Mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn là một thách thức lớn

Theo báo cáo của Tổng cục Dân số - KHHGĐ, công tác DS - KHHGĐ của Việt Nam vẫn đang đứng trước nhiều thách thức lớn. Trong đó, tình trạng mất cân bằng giới tính (MCBGT) khi sinh đang là vấn đề nổi cộm và có xu hướng ngày càng gia tăng: năm 1979 tỷ số này là 105 bé trai/ 100 bé gái, năm 1989 là 106, 1999 là 107, năm 2009 là 110,5 và năm 2010 là 111.

Nguồn: vietbao.vn

Để đối phó với tình trạng MCBGT khi sinh gia tăng, năm 2009, Tổng cục DS -KHHGĐ đã triển khai thí điểm Đề án Can thiệp, giảm thiểu MCBGT khi sinh ở 10 tỉnh, thành phố; đến năm 2010, triển khai mở rộng thành 18 tỉnh và năm 2011 triển khai ở 43 tỉnh, thành phố trên cả nước. Theo đại diện ngành Dân số của nhiều địa phương tại hội nghị, sau thời gian triển khai thực hiện Đề án, tỷ lệ MCBGT ở các địa phương có giảm, nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ của sự gia tăng. Theo kết quả điều tra của ngành Dân số mới đây cho thấy, cả nước có 10 tỉnh có tỷ số giới tính khi sinh cao nhất (từ 115 bé trai/100 bé gái đến gần 131 bé trai/100 bé gái) là Hưng Yên, Hải Dương, Bắc Ninh, Bắc Giang, Nam Định, Hòa Bình, Hải Phòng, Quảng Ngãi, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc. Và trong 5 tháng đầu năm tỷ số giới tính khi sinh (TSGTKS) tăng từ 111,9% lên 113/100.

Cụ thể như tỉnh Vĩnh Phúc, triển khai thực hiện đề án từ năm 2010, nhưng kết quả thu được không những không giảm mà có nguy cơ tăng lên: năm 2011 là 115,37/100; trong 5 tháng của năm 2012 là 116,15/100 và vẫn là 1 trong 10 tỉnh có tỷ số giới tính khi sinh cao nhất cả nước. Hòa Bình cũng tương tự; năm 2007, tỷ số giới tính khi sinh là 107 /100, đến năm 2011 tỷ số đó là 119,9/100 (tỷ số của toàn quốc là 112/100) và cũng là 1 trong 10 tỉnh có tỷ số giới tính cao nhất cả nước… .

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Viết Tiến, năm Nhâm Thìn - được người dân tin là năm đẹp để sinh con, nhất là sinh con trai. Điều đó khiến mức sinh tăng, đồng thời kéo theo tỷ số mất cân bằng giới tính tăng lên tới 1,1 điểm phần trăm so với năm trước. Ngoài ra còn có nguyên nhân là giao chỉ tiêu và kinh phí thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia năm 2012 chậm (đến giữa tháng 5.2012 mới giao chỉ tiêu, vốn và dự toán chi Chương trình mục tiêu quốc gia). Bên cạnh đó, cho đến hiện nay, bộ máy tổ chức của ngành DS - KHHGĐ chưa hoàn thiện; hiện có 42,4% xã đã tuyển viên chức làm công tác DS - KHHGĐ song vẫn còn tới 57,6% số cán bộ làm công tác DS - KHHGĐ xã và 174 ngàn cộng tác viên dân số chỉ hưởng phụ cấp từ Chương trình mục tiêu quốc gia, mà 6 tháng đầu năm chưa được hưởng phụ cấp nên một số cán bộ, cộng tác viên đã nghỉ việc.

Cùng với những nguyên nhân nêu trên, đại diện các địa phương cho rằng, thực trạng MCBGT khi sinh còn là do quan niệm muốn có con trai để nối dõi tông đường, làm nghề... Đây là một quan niệm không dễ gì gột bỏ. Đơn cử như ở Bắc Ninh là địa phương có nhiều làng nghề, đời sống kinh tế cao do thu nhập từ nghề truyền thống mang lại nên người dân chỉ mong muốn sinh con trai để có thể truyền nghề và làm nghề. Hay như tại Quảng Ngãi có tới 26 xã ven biển, xã đảo nên tỷ lệ lao động làm nghề đánh bắt hải sản xa bờ đã khiến tâm lý người dân cần có con trai để đáp ứng đặc trưng nghề này.

Áp lực từ quy mô gia đình nhỏ; vừa muốn ít con lại phải có con trai nên người dân thường nhờ vào sự can thiệp của khoa học để chọn lựa giới tính. Và “tiếp tay” cho việc làm này là các dịch vụ siêu âm chẩn đoán giới tính trước khi sinh đang “nở rộ” ở nhiều nơi. Mặc dù, theo quy định, cấm và xử phạt nghiêm việc chẩn đoán giới tính trước khi sinh. Thế nhưng, việc phát hiện và xử phạt vi phạm không dễ dàng gì.

Tại Hội nghị, nhiều ý kiến cho rằng, cần thiết phải có thêm nhiều nỗ lực hơn nữa từ Chính phủ, ngành chức năng và các tổ chức xã hội, bao gồm cả những nỗ lực nhằm giải quyết phân biệt đối xử đối với phụ nữ và trẻ em gái vốn đã ăn sâu bám rễ và là lý do chính cho việc lựa chọn giới tính trước khi sinh. Tiếp tục đẩy mạnh truyền thông, giải quyết gốc rễ tư tưởng trọng  nam khinh nữ trong quan hệ thân tộc. Cụ thể việc thờ cúng tổ tiên cũng cần được đưa vào nội dung truyên truyền để người dân thấy rõ việc con gái hoàn toàn có thể đảm nhiệm việc chăm sóc cha mẹ khi về già, thờ cúng tổ tiên trong gia đình, thúc đẩy sự chấp nhận rộng rãi mô hình cư trú bên gia đình vợ, trong việc kế thừa gia sản cần chia đều cho con cái… Cần xây dựng và thực hiện các chính sách khuyến khích, hỗ trợ nhằm nâng cao vai trò, vị thế của trẻ em gái và phụ nữ nói chung, đặc biệt là trẻ em gái của các gia đình sinh con một bề. Thúc đẩy bình đẳng giới và trao thêm quyền năng cho phụ nữ và trẻ em gái sẽ là giải pháp then chốt giúp điều chỉnh MCBGT khi sinh.

Ngoài ra, các vấn đề an sinh xã hội trong việc chăm sóc người cao tuổi cũng cần được các cấp, các ngành quan tâm. Khi có chỗ dựa về già thì tư tưởng cần phải có con trai để phụng dưỡng sẽ giảm dần dần. Bên cạnh đó, cần phải có phương pháp quản lý các dịch vụ siêu âm, chẩn đoán thai sớm và nạo hút thai ở các cơ sở y tế tư nhân một cách chặt chẽ, nghiêm túc…

Thanh Nguyên