Nỗ lực phục dựng “con đường hồ tiêu”

Tưới nước cho hồ tiêu

Theo các nhà nghiên cứu, từ thế kỷ XVII vùng đất từ Ái Tử, qua Cam Lộ sang Lào có loại cây hồ tiêu cho hạt làm gia vị, thân, lá chế tinh dầu thơm và biệt dược rất được thương nhân ngoại quốc ưa chuộng. Với lợi thế sản vật địa phương phong phú, trong đó có thế mạnh hồ tiêu, từ rất sớm, với chính sách trọng thương, các chúa Nguyễn với tầm nhìn chiến lược về quốc phòng, kinh tế và thương nghiệp và đã cho mở con đường Lạc Hoàn từ các thương cảng của xứ “Đàng trong” thông thương với vùng đất Trung - Hạ Lào và Thái Lan. Và suốt nhiều thế kỷ, đây còn là “con đường hồ tiêu” cung cấp hồ tiêu xuất khẩu qua các cảng Hội An, Cửa Việt. Một loạt chợ như chợ Kênh, chợ Cạn, chợ Ngô Xá, chợ Sải, chợ Sòng, chợ Cầu, chợ Huyện, chợ Phiên… được mở để đón thương nhân Trung Hoa, Bồ Đào Nha và Nhật Bản vào buôn bán ở phía bắc kinh đô Huế. Sự sầm uất của các chợ phiên đã tạo cho vùng đất phía bắc Quảng Trị sự phồn thịnh, được dân gian ví như vùng “tiểu Trường An”.

Con đường Lạc Hoàn xưa và nay là đường 9, một thời chiến tranh từng được mô tả là “con đường máu”, nay đang sống động với những vườn cao su, hồ tiêu trù phú dọc hành lang kinh tế Đông - Tây và một Khu thương mại tự do Lao Bảo kết nối hai vùng Đông - Tây dãy Trường Sơn, mở ra một thời kỳ phồn thịnh mới cho xứ sở này.

Theo Sở NN và PTNT Quảng Trị, địa phương hiện có gần 2.500 héc ta hồ tiêu, trồng tập trung ở các huyện Vĩnh Linh, Gio Linh, Cam Lộ, Hướng Hóa; sản lượng hàng năm đạt trên hai ngàn tấn hạt, với giá trị hiện nay trên 100 ngàn đồng/1kg sẽ đem về nguồn thu cho địa phương hàng trăm tỷ đồng. Đối với một tỉnh nghèo có tổng thu ngân sách trên một ngàn tỷ đồng thì giá trị cây hồ tiêu đem lại là không nhỏ… Tuy nhiên theo các chuyên gia, tiềm năng phát triển cây hồ tiêu ở địa phương còn rất lớn, nếu được đầu tư và áp dụng tiến bộ khoa học vào thâm canh, Quảng Trị có thể tăng diện tích trồng hồ tiêu lên 10 lần và sản lượng lên 20 lần. Sẽ không là quá lãng mạn trong tương lai gần Quảng Trị đứng hàng tốp đầu các tỉnh có nguồn thu ngân sách và các thương hiệu hồ tiêu của Quảng Trị mang giá trị toàn cầu.

Một “luồng gió mát” đã đến cây hồ tiêu trên vùng đất Quảng Trị đầy nắng và gió - đó là địa phương đang triển khai dự án phục hồi cây tiêu nhằm đưa nông sản này ngang tầm thương hiệu của nó vốn rất nổi tiếng trong quá khứ theo mô hình liên kết “bốn nhà”: nhà nước - nhà nông - nhà khoa học - nhà doanh nghiệp. Dự án thí điểm đầu tiên đã được triển khai tại vùng Cùa, huyện Cam Lộ trong 5 năm tới, với kinh phí đầu tư khoảng 100 tỷ đồng do huyện Cam Lộ phối hợp với Công ty Thương mại Quảng Trị, hộ dân trồng tiêu và Công ty Sinh thái Trung Việt (về mặt khoa học).

Phó chủ tịch UBND huyện Cam Lộ Đào Mạnh Hùng cho biết, người dân và địa phương đang quyết tâm khôi phục thương hiệu tiêu của vùng Cùa, cái bắt tay của “bốn nhà” sẽ góp phần giải quyết vấn đề sản xuất gắn liền với chế biến, xây dựng thương hiệu sản phẩm và tiêu thụ, những vướng mắc mà lâu nay huyện và người nông dân chưa tháo gỡ được. Còn theo Tổng giám đốc Thương mại Quảng Trị Hồ Xuân Hiếu, hợp tác “bốn nhà” như một đảm bảo để cây hồ tiêu Quảng Trị phục hồi mạnh mẽ; thành công của đề án tại vùng Cùa sẽ là cơ sở để Quảng Trị nhân rộng mô hình cải tạo vườn tiêu ra toàn tỉnh.

Trao đổi với chúng tôi, Giám đốc Sở NN và PTNT Quảng Trị Nguyễn Văn Bài cho biết, theo kế hoạch đến 2015, toàn tỉnh phấn đấu phát triển diện tích trồng hồ tiêu lên trên 3 ngàn/ha và nâng sản lượng lên trên 2 tấn/ha tập trung trên 4 huyện: Vĩnh Linh, Gio Linh, Cam Lộ và Hướng Hóa. Đồng thời từng bước đưa sản phẩm tiêu hạt của Quảng Trị chiếm lĩnh thị trường trong và ngoài nước. Và để nâng tầm cho đặc sản hồ tiêu, tỉnh Quảng Trị đã và đang tiến hành xây dựng chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm hồ tiêu địa phương. Đây là việc làm cần thiết, có ý nghĩa lớn trong việc khẳng định chất lượng của một trong những mặt hàng nông sản hàng đầu của Việt Nam trên thị trường trong nước và thế giới.

Quang Vũ