Thị trường mua bán nợ - Chờ sau... năm 2015

Ít phương án xử lý

Theo ước tính của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), số nợ xấu trong toàn hệ thống ngân hàng hiện khoảng 85.000 tỷ đồng. Tại buổi công bố Báo cáo thường niên năm 2011 ngày 24.5.2012, Trung tâm Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR), Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội dẫn một số nguồn cho biết: nợ xấu ngân hàng khoảng 300 tỷ đồng, trong đó 70% nợ xấu ngân hàng thuộc về doanh nghiệp nhà nước. Một số ngân hàng đã bết bát và khó khắc phục như Habubank. Điều đáng nói, tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro chưa theo thông lệ quốc tế khiến việc xác định rõ nợ xấu càng khó khăn hơn.

Nợ xấu đã khiến các ngân hàng thận trọng, e dè cho doanh nghiệp vay vốn. Điều này được thể hiện khá rõ mà điển hình là Ngân hàng ACB công bố mình “thừa” tới 3 tỷ USD nhưng không kiếm được khách hàng tốt để cho vay, phải cho vay trên thị trường liên ngân hàng hay mua trái phiếu, tín phiếu với lãi suất thấp. Điều này càng chứng tỏ doanh nghiệp khó tiếp cận vốn.

Trước áp lực nợ xấu như vậy, câu hỏi đặt ra là xử lý thế nào? Lâu nay, việc xử lý nợ xấu của doanh nghiệp nhà nước - chiếm tỷ lệ rất lớn trong tổng số nợ nói trên -  chủ yếu “khoán” cho DATC. Thế nhưng, hiện DATC mới chỉ xử lý một phần rất nhỏ. Để cải thiện tình trạng trên, trong dự thảo Đề án Tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, giải pháp chủ yếu mà Bộ Tài chính chọn là nâng cao năng lực, tính chủ động cho DATC. Đây là điều cần nhưng chưa đủ vì DATC hiện còn nhiều hạn chế, từ năng lực, tài chính, cơ chế…

Trả lời báo chí gần đây, Tổng giám đốc DATC Phạm Thanh Quang thừa nhận: DATC không thể tham gia mua 100% nợ của các doanh nghiệp nhà nước vì các khoản nợ này rất lớn. Theo tính toán của ông Quang, với mức chỉ mua bình quân 28 – 30% nợ gốc như mấy năm qua, DATC chỉ có thể xử lý được khoảng 5.000 tỷ đồng nợ xấu. Đây là con số rất nhỏ. Trong lúc đó, theo ước tính của nguyên Phó chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia Lê Xuân Nghĩa, muốn xử lý hết nợ xấu hiện nay phải bỏ ra khoảng vài ba tỷ USD.

Chính người trong cuộc, ông Phạm Thanh Quang, cũng cho rằng, việc chuyển nợ về một đầu mối cho DATC quản lý không phải là giải pháp tối ưu. “Chỉ khi hình thành được một thị trường mua bán nợ chuyên nghiệp, dần xã hội hóa hoạt động này, thì bài toán cởi bỏ nợ nần cho khối doanh nghiệp và doanh nghiệp nhà nước  mới có lời giải trên diện rộng” – ông Quang nói. Do vậy, ngoài việc nâng cao năng lực cho DATC, cần xã hội hóa hoạt động mua bán nợ.

Sau năm 2015 mới hình thành thị trường

Dù thị trường mua bán nợ được đề cao như vậy nhưng việc xây dựng thị trường được Đề án nêu rõ: “Từng bước xây dựng và hình thành thị trường mua bán nợ doanh nghiệp” hay “Giai đoạn sau 2015, nghiên cứu thực hiện xã hội hóa hoạt động mua bán nợ theo hướng thí điểm thành lập công ty cổ phần xử lý nợ trực thuộc DATC, trong đó DATC nắm cổ phần lớn...”.

Đề án nêu sẽ có cơ chế tạo lập thị trường mua, bán nợ với sự tham gia của một số doanh nghiệp nhà nước và tổ chức kinh tế ngoài nhà nước để giúp các chủ nợ và ngân hàng xử lý nợ tồn đọng, góp phần cải thiện nâng cao năng lực tài chính để cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, tăng cường tính an toàn của hệ thống tài chính ngân hàng trong quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước... Tuy nhiên, những giải pháp này chỉ được được hình thành sau năm... 2015.

Trong lúc đó, cũng theo Đề án Tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, thì đến năm 2015, sẽ cổ phần hóa 573 doanh nghiệp nhà nước. Liệu trong số này có bao nhiêu doanh nghiệp đảm bảo tài chính sạch mà không cần xử lý nợ?

Theo ông Lê Xuân Nghĩa, Nhà nước cần đứng ra mua lại nợ xấu vì khu vực tư nhân không thể nào mua nổi số nợ khổng lồ này. Nguồn thì có thể huy động từ trái phiếu Chính phủ, tín phiếu của Ngân hàng Nhà nước, nguồn dự phòng rủi ro hay vay vốn quốc tế và trong nước. Ông gợi ý kinh nghiệm của Thụy Điển: Quốc hội ủy quyền cho Ngân hàng Nhà nước đứng ra mua và bán lại nếu được giá và giám sát quá trình này.

Hải Dương