Phá sản là giải pháp tối ưu cho doanh nghiệp?

Nguồn: quantrimang.com.vn

Theo số liệu của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), trên cả nước có khoảng 78.000 doanh nghiệp đã giải thể, phá sản. Tuy nhiên, số lượng doanh nghiệp làm thủ tục phá sản rất ít, chưa đến 5.000 doanh nghiệp, phần lớn là giải thể, ngừng hoạt động hoặc tự biến mất khỏi thị trường. Giới chuyên môn cho rằng, về lý thuyết, khi doanh nghiệp đã lâm vào tình trạng hết sức khó khăn, không còn khả năng thanh toán nợ nần cho các đối tác thì phá sản là giải pháp tốt nhất để phân bổ lại nguồn lực. Nhưng do rất nhiều nguyên nhân, cả về truyền thống văn hóa, quan niệm xã hội lẫn quy định của pháp luật, số lượng doanh nghiệp chủ động xin phá sản hoặc bị buộc phá sản rất ít.

Song có thể thấy, nguyên nhân quan trọng hơn nằm ở vấn đề phân chia tài sản. Khi doanh nghiệp đã lâm vào tình trạng phá sản thì nợ rất nhiều chủ nợ và rất nhiều khoản nợ cần phải trả, trong đó khoản ưu tiên trước mắt là thuế của Nhà nước, lương cho người lao động, các chi phí để phá sản rồi mới tính đến nợ cho các chủ nợ, phần còn lại chia cho chủ doanh nghiệp và các cổ đông. Vì vậy, nếu các chủ doanh nghiệp hoặc các cổ đông yêu cầu doanh nghiệp phá sản thì phần của họ là phần sau cùng. Về luật thì điều này hoàn toàn hợp lý, nhưng về mặt tâm lý thì khiến cho những người muốn yêu cầu doanh nghiệp tuyên bố phá sản thấy không có lợi gì cho họ nên không làm nữa. Thêm vào đó là cơ chế nợ vòng vèo lẫn nhau giữa các chủ doanh nghiệp trên thương trường, nên không dễ dàng gì để chủ doanh nghiệp này đệ đơn yêu cầu tòa án tuyên bố doanh nghiệp kia phá sản.

Mặt khác, cũng liên quan đến quy định của pháp luật, nhưng ở khía cạnh trách nhiệm của chủ doanh nghiệp, Tổng giám đốc Công ty tư vấn quản lý và đào tạo VFAM VN Vũ Xuân Tiền chỉ rõ: các doanh nghiệp muốn phá sản thì chủ doanh nghiệp phải làm đơn xin phá sản. Nhưng khó cá nhân nào tự động nộp đơn xin phá sản khi mà chế tài xử lý sau đó rất nặng nề. Theo quy định hiện hành, chủ doanh nghiệp phá sản và những người quản lý doanh nghiệp đó sẽ bị tòa ra quyết định không được quyền thành lập cũng như cấm đảm nhiệm các chức vụ quản lý doanh nghiệp từ một đến ba năm, kể từ ngày doanh nghiệp bị tuyên bố phá sản. Trong khi đó, thay vì tuyên bố phá sản thì chủ doanh nghiệp cứ đóng cửa, lẳng lặng ngừng hoạt động cũng không sao.

Ở góc độ của ngành thép, Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam Phạm Chí Cường thừa nhận, hiện chưa có doanh nghiệp nào xin đăng ký phá sản. Một số doanh nghiệp không tiêu thụ được sản phẩm đã ngừng hoạt động chứ không tuyên bố phá sản. Hành xử như vậy là do theo quy định hiện hành, doanh nghiệp không thể lặng lẽ biến mất được vì có các nghĩa vụ thuế với Nhà nước, với cơ quan quản lý. Tại nhiều quốc gia, nếu doanh nghiệp không trả được nợ khi đến kỳ hạn, hoặc kể cả sau khi đã được gia hạn trả nợ, ngân hàng sẽ phong tỏa tài sản, coi như doanh nghiệp phá sản. Điều này sẽ buộc chủ doanh nghiệp phải làm thủ tục phá sản. Tuy nhiên, do quy định hiện hành của nước ta về phá sản chưa chặt chẽ nên chính ngân hàng cũng phải nuôi con nợ của mình để tránh chịu trách nhiệm sau tuyên bố phá sản của doanh nghiệp.

Ngoài ra, tính minh bạch của sổ sách kế toán, số liệu tài chính cũng như các khoản nợ của các doanh nghiệp Việt Nam thường không rõ ràng khiến cho việc thi hành luật phá sản trở nên phức tạp, kéo dài, làm nản lòng các chủ nợ. Vì thế, chủ nợ ngại đưa vấn đề yêu cầu tuyên bố doanh nghiệp phá sản. Về vấn đề này, Ts Vũ Đình Anh cho rằng, câu chuyện hiện nay là phải làm rõ có bao nhiêu doanh nghiệp đang khó khăn? khó khăn ở mức độ nào? và tại sao khó khăn? Cần trả lời được ba câu hỏi này thì mới tiếp tục tính tới lựa chọn giải pháp nào cho doanh nghiệp, cũng như tháo gỡ vướng mắc trong quy trình phá sản.

Giới chuyên môn tỏ ra lo ngại khi việc phá sản của các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế đã vướng víu và bất cập như thế thì đối với các doanh nghiệp mà chủ sở hữu là nhà nước càng khó khăn hơn ngay từ khâu đầu tiên là quy trách nhiệm. Ai sẽ đứng ra xin phá sản doanh nghiệp khi đại diện chủ sở hữu là lãnh đạo của một địa phương, thậm chí ở cấp cao hơn?

Anh Tú