Kinh doanh gas - không quản lý được hay chưa muốn quản lý?

Sau vụ cháy tại cửa hàng Gas Phú Vinh, Từ Liêm, Hà Nội, nhiều người mới giật mình khi lâu nay hầu hết các cửa hàng kinh doanh gas đều tồn tại trong các khu dân cư như một sự tất yếu. Thậm chí, ở một khu chung cư tại đường Đại La, Hà Nội, cửa hàng gas được đặt ngay trong một căn hộ của tầng 4 của tòa nhà. Trong khi đó, gas lại là mặt hàng có nguy cơ cháy nổ cao. Điều đáng nói là trong lúc xăng dầu - một mặt hàng cùng có nguy cơ cháy nổ cao như gas - được quy định điều kiện kinh doanh khá chặt chẽ, trong đó có điều khoản: cửa hàng kinh doanh xăng dầu không được nằm trong khu dân cư, thì gas lại không bị quy định như vậy. Tại điều 29, Nghị định 107/2009/NĐ-CP ngày 26.11.2009 về kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng cũng chỉ nêu 3 điều kiện đối với cửa hàng bán bình gas (LPG chai). Đó là: có Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, trong đó có đăng ký bán LPG chai; có hợp đồng mua LPG chai với đại lý hoặc tổng đại lý hoặc thương nhân kinh doanh LPG đầu mối đáp ứng đủ điều kiện quy định; có Giấy chứng nhận đủ điều kiện phòng cháy và chữa cháy; giấy xác nhận đủ điều kiện về an ninh, trật tự do cơ quan Công an có thẩm quyền cấp theo quy định của pháp luật. Như vậy, người kinh doanh có thể mở cửa hàng ở bất cứ đâu, nếu có đủ mấy loại giấy tờ nay. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, khi tai nạn cháy nổ do khí gas xảy ra thì ngay cả lực lượng phòng cháy chữa cháy chuyên nghiệp cũng rất khó xử lý.

Cùng với lỗ hổng trong quy định về điều kiện mở cửa hàng kinh doanh khí hóa lỏng LPG, chúng ta đang để một lỗ hổng rất lớn trên thị trường gas do công tác quản lý chất lượng sản phẩm khí hóa lỏng chưa nghiêm, kém hiệu quả, không có người chịu trách nhiệm. Cụ thể là tình trạng sang chiết gas lậu diễn ra ngày càng công khai nhưng không hề được kiểm soát chặt chẽ như mong đợi. Các vỏ bình gas cũ được tái sử dụng nhiều lần, đã cũ mòn, hoen rỉ vẫn xuất hiện ở nhiều ngôi nhà, là mối nguy lớn cho các hộ gia đình. Dù được giao nhiệm vụ quản lý thị trường hàng hóa tiêu dùng nội địa, trong đó có thị trường gas, nhưng số vụ phát hiện và xử lý vi phạm liên quan đến hoạt động nhập khẩu, phân phối, sang chiết và kinh doanh gas của cơ quan quản lý thị trường chỉ đếm được trên đầu ngón tay. Và mỗi khi xảy ra sự cố liên quan đến chất lượng và giá cả của mặt hàng này, người tiêu dùng vẫn không biết hỏi ai.

Hồi tháng 3 năm nay, cơ quan quản lý thị trường phát hiện được khoảng 2.000 vỏ bình gas đang được tháo chốt an toàn, cạo sửa để mạo danh đơn vị khác. Có tới 70% số lượng bình gas bị phát hiện là gas giả, gas bị rút ruột. Vì lý do đó, cùng một thương hiệu, một loại bình, nhưng mỗi cửa hàng lại đưa ra một mức giá khác nhau, có khi chênh nhau tới vài chục nghìn đồng, tương đương khoảng 10% giá bán lẻ của một bình gas. Gas và vỏ bình chất lượng kém, đường ống dẫn khí từ bình đến bếp không đảm bảo dễ dẫn đến rò rỉ khí gas. Hai vụ nổ khí gas mới đây ở Hà Nội đều bắt nguồn từ nguyên nhân là khí gas bị rò rỉ trong quá trình sử dụng.

Gas là mặt hàng kinh doanh có điều kiện, và liên quan trực tiếp đến sự an toàn, sinh mạng của cả người kinh doanh và người sử dụng, nhưng đáng tiếc, trong tất cả các văn bản pháp luật của chúng ta đều chưa quy định rõ những điều kiện cần thiết để mở cửa hàng gas, mức xử phạt đối với các cơ sở vi phạm chất lượng hàng hóa để thị trường gas an toàn hơn. Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã ký Nghị định 105 quy định xử phạt vi phạm hành chính về kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng có hiệu lực thi hành từ ngày 1.1.2012. Theo đó, các thương nhân, tổng đại lý, đại lý, cửa hàng kinh doanh gas cũng như các trạm sang chiết vi phạm về các điều kiện theo quy định sẽ bị xử phạt hành chính từ 5 triệu - 50 triệu đồng… Tuy nhiên, để Nghị định này thực sự phát huy hiệu lực, thì điều kiện tiên quyết vẫn là có quy định cụ thể và chặt chẽ các điều kiện bắt buộc để nở cửa hàng kinh doanh gas, cũng như nỗ lực của các cơ quan được giao trọng trách quản lý thị trường này.

Thu Thùy