Ba khó khăn trong phát triển năng lượng mới

Với chức năng quản lý nhà nước về lĩnh vực năng lượng nói chung, phát triển năng lượng mới và tái tạo nói riêng, Bộ trưởng Bộ Công thương Vũ Huy Hoàng cho biết, trong Chiến lược về an ninh năng lượng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (đã được Bộ Chính trị và Thủ tướng Chính phủ phê duyệt) đã tính đến thực tế: các nguồn điện sử dụng những dạng năng lượng truyền thống, không tái tạo như than đá, dầu khí làm chất đốt... ngày càng cạn kiệt; đối với thủy điện vừa và lớn thì hiện nay đã cơ bản được khai thác hết, còn thủy điện nhỏ thì hiệu quả kinh tế không cao. Vì vậy, về lâu dài, để bảo đảm cân đối được an ninh năng lượng, bên cạnh việc tiếp tục tìm kiếm các nguồn năng lượng sơ cấp để bổ sung vào các nguồn đang bị cạn kiệt thì phải nghiên cứu phát triển các nguồn năng lượng mới, năng lượng tái tạo như: năng lượng mặt trời, năng lượng gió, thủy triều, địa nhiệt... Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng thì, các nguồn năng lượng mới và tái tạo hiện vẫn ở dạng tiềm năng, chưa được nghiên cứu kỹ lưỡng. Việc đưa vào sử dụng đòi hỏi nhiều yếu tố về thời gian, chi phí. Đấy là chưa kể tới ở nhiều nơi do điều kiện tự nhiên, địa hình nên không có khả năng khai thác, phát triển các loại năng lượng mới nêu trên, hoặc có phát triển được thì công suất thấp, chi đầu tư cao.

Theo các chuyên gia về năng lượng, khó khăn đầu tiên và lớn nhất trong việc tìm kiếm và phát triển các nguồn năng lượng mới, năng lượng tái tạo, là hiện nay, vẫn chưa có nghiên cứu hay cơ sở dữ liệu nào xác định được tiềm năng chính xác  của các loại tài nguyên thiên nhiên như năng lượng gió, mặt trời, địa nhiệt..., chủ yếu  là những ước tính trên lý thuyết, chứ chưa có những nghiên cứu, tính toán cụ thể về tiềm năng kỹ thuật để có thể triển khai đầu tư một cách hiệu quả, bền vững. TS Dương Duy Hoạt - Viện Khoa học Năng lượng Việt Nam – nêu thực trạng, các nguồn năng lượng tái tạo biến đổi theo không gian và thời gian. Khi biến đổi khí hậu thì những thông số liên quan đến khí tượng, đến năng lượng gió hay mặt trời đều có những thay đổi nhất định. Do vậy, để đầu tư có hiệu quả vào lĩnh vực này phải tiến hành đo đạc thường xuyên, định kỳ; xác định được cả tiềm năng kinh tế cũng như những ảnh hưởng từ biến đổi khí hậu đến các nguồn năng lượng này.

Khó khăn thứ hai là chi phí đầu tư cho 1 kWh điện từ các nguồn năng lượng mới và tái tạo đang ở mức khá cao so với việc đầu tư các nguồn năng lượng truyền thống. Theo Cố vấn Công ty Cổ phần Phong điện Việt Nam Lê Văn Long - doanh nghiệp đầu tiên đầu tư phát điện thành công điện gió ở nước ta - thì việc sử dụng năng lượng gió để phục vụ cho phát triển kinh tế và bổ sung cho lưới điện không chỉ là nhu cầu của ngành năng lượng Việt Nam mà cũng là đòi hỏi bức xúc của việc bảo vệ môi trường bền vững. Điện gió có đặc điểm là sạch, tiết kiệm chi phí về lâu dài (ban đầu chi phí điện gió có thể rất lớn) và không gây tác động xấu đối với biến đổi khí hậu toàn cầu hay môi trường...

Lợi ích của năng lượng mới và năng lượng tái tạo đã khá rõ. Tuy nhiên, cái khó thứ ba là đến nay vẫn chưa có cơ chế ưu tiên phát triển phù hợp đối với lĩnh vực năng lượng tiềm năng này. Tổng giám đốc Công ty Cổ phần phong điện Fuhrlaender Việt Nam Trần Việt Tuấn cho rằng, Chính phủ đã có rất nhiều các chỉ thị, nghị định về ưu tiên phát triển năng lượng sạch, năng lượng tái tạo... nhưng chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể. Nói cách khác, phát triển năng lượng tái tạo là chính sách lớn nhưng tính đến nay cơ quan quản lý nhà nước mới có Quyết định 130/2007/QĐ- TTg về cơ chế sản xuất, phát triển sạch nhưng đã hết hiệu lực thi hành - Giám đốc Trung tâm nghiên cứu và ứng dụng khoa học kinh tế - ĐH Kinh tế TP Hồ Chí Minh Trần Khang Thụy chỉ rõ. Theo TS Dương Duy Hoạt, đã đến lúc phải có cơ chế riêng, thậm chí phải sớm ban hành Luật Năng lượng tái tạo.

Đầu tháng Tư này, tại cuộc họp với các bộ, ngành nhằm giải quyết bài toán an ninh năng lượng, Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải đã chỉ đạo Bộ Công thương sớm lấy ý kiến các bộ, ngành liên quan để trình Chính phủ xem xét, quyết định Chiến lược và Quy hoạch tổng thể phát triển các nguồn năng lượng tái tạo ở Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Đây được coi như một động thái tích cực nhằm cởi nút thắt cho ngành năng lượng nói chung, lĩnh vực năng lượng mới và tái tạo nói riêng.

Nguyên Long