Cái khó trong thực hiện bán vốn nhà nước

Khó từ cổ phần hóa...

Cho đến nay, Thủ tướng Chính phủ đã cơ bản phê duyệt xong phương án sắp xếp, cổ phần hóa các doanh nghiệp thuộc các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn, tổng công ty trong giai đoạn 2011 - 2015. Theo công bố của Bộ Tài chính, có 367 doanh nghiệp sẽ thực hiện cổ phần hóa trong giai đoạn này. Riêng năm 2012 có 93 doanh nghiệp. Để đạt được tiến độ này, vấn đề chính là quyết tâm của từng doanh nghiệp và cơ quan có thẩm quyền được giao nhiệm vụ thực thi phương án sắp xếp, cổ phần hóa doanh nghiệp đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Tuy nhiên, có một vấn đề không kém phần quan trọng là khung khổ pháp lý để thực hiện. Sau thời gian lộ rõ nhiều bất cập, ngày 18.7.2011, Chính phủ đã ban hành Nghị định 59/2011/NĐ-CP thay thế Nghị định 109/2007/NĐ-CP về chuyển doanh nghiệp 100% vốn nhà nước thành công ty cổ phần. Nhưng chỉ một thời gian ngắn, Nghị định 59 đã lộ rõ một số điểm bất cập có thể làm chậm tiến trình thực hiện.

Chẳng hạn, về vai trò Kiểm toán Nhà nước, Điều 27, Nghị định 59 quy định: Kiểm toán Nhà nước thực hiện kiểm toán kết quả định giá doanh nghiệp và xử lý các vấn đề tài chính trước khi định giá đối với các doanh nghiệp quy mô lớn có vốn nhà nước trên 500 tỷ đồng… và một số doanh nghiệp khác theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ. Quy định như vậy là nhằm bảo đảm tránh thất thoát vốn nhà nước. Thế nhưng, thông thường kế hoạch kiểm toán thường được Kiểm toán Nhà nước đề ra từ đầu năm. Việc kiểm toán theo yêu cầu khó đảm bảo tiến độ đề ra. Hơn nữa, cũng theo điều 27 này, trường hợp cơ quan có thẩm quyền quyết định giá trị doanh nghiệp cổ phần hóa không thống nhất với kết quả Kiểm toán Nhà nước công bố thì tổ chức trao đổi lại để thống nhất hoặc báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định. Như vậy, việc trao đi đổi lại để thống nhất kết quả cuối cùng chắc chắn mất rất nhiều thời gian, sẽ không đảm bảo tốc độ cổ phần hóa mà Chính phủ đã đề ra. Bởi từ trước đến nay, xác định giá trị doanh nghiệp luôn luôn phức tạp, khó thống nhất. Thậm chí có những doanh nghiệp phải làm hàng năm trời vẫn chưa ngã ngũ.

Hiện Bộ Tài chính cho biết sẽ rà soát, lấy ý kiến của các cơ quan liên quan để sửa Nghị định 59/2011/NĐ-CP cho phù hợp với tình hình thực tiễn và yêu cầu của quá trình tái cơ cấu DNNN trong giai đoạn tới. Để làm được điều này cũng phải mất 1 - 2 năm nên nỗi lo đảm bảo tiến độ cổ phần hóa doanh nghiệp là có cơ sở.

… đến thoái vốn đầu tư trái ngành

Tổng hợp số liệu theo báo cáo của Chính phủ gửi Quốc hội, tổng số tiền các tập đoàn, tổng công ty đầu tư vào một số lĩnh vực ngoài ngành kinh doanh chính lên tới 21 nghìn tỷ đồng, trong đó lĩnh vực chứng khoán khoảng 3,5 nghìn tỷ đồng; bảo hiểm 2,2 nghìn tỷ đồng; bất động sản 5,3 nghìn tỷ đồng; ngân hàng 10 nghìn tỷ đồng.

Chính phủ đã chỉ đạo các doanh nghiệp nhà nước phải thoái toàn bộ vốn đầu tư ngoài ngành kinh doanh chính trước năm 2015. Điều đáng nói là các doanh nghiệp đang khó thực hiện vì điều kiện thị trường chứng khoán suy giảm, kinh tế khó khăn như hiện nay làm sao bảo toàn vốn?

Trước tình hình này, hiện có hai luồng ý kiến khác nhau. Một số nghiêng về kịch bản thà một lần đau: chấp nhận lỗ để thoái hết vốn đã trót đầu tư trái ngành nhằm tập trung phát triển ngành kinh doanh chính. Một số ý kiến lại cho rằng, như vậy là không thể chấp nhận, vì đầu tư vào thua lỗ là mất lần vốn thứ nhất, giờ bán lỗ là thua lỗ thứ hai. Như thế làm thất thoát quá lớn vốn nhà nước.

Phó cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp, Bộ Tài chính Đặng Quyết Tiến cho biết, trong tháng 8, các tập đoàn và tổng công ty phải trình Chính phủ đề án tái cơ cấu doanh nghiệp của mình. Trong đề án tái cơ cấu, các doanh nghiệp phải tự xây dựng phương án thoái vốn và thời gian thực hiện, bao gồm cả các khoản đầu tư vào liên doanh, liên kết không liên quan đến ngành nghề kinh doanh chính. Ông Tiến cũng cho biết: Bộ Tài chính cũng đang xây dựng cơ chế thoái vốn trình Chính phủ, trong đó sẽ có hướng dẫn, tạo khung khổ pháp lý để các tập đoàn và tổng công ty thoái vốn có cơ sở để thực hiện.

Ngoài ra, trên cơ sở xây dựng của doanh nghiệp, Bộ quản lý ngành, UBND cấp tỉnh xem xét, phê duyệt hoặc trình cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án thoái vốn của các tập đoàn, tổng công ty nhà nước sau khi có ý kiến chấp thuận của Bộ Tài chính. Như vậy, việc thoái vốn cần có phương án, lộ trình cụ thể, gắn với quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp đối với từng tập đoàn, tổng công ty nhà nước, nhất là các lĩnh vực nhạy cảm, nhiều rủi ro như: bất động sản, ngân hàng, tài chính, bảo hiểm.

Trên thực tế có nhiều cách thoái vốn khác nhau. Chẳng hạn, có thể thực hiện  chuyển giao vốn cho Tổng công ty đầu tư kinh doanh vốn nhà nước, cổ phần hóa, chuyển đổi sở hữu, mua bán nợ... Hay mới đây, Chính phủ chuyển Tổng công ty Viễn thông điện lực (EVN Telecom) vào Tổng công ty Viễn thông quân đội (Viettel).

Hải Dương