Tổ chức công đoàn không mạnh nếu quyền công đoàn của người lao động không được bảo vệ

Mặc dù đã có những đóng góp...

Nhiều ý kiến cho rằng, việc khắc phục hạn chế trên trong Bộ luật Lao động (sửa đổi) lần này là điều hết sức cần thiết để bảo đảm cho Công đoàn thực sự là chỗ dựa vững chắc của người lao động, góp phần làm hài hòa mối quan hệ giữa người sử dụng lao động và người lao động trong quan hệ lao động. Theo ông Lê Đình Quảng, Ban Chính sách - Pháp luật, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, tính đến hết năm 2011 cả nước có 695 liên đoàn lao động quận, huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh; 42 công đoàn khu công nghiệp; 366 công đoàn ngành địa phương; 111.319 công đoàn cơ sở, nghiệp đoàn với 7.535.584 đoàn viên. Trong đó, có 77.325 công đoàn cơ sở trong khu vực Nhà nước với 3.845.728 đoàn viên; 33.994 công đoàn cơ sở khu vực kinh tế ngoài nhà nước với hơn 3.689.856 đoàn viên. So với năm 1995, số lượng này tăng gần 4 triệu đoàn viên.

Báo cáo của 43 Liên đoàn Lao động tỉnh, thành phố, 14 công đoàn ngành Trung ương, Công đoàn tổng công ty trực thuộc Tổng Liên đoàn cũng cho thấy, đến hết tháng 10 năm 2011 có 65,22% doanh nghiệp đã có công đoàn có Thỏa ước lao động tập thể. Khoảng 40% số Thỏa ước lao động tập thể có những thỏa thuận với nội dung có lợi hơn cho người lao động như chế độ phúc lợi tập thể, thời giờ làm việc và thời giờ nghỉ ngơi, tiền lương, tiền thưởng, cải thiện điều kiện làm việc, một số chế độ đối với lao động nữ, ăn ca, tổ chức thăm hỏi khi ốm đau, trợ cấp khó khăn đột xuất, hỗ trợ phương tiện đi lại...

Điều đáng chú ý là hoạt động đại diện, chăm lo, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng cho công nhân lao động, đoàn viên công đoàn được quan tâm và có nhiều đổi mới trong khuôn khổ của pháp luật hiện hành. Thời gian qua, có thể nói, với sự tham gia hết sức kịp thời của công đoàn mà nhiều cuộc tranh chấp lao động tập thể và xung đột có nguy cơ ngừng việc tập thể, đình công đã được giải quyết theo đúng quy định của pháp luật, góp phần xây dựng mối quan hệ lao động hài hòa giữa người sử dụng lao động và người lao động.
 
Nhưng vẫn cần những quy định cụ thể, thống nhất  

Theo nội dung của dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) gần đây nhất trong tổng số 237 điều có 25 điều có nội dung liên quan đến công đoàn. 4 điều của chương VIII trong dự thảo Bộ luật quy định về công đoàn, trong đó quy định trách nhiệm của người sử dụng lao động; quyền của cán bộ công đoàn trong quan hệ lao động; chấm dứt hợp đồng lao động đối với cán bộ công đoàn và vai trò của tổ chức công đoàn trong quan hệ lao động. Về vấn đề này, ông Lê Đình Quảng cho rằng, các quy định về công đoàn trong các chế định cụ thể của dự thảo Bộ luật nhất là trong thương lượng, đối thoại, ký kết thỏa ước lao động tập thể, giải quyết tranh chấp lao động... đã quy định rõ hơn vai trò của công đoàn trong quan hệ lao động. Tuy nhiên, việc bỏ một số điều tại chương XIII sẽ làm cho quy định về công đoàn trong Bộ luật Lao động thiếu tính hệ thống, tổ chức công đoàn, nhất là công đoàn cơ sở sẽ gặp khó khăn khi thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình trong quan hệ lao động. Ông Quảng cũng lưu ý rằng, Bộ luật Lao động và Luật Công đoàn là hai đạo luật quan trọng liên quan trực tiếp đến người lao động đang được đồng thời nghiên cứu sửa đổi. Chương Công đoàn nói riêng và các quy định về Công đoàn trong Bộ luật Lao động (sửa đổi) nói chung cần được xây dựng theo hướng tiếp tục khẳng định và quy định rõ hơn vai trò của công đoàn trong quan hệ lao động trên cơ sở kế thừa những quy định hợp lý đã được thực tiễn kiểm nghiệm. Vì vậy, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hai đạo luật này là yêu cầu, là nguyên tắc bắt buộc trong quá trình hoàn thiện.
 
...Và chế tài đủ mạnh

Khoản 1, Điều 186 dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) quy định, trách nhiệm của người sử dụng lao động là tạo điều kiện về địa điểm cho việc tổ chức các hoạt động công đoàn ở cơ sở. Có ý kiến cho rằng nếu chỉ quy định như thế này thì phía người sử dụng lao động sẽ không thể hiện hết trách nhiệm vì vậy cần phải quy định thêm là tạo điều kiện về địa điểm để thành lập công đoàn và hỗ trợ để công đoàn hoạt động.

Về thời gian hoạt động công đoàn bán chuyên trách, Phó chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Bùi Sỹ Lợi băn khoăn vấn đề này sẽ được thực hiện như thế nào? Có cơ chế nào để bảo đảm hoạt động không? Đối với những doanh nghiệp không có công đoàn thì công đoàn cấp trên cơ sở có đứng ra giải quyết những vấn đề liên quan không? Còn ông Quảng cũng cho biết cần quy định quyền của công đoàn cấp trên cơ sở ở những doanh nghiệp chưa thành lập công đoàn thì công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở có quyền và trách nhiệm đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động khi được người lao động ở đó yêu cầu.
Ở một góc nhìn khác, điều phối viên Quốc gia – Dự án Quan hệ Lao động Việt Nam – ILO Nguyễn Văn Bình khẳng định rằng, khó có thể có quan hệ lao động ổn định nếu không có tổ chức công đoàn mạnh. Và điều chắc chắn rằng, khó có thể có tổ chức công đoàn mạnh nếu quyền công đoàn của người lao động không được bảo vệ. Quyền thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn của người lao động một cách thực chất: quyền tiếp cận người lao động để phát triển và hoạt động công đoàn và nghĩa vụ tôn trọng quyền này của người sử dụng lao động. Điều đặc biệt là, để hoạt động công đoàn thực sự vững mạnh thì hoạt động của công đoàn đòi hỏi  không bị can thiệp, thao túng, chi phối bởi người sử dụng lao động...

Thực tế thời gian qua, nhiều ý kiến cho rằng, hoạt động công đoàn không đạt được hiệu quả như mong muốn vì người làm công tác công đoàn bị chi phối bởi tiền lương mà chủ doanh nghiệp chi trả. Do đó, hoạt động công đoàn có lúc mang tính hình thức, phong trào mà chưa thực sự vì quyền và lợi ích của người lao động. Để bảo đảm tốt hơn quyền công đoàn của người lao động, ông Bình chỉ ra rằng việc quy định về hệ thống chế tài và giải quyết khiếu nại, khiếu kiện liên quan đến vấn đề này là điều hết sức cần thiết. 

Hà An