NSƯT Linh Nhâm - ngâm thơ phục vụ chiến sỹ
Trong tâm trí nhiều thính giả lớn tuổi của Đài Tiếng nói Việt Nam, không ít người vẫn nhớ một giọng ngâm thơ ngọt ngào, trữ tình nhưng cũng cứng rắn, đanh thép trên sóng phát thanh năm xưa, nhất là những khi ngâm thơ chúc Tết của Bác Hồ. Đó là NSƯT Linh Nhâm, trưởng thành từ Văn công Quân đội, người có giọng ngâm thơ hiện đại độc nhất vô nhị thời bấy giờ.
Giọng ngâm thơ hiện đại đình đám
Những năm 1960, nghệ sỹ Linh Nhâm là một trong ba giọng ngâm thơ chủ lực trên sóng phát thanh. Cùng với nghệ sỹ Trần Thị Tuyết và nghệ sỹ Châu Loan chuyên ngâm thơ cổ, nghệ sỹ Linh Nhâm là giọng ngâm thơ hiện đại được yêu thích nhất. Bà có thể ngâm rất ngọt từ thơ trữ tình cho đến thơ kháng chiến, thơ của chính các chiến sỹ trên khắp các mặt trận, thậm chí cả những bài thơ “đọc lên như nghị quyết”... Nhiều trường ca, sử thi... rất kén giọng đều lần lượt xếp hàng để qua giọng ngâm của Linh Nhâm. Một thời gian dài, chương trình Tiếng thơ vào các tối thứ 4, thứ 7 hàng tuần được đông đảo thính giả yêu thích và đón đợi...
 NSUT Linh Nhâm lần dở những trang hồi ức |
Kể về những ngày tháng đó, nghệ sỹ Linh Nhâm không khỏi tự hào: “Chính Bác Hồ là người đã hướng tôi vào nghiệp ngâm thơ”. Năm 1959, nghệ sỹ Linh Nhâm vào đoàn văn công quân đội, không phải là một giọng ngâm thơ chuyên nghiệp mà là ca sỹ hát dân ca. Do đặc thù nghề nghiệp, bà cùng một số nghệ sỹ khác thường được Bác Hồ mời vào Phủ Chủ tịch để biểu diễn phục vụ mỗi khi có các đoàn khách cao cấp. Bà nhớ lại, Bác cư xử với các nghệ sỹ ân cần như người cha đối với con cái, ngoài giờ biểu diễn, Bác thường trò chuyện, hỏi han mỗi người, từ công việc cho đến hoàn cảnh gia đình... Bác luôn động viên các nghệ sỹ sáng tạo trong công việc sao cho hiệu quả hơn. Một lần, sau khi biểu diễn, Bác hỏi Linh Nhâm: “Bé có biết ngâm thơ không?”, bà trả lời: “Dạ thưa Bác, cháu chưa biết ạ”. Bác bèn bảo: “Giọng cháu tốt đấy, cháu nên tập thêm ngâm thơ để có thêm nhiều tiết mục phục vụ bộ đội”. Mỗi một nghệ sỹ - chiến sỹ đi phục vụ ở chiến trường càng đa năng càng có lợi, bởi ở những chiến trường xa xôi đầy khó khăn, mỗi mũi văn công xung kích chỉ khoảng 2 - 3 người, càng biểu diễn được nhiều loại hình nghệ thuật càng tốt.
Nghe lời Bác, từ đấy nghệ sỹ Linh Nhâm chuyên tâm học cách ngâm thơ, chủ yếu từ các tiết mục thơ cổ trên Đài Tiếng nói Việt Nam do hai nghệ sỹ Trần Thị Tuyết và Châu Loan thực hiện. Bài thơ đầu tiên ngâm cho Bác nghe là bài Lá thư Bến Tre của nhà thơ Tố Hữu, cũng gắn liền với tên tuổi của bà. Không chỉ hướng nghệ sỹ Linh Nhâm sang ngâm thơ, Bác Hồ còn nhận xét và hướng dẫn cách lấy hơi sao cho sâu và bền. Tự tập và lấy cảm hứng từ trái tim mình, nghệ sỹ Linh Nhâm đã chinh phục thính giả khắp nơi với giọng ngâm thơ truyền cảm hiếm có. Bà đã trở thành tên tuổi thứ ba trong làng ngâm thơ, đồng thời là người đầu tiên đưa nghệ thuật ngâm thơ lên trình diễn trên sân khấu và cũng là giọng ngâm thơ hiện đại được yêu thích nhất thời bấy giờ.
Ngâm thơ phục vụ chiến sỹ
Năm nay đã ngoài 70 tuổi, nhưng nghệ sỹ già vẫn rưng rưng khi nhớ về những kỷ niệm lưu diễn ở các chiến trường. Thuộc đoàn văn công Tổng cục Chính trị cũng có nghĩa là phải có mặt ở tất cả chiến trường gian khó và bỏng lửa nhất, từ Tây Nguyên cho tới Nam Lào, từ chảo lửa miền Trung cho tới chiến trường Campuchia... Đặc thù của văn công quân đội là ở đâu có bộ đội, ở đó có văn công, cho nên từ vùng núi cao tới hải đảo, vùng sâu vùng xa, nơi nào cũng có bước chân của nghệ sỹ. Vừa hát dân ca vừa ngâm thơ, nghệ sỹ Linh Nhâm thường xuyên có mặt trong các mũi nhọn xung kích phục vụ chiến sỹ ngoài chiến trường. Có những buổi, bà ngâm cả thơ của các chiến sỹ vừa sáng tác ngay tại mặt trận. Cả khán giả và nghệ sỹ, có khi quần áo còn vương đầy mùi thuốc súng hay cài đầy lá ngụy trang..., vẫn háo hức cùng nhau ngâm những bài thơ có khi còn đang viết dở.
Có một kỷ niệm mà đến bây giờ nhắc lại, nghệ sỹ Linh Nhâm vẫn rơm rớm nước mắt. Đó là vào khoảng năm 1980, nhóm văn công trong đó có bà sang biểu diễn phục vụ bộ đội tình nguyện ở chiến trường Campuchia... Khi buổi biểu diễn đã kết thúc, các nghệ sỹ đã lui về nghỉ, bỗng có một nhóm chiến sỹ tìm đến. Họ là các trinh sát sẽ vào sâu trong trận địa của địch ngay đêm hôm đó, và họ đã mong muốn được các nghệ sỹ hát cho nghe lần cuối trước khi lên đường làm nhiệm vụ. Nghệ sỹ Linh Nhâm đã hát dân ca và ngâm bài thơ Quê hương của tác giả Giang Nam tặng các chiến sỹ. Hai hôm sau quay lại nơi đó, bà được tin hai chiến sỹ đã hy sinh...
Cả đời gắn bó với người lính, giờ đây mỗi khi rảnh rỗi NSƯT Linh Nhâm lại lần giở hồi ức về những ngày phục vụ trên các chiến trường nóng bỏng, hát và ngâm thơ cho bộ đội nghe. “Tôi hát hay ngâm thơ đều rút gan rút ruột. Nghệ thuật phải xuất phát từ trái tim mình mới đến trái tim người khác”.