưa được người dân quan tâm, chú trọng. Hiện, toàn tỉnh có 30% diện tích cà phê trồng giống đạt chất lượng, năng suất trung bình chỉ đạt 21tạ/ha/năm, thấp hơn bình quân chung trong khu vực Tây Nguyên từ 2 - 4 tạ/ha…

Sự biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp, không chỉ tăng nhiệt độ, tăng hàm lượng CO2 mà còn làm thay đổi quy luật thời tiết... khiến việc sản xuất cà phê của người nông dân ngày càng gặp nhiều khó khăn, thách thức. Những năm gần đây, thời tiết ở Đăk Nông có những dấu hiệu bất thường, tần suất mưa và lượng mưa hàng năm đều giảm. Do thiếu nước, sức đề kháng của cây cà phê kém, quả phát triển không đồng đều, bị rụng hoặc nhân nhỏ gây thiệt hại về năng suất, chất lượng. Điều kiện khí hậu này cũng tạo môi trường thuận lợi cho các loại dịch bệnh bùng phát như: rệp sáp hại quả, hại rễ, nấm hồng, thối rễ... Đáng lo ngại nhất hiện nay là mực nước ngầm ở Đăk Nông bị tụt sâu từ 3 - 5m so với năm 2006. Do đó, chỉ có gần 22.000ha cà phê được bảo đảm nguồn nước tưới từ các công trình thủy lợi, còn lại hơn 92.000ha cà phê người dân phải tự tìm nguồn nước từ giếng khoan...

Trong khi đó, người nông dân chưa nhận thức hết những tác hại cũng như chưa được trang bị kiến thức để đối phó với biến đổi khí hậu. Điển hình như việc trồng cây che bóng mát cho cà phê mới chỉ thực hiện được 20% diện tích, 80% diện tích còn lại đều bị khô hạn và thiệt hại nặng nề.

Tìm hướng phát triển cà phê bền vững

Phó viện trưởng Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên, TS Trương Hồng gợi ý, để phát triển bền vững cây cà phê thì chất lượng giống cà phê là vấn đề quyết định. Hiện nay, các giống mới như TR4, TR5, TR6, TR7, TR8, TR9... không chỉ cho năng suất cao, chất lượng cà phê tốt mà còn đề kháng được các loại sâu bệnh hại, có sức chịu hạn. Bên cạnh đó, tỉnh cần quan tâm chỉ đạo triển khai áp dụng các giải pháp quản lý kỹ thuật tổng hợp cho cà phê; triển khai tập huấn cho người nông dân áp dụng các giải pháp kỹ thuật canh tác cà phê bền vững theo quy trình quản lý ICM với phương châm 3 giảm (phân bón, nước tưới, thuốc bảo vệ thực vật); 3 phải (trồng mới bằng giống chất lượng tốt, trồng cây che bóng, thu hoạch đúng độ chín; 3 tăng (thu nhập, chất lượng và hiệu quả).

UBND tỉnh Đăk Nông cũng đang triển khai thực hiện Đề án Phát triển cà phê bền vững giai đoạn 2013 - 2015 và định hướng đến năm 2020. Theo đó, đến năm 2015, giữ diện tích ổn định và tập trung đầu tư thâm canh với diện tích 110.000ha cà phê, sản lượng bình quân giai đoạn 2013 - 2015 đạt hơn 280.000tấn/niên vụ; 50% diện tích cà phê có trồng cây che bóng; 40% diện tích cà phê được canh tác theo hướng bền vững dựa trên bộ nguyên tắc chung cho cộng đồng cà phê 4C... Đến năm 2020, tiếp tục duy trì ổn định diện tích 115.000 - 120.000ha, sản lượng đạt bình quân 340.000 - 350.000tấn/niên vụ; 75% diện tích cà phê có trồng cây che bóng và canh tác theo hướng bền vững dựa trên các bộ nguyên tắc chung ...

Để đạt mục tiêu trên, ngành nông nghiệp tỉnh đã đề ra nhiều giải pháp cụ thể mà trọng tâm là rà soát, thống kê lại toàn bộ diện tích cà phê hiện có trên địa bàn. Kiên quyết chuyển những diện tích không phù hợp, thiếu nước tưới sang trồng các loại cây khác; tăng cường tuyên truyền, vận động người dân cùng thực hiện phát triển cà phê bền vững từ khâu trồng, chăm sóc, chế biến đến khâu tiêu thụ. Khuyến khích người trồng cà phê liên doanh, liên kết hình thành vùng sản xuất có quy mô lớn, tạo thuận lợi cho việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, chế biến. Bên cạnh đó, ngành nông nghiệp tỉnh sẽ nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung các quy trình kỹ thuật sản xuất cà phê, chuyển giao kỹ thuật cho người sản xuất cà phê, nhân rộng các mô hình sản xuất cà phê bền vững, sản xuất cà phê sạch.

Nguyễn Công Lý