Cử tri đoàn - nét độc đáo của hệ thống bầu cử Mỹ
Hôm nay, 6.11, hơn 100 triệu cử tri Mỹ sẽ bỏ phiếu. Thế nhưng chỉ có 538 đại cử tri sẽ đi bầu tổng thống tiếp theo của Mỹ và cuộc bầu cử ấy sẽ diễn ra tại 50 thủ phủ của các bang và ở thủ đô Washington D.C vào ngày 17.12. Hệ thống bầu cử gián tiếp này được gọi là bầu qua cử tri đoàn (Electoral College), vốn là một trong những đặc trưng cơ bản của hệ thống bầu cử mà các nhà lập quốc đã đặt ra.
 15 đại cử tri của bang New Jersey bầu tổng thống ngày 15.12.2008 tiến hành tuyên thệ trước khi bỏ phiếu bầu cho Barack Obama |
Năm 1787, những người soạn thảo Hiến pháp Hoa Kỳ đã đạt được một thỏa hiệp tuyệt vời khi tạo ra một Quốc hội lưỡng viện, với Hạ viện mà ở đó số ghế của mỗi bang là dựa trên dân số của bang và Thượng viện, trong đó mỗi bang có hai ghế. Sau đó những người soạn thảo cố tìm cách bảo đảm rằng tổng thống phải có đủ quyền lực và tầm cỡ để độc lập với QH. Để bảo đảm yêu cầu này, những nhà lập Hiến của Mỹ năm 1787 không chấp nhận cách thức bầu tổng thống là thông qua Quốc hội vì lo ngại chia rẽ quyền lực hoặc cách bầu trực tiếp vì lo ngại người dân sẽ chỉ bầu cho ứng viên người địa phương và các bang lớn sẽ nắm vai trò thống trị. Thay vào đó, họ đặt ra một hệ thống Cử tri đoàn, trong đó các đại cử tri được chọn cử từ mỗi bang.
Một nhân tố khác khiến bầu cử Mỹ gắn với lá phiếu của cử tri đoàn là tại các bang miền nam nước Mỹ thời bản Hiến pháp mới được soạn thảo, nô lệ không có quyền bỏ phiếu nhưng được tính bằng 3/5 người thường khi thống kê quy mô dân số của mỗi bang. Ý tưởng ban đầu là chỉ có những người có vai trò ở mỗi bang mới hợp thành những đại cử tri trong cử tri đoàn bang đó. Qua năm tháng, cử tri đoàn thay đổi và ngày càng phản ánh tốt hơn nguyện vọng của người dân.
Trước kia, pháp luật mỗi bang quy định cách thức bầu đại cử tri. Từ những năm 1830, tất cả các đại cử tri đều được chọn thông qua bầu cử phổ thông. Mỗi bang được phân cho một số đại cử tri nhất định, bằng tổng số thượng nghị sỹ và hạ nghị sỹ của bang đó. Ở Mỹ, mỗi bang có 2 thượng nghị sỹ, còn số hạ nghị sỹ tỷ lệ với số dân của bang theo tổng điều tra dân số được thực hiện 10 năm một lần. Vì vậy, thông thường bang nào có nhiều dân hơn sẽ có số lượng đại cử tri lớn hơn. California là bang đông dân nhất nước Mỹ nên cũng có số lượng phiếu đại cử tri lớn nhất là 55. Một số bang khác có nhiều đại cử tri như Florida, Pensynvania, Ohio... đều có trên 20 phiếu. Trong khi đó một số bang nhỏ và đặc khu Washington DC chỉ có 3 phiếu đại cử tri.
Toàn bộ cử tri đoàn hiện nay gồm 538 đại cử tri, bao gồm 435 hạ nghị sỹ và 100 Thượng nghị sỹ, cộng với 3 người nữa của Thủ đô Washington DC. Tại hầu hết các bang của Mỹ (trừ hai bang Maine và Nebraska), các đại cử tri trong cử tri đoàn bang đó sẽ bỏ phiếu theo thể thức “được ăn cả ngã về không”. Nghĩa là nếu ứng viên nào giành được đa số phiếu của cử tri phổ thông thì sẽ nhận được tất cả lá phiếu của đại cử tri bang đó. Riêng hai bang Nebraska và Maine thì chỉ định đại cử tri theo tỷ lệ tương ứng với số phiếu phổ thông tại mỗi đơn vị bầu cử Quốc hội.
Để đắc cử tổng thống và phó tổng thống, ứng cử viên phải đạt số phiếu quá bán tối thiểu là 270 phiếu (đại cử tri). Tuy nhiên, nếu không có ứng cử viên tổng thống nào đạt được điều kiện đó, Hiến pháp trao cho Hạ viện trách nhiệm chọn vị tổng thống kế tiếp - mặc dù tình huống này chưa từng xảy ra trong hơn 200 năm qua.