Âm nhạc của Liszt như hộp kẹo nhiều màu

Nghệ sỹ Martyn van den Hoek

Buổi hòa nhạc do Đại sứ quán Áo và Đại sứ quán Hungary tại Việt Nam đồng tổ chức, kỷ niệm 200 năm ngày sinh và 125 ngày mất của nhà soạn nhạc kiêm nghệ sỹ piano thiên tài Franz/Ferenc Liszt (1811 - 1886). Cả Áo và Hungary đều coi Liszt là nhân vật trung tâm của di sản văn hóa nước mình và hiện Liszt vẫn là cầu nối quan trọng giữa 2 nước. Thật thú vị khi nghệ sỹ biểu diễn đêm nhạc này - Martyn van den Hoek - chỉ cách Liszt “hai cái bắt tay”. Martyn từng học piano với giảng viên Josef Raieff (1906 - 2002). Josef Raieff lại từng là học trò của nhạc trưởng kiêm nghệ sỹ piano gốc Nga Alexander Siloti (1863 - 1945) - một trong những học trò cưng của Franz Liszt. Nghệ sỹ Martyn van den Hoek chia sẻ: “Với tôi, một số loại nhạc rất khó, nhưng nhạc của Liszt lại khá phù hợp, hay có thể nói là tôi phù hợp với nhạc của Liszt. Dường như có sự giao cảm giữa tôi và Liszt”.

Nếu nói về nhạc của Liszt, ông sẽ nói điều gì?

Thực tế, Liszt không chỉ là công dân của Hungary và Áo mà còn là công dân toàn cầu. Ông chu du khắp nơi và ở đâu cũng coi như nhà của mình. Ông hạnh phúc, hân hoan với những thay đổi đầy sắc màu của cuộc sống xung quanh, những đặc trưng âm nhạc nổi bật của các nền văn hóa. Nhà soạn nhạc nhạy cảm này hiểu và biết cách sử dụng những thay đổi đó trong tác phẩm của mình. Có mặt trong các tác phẩm của ông là giai điệu của nhiều dân tộc: từ những bài hussite cổ của người Bohemien, nhạc dân gian xứ Naples, nhạc dân gian Tây Ban Nha, dân ca và vè của Hungary... Có thể nói, Liszt là một trong những nhà soạn nhạc quan trọng nhất đối với piano. Với các nghệ sỹ trẻ, âm nhạc của Liszt cực kỳ thú vị, bởi nó cho phép họ thể hiện hết sức mạnh và kỹ thuật của mình.

Chơi nhạc của Liszt thì sao, thưa ông?

Điểm khó nhất khi chơi nhạc của Liszt là kỹ thuật chuyển ngón nhanh kinh khủng, có lúc người chơi phải chuyển ngón từ phía trái sang phía phải của cây đàn nhiều lần trong thời gian ngắn. Đôi khi chúng ta cảm thấy nghệ sỹ chơi say sưa, tự do, nhưng thực tế, họ phải đánh theo một chuẩn mực, nguyên tắc riêng.

Giành giải Nhất cuộc thi quốc tế nhạc Franz Liszt tại Hà Lan năm 1986 có ý nghĩa thế nào đối với sự nghiệp âm nhạc của ông?

Chiến thắng ấy đã khiến cuộc đời tôi thay đổi, không chỉ sang một trang sách mới mà như sang cả một quyển sách mới. Sau cuộc thi, thật tuyệt vời là tôi có cơ hội đi rất nhiều nơi trên thế giới, nhiều cánh cửa mới đã mở ra với tôi, đặc biệt ở châu Á, Trung Mỹ. Việt Nam là nơi cuối cùng trong bản đồ những điểm, những quốc gia ở châu Á mà tôi chưa đến, thì bây giờ tôi đã có mặt ở đây.

Nhạc mục ông chọn giới thiệu tới khán giả Việt Nam lần này như thế nào?

Chắc chắn đó là những tác phẩm nổi tiếng nhất của Liszt. Tôi đưa ra danh sách các tác phẩm sao cho thể hiện được nhiều khía cạnh trong con người ông: sự nồng nhiệt, tươi tắn, tự nhiên, và có cả những khoảng tối. Bạn có thể tưởng tượng nhạc mục này như một hộp kẹo nhiều màu, mỗi người trong khán phòng có thể tìm thấy một cái kẹo cho mình. Có người thích giai điệu mạnh mẽ, người muốn mơ màng theo điệu nhạc, người lại muốn nghe tác phẩm mang âm hưởng Hungary..., và ai cũng sẽ được thỏa mãn.

Dường như ông đang tiếp nối tinh thần của Liszt là đi biểu diễn ở khắp nơi trên thế giới, nhưng ông cũng dành nhiều thời gian cho việc giảng dạy âm nhạc. Ông mang tinh thần gì của Liszt đến với sinh viên của mình?

Liszt giống như một đạo diễn hơn một nhà soạn nhạc, bởi ông làm cho âm thanh có thể nhìn thấy, chạm được. Vì thế, phải có khả năng tưởng tượng tốt mới chơi được nhạc của Liszt. Điều quan trọng nhất đối với nghệ sỹ là giao tiếp được với khán giả của mình, và Liszt là bậc thầy trong việc làm cho khán giả tin điều ông đang làm. Tất nhiên, để làm được điều đó, trước tiên các em phải tin vào chính khả năng của mình. Nếu các em hiểu, cảm nhận được nhạc của Liszt, thì âm nhạc của Liszt sẽ giúp các em thuyết phục khán giả tin vào những gì các em muốn truyền tải.

Được biết ông cũng có các buổi lên lớp giảng về nhạc của Liszt cho sinh viên Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam. Ông thấy sinh viên Việt Nam cảm nhận tinh thần âm nhạc của Liszt có giống ông không?

Không, nhưng như thế rất tốt. Nếu mọi người đều có cảm nhận như nhau thì sẽ rất chán. Mỗi người có thể có cảm nhận riêng về âm nhạc của Liszt, quan trọng là các bạn phải thể hiện được điều đó. Trong mấy buổi lên lớp vừa qua, tôi tập trung dạy cho sinh viên phát huy cao độ trí tưởng tượng của mình khi chơi các tác phẩm của Liszt, tìm ra kỹ thuật và giao tiếp với khán giả. Tôi rất vui khi thấy sinh viên Việt Nam tiếp cận và cảm nhận âm nhạc Liszt khác hẳn với tôi và sinh viên ở Mỹ, Nhật... Chúng ta không nên bắt chước ai, mà hãy là chính mình.

Xin cám ơn ông!

Ng.Anh - L.Thủy thực hiện