Bao báp - loài cây kỳ lạ nhất ở châu Phi

Bao báp có chiều cao trung bình khoảng 25m, đường kính gốc từ 7 - 11m, cá biệt có cây đạt tới 50m. Chúng có sức sống hết sức mãnh liệt dưới điều kiện thời tiết khắc nghiệt đặc trưng của châu Phi. Thậm chí, bao báp vẫn có thể sinh trưởng và phát triển ngay cả khi bị đốn ngã. Cây mọc lên từ những hạt rụng xuống đất. Tuổi đời của cây lên tới hàng ngàn năm, nhưng tốc độ phát triển rất chậm, phải mất một thế kỷ để đạt được chu vi gần năm mét. Hoa bao báp trắng ngần, rất to và thơm. Chúng chỉ nở một đêm như hoa quỳnh và được ví như những ngôi sao tỏa sáng giữa bầu trời đêm. Quả bao báp hình bầu dục, bên trong chứa nhiều hạt, có quả to tới 16 - 17cm và dài 30cm.

Không chỉ bị choáng ngợp với hình ảnh cao lớn của cây bao báp, bất kỳ ai đến châu Phi không khỏi bất ngờ bởi tính hữu dụng của loài cây độc đáo này. Sản phẩm từ cây bao báp có mặt trong đời sống thường nhật của người dân châu Phi. Hầu như tất cả những bộ phận của cây như rễ, vỏ, thân, lá, hoa, quả đều rất có ích. Lá bao báp tươi được dùng để nấu súp như rau bina, còn lá khô được dùng như một loại gia vị. Bột từ quả bao báp khô được dùng để trộn với cháo yến mạch hoặc hòa với nước thành một thức uống giải khát cực kỳ dễ chịu. Ngoài ra, hỗn hợp nước và bột quả này còn được dùng để điều trị căn bệnh sốt rét. Hạt của loại cây này được dùng làm đặc cho các món súp, cũng có thể được lên men thành gia vị hay nướng ăn trực tiếp như lạc hoặc giã nhỏ để lấy dầu thực vật. Vỏ cây được đập giập, ngâm dùng làm dây thừng, lưới đánh cá, sợi để dệt quần áo và cả làm giấy... Đặc biệt, bao báp còn là hồ chứa nước “sống”, cung cấp và cứu sống nhiều người dân trong những lúc hạn hán bởi trữ lượng nước có trong cây nhiều đến kinh ngạc.

Ngoài những giá trị về mặt vật chất mà cây mang lại, bao báp còn tồn tại trong đời sống tâm linh của người dân bản địa và có mặt trong nhiều truyền thuyết. Ở Zambia có cây bao báp khổng lồ, thân rỗng, được tin là nơi cư trú của một con mãng xà và được người dân nơi đây thờ cúng cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa vụ tốt tươi cũng như săn bắn thuận lợi. Còn với những bộ lạc sống bên dòng sông Zambezi, sông dài thứ tư của châu Phi đổ ra Ấn Độ Dương, lại cho rằng vào thủa hồng hoang của loài người, cũng như các loại cây khác, cây bao báp mọc thẳng đứng hiên ngang. Tuy nhiên, không biết vì lý do gì, những cây bao báp này đã tỏ ra hống hách, chỉ thích sai bảo những loài sinh trưởng thấp hơn. Điều đó khiến Chúa trời nổi giận, đánh bật gốc và cắm đầu chúng xuống đất cho rễ chổng lên trời. Linh hồn ma quỷ ám vào những bông hoa trắng có hương vị ngọt ngào đầy quyến rũ và bất cứ ai hái hoa sẽ bị sư tử giết chết.

Vẻ đẹp của cây bao báp làm nổi bật thiên nhiên hoang dã ở châu Phi, thu hút rất nhiều du khách dừng chân nơi đây để chiêm ngưỡng và trải nghiệm sản vật quý báu của lục địa đen này.

Lê Mai