Nên có ưu đãi thuế với dịch vụ chứng khoán

Thực tế, Luật Thuế thu nhập cá nhân (VAT) cũng như các văn bản hướng dẫn chưa có những quy định cụ thể về hoạt động kinh doanh chứng khoán, nên khi áp dụng có nhiều cách hiểu khác nhau. Tranh cãi gần đây nhất là việc các công ty chứng khoán vẫn thu thuế VAT 10% đối với khoản phí ứng trước tiền bán chứng khoán, mà thực chất đây là lãi suất cho vay. Vì vậy, Bộ Tài chính đã vừa hướng dẫn khoản phí ứng trước tiền bán chứng khoán thuộc đối tượng chịu thuế VAT. Hiện nay, các dịch vụ chứng khoán không thuộc diện chịu thuế VAT theo Luật thuế VAT là môi giới, tự doanh, bảo lãnh phát hành, tư vấn đầu tư chứng khoán, lưu ký, quản lý quỹ đầu tư chứng khoán, quản lý danh mục đầu tư chứng khoán, dịch vụ tổ chức thị trường của các sở hoặc trung tâm giao dịch chứng khoán, các hoạt động kinh doanh khác theo quy định về chứng khoán.

Theo Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường, Ủy Ban chứng khoán Nhà nước Nguyễn Sơn, nên mở rộng diện không chịu thuế giá trị gia tăng với các dịch vụ tài chính của các công ty chứng khoán, đồng thời, bổ sung nghiệp vụ quản lý công ty đầu tư chứng khoán của công ty quản lý quỹ vào diện không chịu thuế giá trị gia tăng. Sau này những dịch vụ hợp pháp khác của công ty chứng khoán cũng nên được bổ sung vào diện không chịu thuế VAT. Cũng đồng tình với quan điểm này, theo Hiệp hội Tư vấn thuế Việt Nam, thị trường chứng khoán cũng là kênh huy động vốn giống các ngân hàng thì không nên áp thuế VAT để khuyến khích thu hút các nhà đầu tư bỏ vốn. Và việc không áp thuế VAT phải được quy định cụ thể, không dừng lại ở thuế VAT bằng không, vì cách áp thuế này có một số đặc điểm giống với hàng hóa thông thường.

Tuy nhiên, một đại diện của Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia cho rằng, cần chia làm hai loại dịch vụ trước khi đánh thuế VAT. Những loại dịch vụ cơ bản, chỉ có công ty chứng khoán làm được, thì nên là miễn thuế giá trị gia tăng. Tuy nhiên, những loại dịch vụ khác liên quan đến dịch vụ chứng khoán mà các công ty tài chính khác cũng làm, thì không thể miễn, vì sẽ tạo sự bất bình đẳng giữa công ty chứng khoán và các công ty khác. Do vậy, cần sớm ban hành văn bản riêng, hướng dẫn thực thi Luật thuế VAT trong lĩnh vực kinh doanh chứng khoán là điều được nhiều chuyên gia tài chính đề xuất.

Một quy định khác về thuế cũng đang gây nhiều tranh cãi sau một thời gian áp dụng, đó là thuế chuyển nhượng chứng khoán. Luật thuế VAT quy định là nhà đầu tư chứng khoán có thể chọn một trong hai cách đóng thuế. Thứ nhất là nộp 20%/thu nhập (nhà đầu tư phải đăng ký nộp theo cách này với cơ quan thuế trước khi kết thúc năm liền trước và phải khai báo, hoàn thành một số thủ tục để cuối năm có thể tính toán lãi lỗ). Nhưng bên cạnh đó, nhà đầu tư vẫn phải tạm nộp 0,1%/tổng giá trị mỗi lần chuyển nhượng chứng khoán. Sau đó cuối năm mới tính toán thực lỗ lãi. Nếu lỗ, thì nhà đầu tư được hoàn thuế, còn lãi thì được nhận lại. Còn cách thứ hai, nhà đầu tư có thể chọn cách nộp thuế 0,1% trên tổng giá trị mỗi lần giao dịch.

Nhưng nộp thuế theo cách nào cũng có những điểm khúc mắc. Với cách thứ nhất, vẫn phải ứng trước thuế, vẫn phải khai báo nhiều thông tin và hoàn thành thủ tục về thuế, nên hiện nay hầu hết nhà đầu tư cá nhân chọn phương thức nộp thuế thứ hai. Thêm một điểm đáng lưu ý nữa của cách nộp thuế thứ nhất, giả sử nếu cuối năm nhà đầu tư lỗ, thì lẽ ra theo nguyên tắc nhà đầu tư được hoàn vốn. Nhưng lãnh đạo một công ty cho biết, đơn vị thuế trả lời là giữ lại đến năm sau, nếu nhà đầu tư lãi sẽ khấu trừ vào phần phải nộp. Điều này đúng nếu năm tiếp sau nhà đầu tư kinh doanh có lãi. Song trường hợp lỗ tiếp hoặc dừng kinh doanh chứng khoán sẽ giải quyết ra sao với khoản 0,1% tạm nộp còn là vấn đề.

Chính vì thế, nhiều nhà đầu tư chọn nộp thuế chuyển nhượng chứng khoán theo cách thứ hai là 0,1% trên tổng giá trị mỗi lần giao dịch. Song theo ông Phạm Nguyễn Hoàng, Trưởng phòng phân tích và dự báo thị trường, Trung tâm nghiên cứu khoa học và đào tạo chứng khoán, cho rằng, bất cập ở chỗ, không cần biết lỗ hay lãi, cứ mỗi lần giao dịch, nhà đầu tư đều phải nộp 0,1% giá trị giao dịch. Trong khi đó thời gian vừa qua, nhà đầu tư lỗ không ít do thị trường chứng khoán ảm đạm. Chính vì vậy, nhiều nhà đầu tư bức xúc khi gánh nặng lỗ tăng thêm vì thuế và tác động làm giảm số giao dịch trên thị trường.

Tìm ra một phương pháp hợp lý hơn để đảm bảo lợi ích cho nhà đầu tư, khuyến khích nhà đầu tư tham gia thị trường chính là vấn đề tiếp theo của việc hoàn thiện chính sách thuế chứng khoán. Tuy nhiên dù là hướng nào thì theo các chuyên gia tài chính, không thể coi thuế là phương thức để giải quyết mọi vấn đề của thị trường chứng khoán hiện nay.

Quang Minh