Tìm giải pháp chuộc lại lỗi lầm
… Chỉ một ngày đi thăm một vài gia đình ở các huyện Tiền Hải, Kiến Xương, Vũ Thư mà cả tháng trời sau, tôi không ngủ được, nước mắt cứ chực trào ra khi nghĩ đến những gì tôi đã thấy. Chỉ xin đưa ra đây một vài câu chuyện:
- Một người lính trẻ trở về làng. Anh cưới cô Nhu, cô gái xinh nhất làng đã chờ anh trong mấy năm anh đi vào chiến trường. Cuộc sống tưởng chừng êm đềm, hai vợ chồng hạnh phúc khi người vợ có thai lần đầu. Ngờ đâu, họ cho ra đời, không phải là một đứa bé, mà là một bọc thịt. Vừa mất con, vừa bị làng xóm dè bỉu, cho là họ đã làm nên tội lớn ở kiếp trước, họ sống trong cô đơn, trong mặc cảm tội lỗi, nhưng cũng không thể không tiếp tục sinh con theo phong tục tập quán phải có con nối dõi. Lần thứ hai, lần thứ ba, vẫn cứ là những bọc thịt. Lần thứ tư, lần thứ năm, hai đứa bé trai ra đời, mang hình người nhưng không có óc. Họ đã sinh ra hai người con mang bệånh tâm thần. Khi tôi đến, một đứa bé đang đập đầu vào gốc cây, đứa kia nằm giãy dụa, phát ra những âm thanh không thành lời. Người cha cũng bị tâm thần, giờ chỉ còn như một nắm xương, đang nằm bất động. Cô Nhu xinh đẹp ngày nào, nay đã là một bà già bốn mươi tuổi hom hem, khắc khổ. Chị nói trong tiếng khóc: “Đã ba lần tôi ra sông, định tự tử, nhưng nghĩ đến khi tôi chết, ai là người chăm sóc người chồng liệt, ai là người lo cho hai đứa con điên, đành kéo dài kiếp sống đọa đày”. Người phụ nữ, người mẹ ấy, cả ngày quần quật ngoài đồng nuôi ba người vừa bệnh vừa mất trí, mấy mươi năm qua chưa một lần được một lời yêu thương, một lần an ủi, chưa một ngày được sống cuộc sống của một con người bình thường.
 Bà Trần Tố Nga đọc Chứng thư ở Tòa án công luận quốc tế tại Pháp, 2009 |
| Ảnh: Daniel Frydman |
- Còn nữa, còn nhiều nữa, đi qua ba chục gia đình trong số 15.000 gia đình nạn nhân của Thái Bình, tôi đã gặp không phải ba mươi cảnh đau khổ, ba mươi con người đau khổ, mà là gấp đôi, gấp ba. Có những gia đình đã cho ra thế hệ thứ ba nạn nhân, thế hệ thứ ba khuyết tật, dị tật, điên khùng....
- Còn nữa, còn nhiều nữa những cảnh đời bị tước đoạt niềm vui làm vợ, niềm hạnh phúc làm mẹ… Và khi chúng tôi xây được năm mươi ngôi nhà đầu tiên thì đã có ba người không chờ được nhà mới, đã ra đi về với tổ tiên.
Mà tôi cũng chỉ mới đến một vài xã của Thái Bình thôi. Còn Quảng Trị, A Lưới, còn Bến Tre, còn Củ Chi… còn bao nhiêu gia đình tôi chưa đến được. Tôi sẽ không bao giờ kể hết được nỗi đau thể xác, nỗi đau tâm hồn, những vết thương không thể nào hàn gắn của một xã hội do hậu quả tội ác mà quân đội Mỹ đã để lại trên đất nuớc tôi khi rải cái chất gọi là chất độc da cam.
Các bạn đừng hỏi tại sao đã một lần sinh con dị tật mà người ta vẫn tiếp tục sinh? Bản thân tôi đã học ngành hóa mà mãi sau này mới nghĩ ra là có thể bản thân mình đau ốm, con mình chết, con mình bệånh vì cái chất bột đã phủ lên người mình năm nào. Còn họ, những người nông dân, những người còn trẻ, chưa kịp học hành đã dấn thân vào chiến tranh, cho đến khi hiểu biết về hậu quả của chất độc da cam đến với họ thì đã quá muộn rồi. Vả chăng, ai có thể cắt được của con người những tia hy vọng được làm cha, làm mẹ, được hoàn thành sứ mạng nối dõi tông đường như tập quán dân tộc?
Tôi xin có một lời mời, mà cũng là một lời thách thức: tất cả những người cầm quyền Mỹ đang lớn tiếng yêu cầu tôn trọng quyền con người, tất cả những tập đoàn sản xuất chất hóa học đã rải lên Việt Nam từ năm 1961 đến 1971 đang chối bỏ trách nhiệm của mình, xin hãy đến Việt Nam, đến với các nạn nhân chất độc da cam dù chỉ một ngày thôi, để tận mắt thấy, để tận tay sờ lên những vết thương, để cảm nhận đến tận cùng nỗi thảm khốc ghê tởm mà mình đã gây ra, để cùng tìm một giải pháp chuộc lại lỗi lầm. Dù tuổi cao, sức yếu, tôi xin tình nguyện cùng đi với các vị, đi đến cùng trời cuối đất, đi đến tất cả những nơi có nạn nhân chất độc da cam, đi đến khi nào các vị đã thấy rõ điều cần làm.
Lòng tôi ngổn ngang trăm câu hỏi không có lời giải đáp:
Thảm họa này sẽ kéo dài đến bao giờ? Tất nhiên là cho đến khi nạn nhân cuối cùng của gia đình ấy chết đi và dòng họ ấy bị xóa sổ hoàn toàn. Tên gọi của tội ác ấy là gì nếu không phải là diệt chủng?
Khi thế hệ cha mẹ - thế hệ nạn nhân đầu tiên - mất đi, ai sẽ là nguời lo cho những thế hệ sau? Một người mẹ có thể quên thân mà lo cho những đứa con của mình, dù chu đáo hay không, nhưng vắng mẹ rồi, những con người không có óc, những thân thể không ra hình người kia sẽ do ai chăm, ai lo? Bao nhiêu trung tâm từ thiện cho vừa, bao nhiêu tiền thuốc thang cho đủ?
Vậy thì, những kẻ đa gây ra thảm họa ấy sao không bị trừng trị? Tòa án Mỹ đã hai lần bác bỏ vụ kiện, phủi sạch trách nhiệm của mình…
Trích Chứng thư, đọc tài Tòa án công luận quốc tế tại Paris, 2009