Điểm mới của lạm phát năm 2011

Xu hướng tăng giá mạnh và kéo dài

Theo thông lệ, hàng năm mức tăng  giá tiêu dùng (CPI) thường đạt đỉnh vào những tháng trước hoặc ngay sau Tết Nguyên đán, và hạ dần vào cuối quý I cho đến hết quý II và III... Tuy nhiên, CPI  trong 5 tháng qua tăng liên tục với tốc độ cao dần một cách đáng ngại, với đỉnh chưa được xác lập rõ ràng, trong đó riêng tháng 3.2011 tăng  vọt tới 2,17%, tức cao hơn tốc độ tăng 2,09% của tháng 2.2011 và  mức tăng 1,74% của tháng 1.2011. Đây cũng là mức cao nhất so với tốc độ tăng của 32 tháng trước đó (tính từ tháng 6.2008) và còn là mức cao thứ 2 so với tốc độ tăng CPI tháng 3 hàng năm trong vòng 20 năm qua (chỉ sau tháng 3.2008). Vì vậy, CPI tháng 3.2011 so với tháng 12.2010 đã tăng 6,12%, nghĩa là bằng 87,4% chỉ tiêu lạm phát 7% đề ra cho cả năm; nếu so với tháng 3.2010, CPI đã tăng 13,89%; còn tính bình quân 3 tháng năm 2011 so với cùng kỳ năm trước (còn gọi là mặt bằng giá) thì CPI đã tăng 12,79%...

Chỉ số CPI tháng 3.2011 tiếp tục tăng cao với tốc độ khác nhau giữa các nhóm hàng hóa, dịch vụ... Mức tăng cao nhất thuộc về các nhóm hàng lương thực, thực phẩm; và xu hướng tăng giá đang lan tỏa  rộng khắp các lĩnh vực và nhóm hàng, trừ hàng điện tử, như máy tính, điện thoại và một số hàng công nghệ thông tin khác.

Xu hướng tăng CPI chắc chắn còn tiếp diễn trong suốt quý II.2011, với  sự gia tốc rõ rệt có lẽ được ghi nhận tiếp vào tháng 5.2011 (đúng vào dịp tăng lương tối thiểu) rồi mới chịu tạm lắng dịu xuống để chờ dịp tăng trở lại cuối năm như thông lệ… Với đà tăng đó, việc duy trì được được tốc độ tăng CPI năm 2011 dưới mức 1 con số là điều không dễ dàng.

Dù không loại trừ hoàn toàn khả năng lạm phát vượt quá 2 con số; song cần nhấn mạnh rằng, sốt giá đột ngột và khan hiếm hàng hóa sẽ khó có cơ hội xảy ra trong giả định không có những đột biến về thiên tai và chính sách quản lý vĩ mô, cũng như những khủng hoảng mạnh trên thị trường tài chính - tiền tệ trong nước và quốc tế. Thực tế cũng cho thấy, tăng trưởng GDP quý I năm nay tuy thấp hơn tốc độ tăng 5,83% của cùng kỳ năm trước, nhưng vẫn tăng 5,5%. Thị trường vàng và thị trường ngoại hối đã ổn định trở lại.

Sức ép lạm phát chi phí đẩy tăng

Sức ép từ lạm phát tiền tệ giảm dần gắn liền với xu hướng gia tăng chính sách tài chính - tiền tệ thắt chặt, nhất là việc hạn chế mức tăng trưởng tín dụng dưới 20% so với mức thực tế tăng tới gần 30% của năm 2010; hạn chế cho vay đầu tư phi sản xuất và tiêu dùng, nhất là cho vay kinh doanh chứng khoán và bất động sản; hạn chế đầu tư công và thâm hụt ngân sách; cũng như hạn chế mua sắm trang , thiết bị và chi tiêu công khác; Đồng thời gia tăng kiểm soát, giảm thiểu tình trạng buôn bán vàng miếng và ngoại tệ không có giấy phép … Sự hợp lực của những động thái này chắc chắn đang và sẽ góp phần giảm dần tổng cầu ảo xã hội, nhất là giảm dần sức ép liên quan đến lạm phát tiền tệ trong thời gian tới như một điểm mới đáng chú ý của tính chất lạm phát ở nước ta trong năm 2011.

Ngược lại, sức ép lạm phát chi phí đẩy tăng nhanh trong những tháng cuối quý I, đầu quý II.2011 do gắn liền trực tiếp với tăng chi phí đầu vào của nhiều hoạt động sản xuất - kinh doanh và dịch vụ - tiêu dùng từ cú sốc tăng tỷ giá và các đợt  điều chỉnh tăng giá xăng dầu, điện diễn ra liên tiếp trong tháng 3.2011; từ sự gia tăng chi phí vốn gắn với cuộc đua lãi suất huy động và cho vay và từ tháng 5.2011 là việc điều chỉnh lương tối thiểu cho công nhân viên chức khu vực hành chính, sự nghiệp và các đối tượng hưởng lương từ ngân sách... Ngoài ra, đợt tăng giá dầu mỏ lên tới 50% (từ mức 80 USD/thùng lên mức 120 USD/thùng) chi trong vòng 5 tháng (11.2010-3.2011) cũng là một xung lực mạnh làm tăng áp lực lạm phát chi phí đẩy cả ở phạm vi quốc tế, cũng như ở Việt Nam.

Nhiều cú sốc

Tình trạng tăng giá hàng hóa và dịch vụ chung trên cả nước trong những tháng đầu năm có nguyên nhân truyền thống, trực tiếp và dễ nhận thấy chính là sự gia tăng đột ngột vượt trội mọi thời điểm khác trong cả năm về nhu cầu và sức tiêu thụ các hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng, sự lợi dụng đẩy giá lên cao do khả năng thanh toán và tâm lý dễ dãi trong tiêu dùng, mua sắm gắn với dịp Tết cổ truyền dân tộc, nhất là ở các đô thị tập trung dân cư và có quy mô thị trường tiêu thụ lớn, như các TP. Hà Nội và Hồ Chí Minh.

Đặc biệt, sự hội tụ tập trung trong thời gian ngắn các cú sốc tăng tỷ giá và tăng giá xăng dầu, giá điện càng làm bùng phát các xung lực tiêu cực làm tăng hệ quả lạm phát của chúng. CPI tăng đã làm giảm mức sống thực tế của người tiêu dùng, nhất là những người có thu nhập thấp, những đối tượng chính sách xã hội và dễ bị tổn thương. Bởi vậy, Nghị quyết 11/CP của Chính phủ đã nhấn mạnh cần thực thi quyết liệt các giải pháp nhằm kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội. Đặc biệt, trong việc thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội phải luôn lấy yếu tố con người là trung tâm, là quyết định, như Thủ tướng Chính phủ đã lưu ý.

Ts Nguyễn Minh Phong