Xiếc thú ngày càng vắng bóng

Từ vang bóng đến... vắng bóng

Với tiết mục xiếc ngựa, tiết mục đầu tiên của xiếc thú Việt Nam, nghệ sỹ Tạ Duy Hiển đã mở đầu cho sự phát triển của ngành xiếc nước nhà từ những năm đầu thế kỷ XX. Ông là người đầu tiên thuần hóa và đưa các loại thú khác nhau vào biểu diễn trên sân khấu tròn. Từ đó, xiếc thú luôn chiếm một thời lượng lớn trong các chương trình biểu diễn nghệ thuật xiếc. Sau nghệ sỹ Tạ Duy Hiển được coi là tổ nghề, các nghệ sỹ thế hệ nối tiếp như: Tạ Thúy Ngọc, Tạ Duy Nhẫn, Tạ Duy Hùng, Trọng Giang, Hải Đăng, Văn Hoàn, Thúy Hằng... với tài năng và tâm huyết đã làm rạng danh sân khấu xiếc Việt, mang về nhiều giải thưởng cao từ các liên hoan xiếc quốc tế và trong nước.

Thế nhưng, những năm gần đây xiếc thú ngày càng chiếm thời lượng ít ỏi trong các chương trình biểu diễn xiếc. Đặc biệt, các tiết mục xiếc thú dữ như: hổ, báo, sư tử... hầu như vắng bóng. Thậm chí, nhiều người còn lo ngại xiếc thú đứng trước nguy cơ bị xóa sổ. Đó là một nghịch lý khi chúng ta đang có khu nuôi dạy thú quy mô lớn nhất Đông Nam Á. Nguyên nhân thì có nhiều nhưng cơ bản vẫn là thiếu nhân lực và vật lực đầu tư cho lĩnh vực chuyên biệt này. Xiếc thú không chỉ đòi hỏi ở nghệ sỹ sức khỏe, lòng dũng cảm, đức tính kiên trì... mà còn phải có tình yêu đối với động vật, sự am tường về tập tính, khả năng riêng của từng loại thú diễn. Vì thế, các nghệ sỹ xiếc thú cần được chọn lọc, đào tạo theo hình thức đặc biệt. Trưởng Đoàn xiếc TP Hồ Chí Minh Hồ Văn Thành cho rằng, sự nguy hiểm của nghề cộng với chế độ đãi ngộ thấp khiến các nghệ sỹ trẻ không muốn theo đuổi nghiệp xiếc thú. Nhiều người còn có quan niệm sai lệch rằng những ai không có năng khiếu các môn khác, hạn chế về xiếc người thì mới được chuyển sang đào tạo xiếc thú.

Cần chiến lược phát triển

Tại hội thảo Nâng cao nghệ thuật biểu diễn xiếc thú trên sân khấu xiếc Việt Nam diễn ra tuần qua, nguyên Phó giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam, NSND Lưu Phúc cho rằng, rất cần phát triển xiếc thú trong giai đoạn hiện nay và cả sau này, bởi xiếc thú vẫn là mẫu mực của nghệ thuật xiếc một quốc gia. Vì vậy, cần quan tâm và có những ưu tiên đặc biệt để phát triển xiếc thú... “Chúng ta cần có chiến lược phát triển ngành xiếc nói chung và xiếc thú nói riêng, trong đó xiếc thú phải được đầu tư mũi nhọn. Các thú diễn đã già yếu cần được thay thế, mua thêm các loại thú mới. Chú trọng đầu tư vào việc đào tạo con người và có chế độ đãi ngộ đặc biệt đối với họ... Kinh nghiệm của các nghệ sỹ đi trước đúc kết được cần phải được lưu giữ, đưa vào giáo án, giáo trình giảng dạy trong nhà trường. Ngoài ra, phải chọn những người có năng khiếu, yêu thích xiếc thú đưa ra nước ngoài đào tạo như trước đây”.

Theo PGs,Ts Phạm Duy Khuê, muốn tồn tại xiếc động vật cần nâng cao mọi điều kiện trong công tác đào tạo diễn viên. Trước hết, cần trẻ hóa và chuyên môn hóa đội ngũ nuôi dạy động vật theo dòng họ hoặc tự do, trong đó chỉ các cơ sở đạt chuẩn quốc tế mới được chấp nhận. Các đoàn có thể tự nâng cao thu nhập thông qua tài trợ. Tiếp đó, các cơ quan hữu quan cần sớm hoàn chỉnh giáo trình giảng dạy một cách khoa học và có chuẩn đào tạo chung, tránh việc nghệ sỹ tự tìm tòi, tự học...

Về việc đầu tư nuôi dạy thú lớn, thú dữ, nghệ sỹ Hồ Văn Thành cho rằng nên để các đơn vị công lập như Liên đoàn Xiếc Việt Nam thực hiện và phải được đầu tư thỏa đáng. Hàng năm đơn vị này sẽ thực hiện lưu diễn đến các tỉnh, thành phố trong cả nước. Thú phải được mua nuôi theo bầy, đàn để tạo sự tự tin cho chúng và phải được chăm sóc tốt để thú khỏe, đẹp, hấp dẫn khán giả. Nếu cần, có thể thực hiện xã hội hóa để có kinh phí mua, chăm sóc, nuôi dạy thú. Bên cạnh đó phải có chế độ đãi ngộ, bảo hiểm xứng đáng cho nghệ sỹ, diễn viên xiếc thú. Ngoài ra, giống như các loại hình nghệ thuật khác, xiếc thú cũng cần có những cách thể hiện sáng tạo, làm mới để hấp dẫn khán giả như biểu diễn xiếc thú kết hợp kịch và múa...

Cao Sơn