Cháy hết mình cho ca trù như màu đỏ đỗ quyên

Đỗ Quyên quê gốc Thủy Nguyên, Hải Phòng. Đây cũng là cái nôi của ca trù, lại có đền thờ tổ nghề ở làng Đông Môn. Giáo phường Đông Môn có ca nương Nguyễn Thị Chén cũng có thời vàng son. Giọng hát của bà từng làm các quan viên ngẩn ngơ một thuở. Trong nội thành Hải Phòng ngày ấy có kép đàn Trần Trọng Quế, ca nương Đào Thị Thẩm, Nguyễn Thị Chín và tay trống chầu cự phách Nguyễn Hãn. Lân la đến nghe, lân la học, ghi ghi, chép chép... về nhà tự sắm lấy bộ phách trúc, Đỗ Quyên chìm trong tiếng dóc phách ríu rít, chập chững. Rồi ca trù ngấm vào người lúc nào chả biết nữa, Đỗ Quyên sưu tầm lời cổ của những bài ca trù nổi tiếng như Hồng hồng Tuyết tuyết của Dương Khuê, Gặp Xuân của Tản Đà, Thú Hương Sơn của Chu Mạnh Trinh, Phong lưu nhất nam tử của Nguyễn Công Trứ, Tỳ Bà Hành của Bạch Cư Dị, Thổng thiên thai do Chúa Trịnh Sâm viết lời Thổng, thơ Tào Đường... và những làn điệu cổ khuyết danh như: Hát giai, Bắc phản, Chúc hỗ...

Trời không phụ lòng người có đam mê. Năm 2005, tham gia Liên hoan Ca trù toàn quốc lần thứ nhất tại Hà Tĩnh, Đỗ Quyên đoạt huy chương vàng với bài hát nói Hồng hồng Tuyết tuyết, và làn điệu đẹp vào bậc nhất của ca trù - Thổng thiên thai. Cũng năm đó, Đỗ Quyên chính thức làm Chủ nhiệm CLB Ca trù Hải Phòng. Với lòng đam mê cộng với chút kinh nghiệm ngày còn ở Đoàn Chèo Hải Phòng, chị đã từng bước xây dựng nền nếp cho CLB, nay được đánh giá là một câu lạc bộ chững chạc, một giáo phường có thương hiệu của làng ca trù trong nước. Đỗ Quyên đã tập hợp được một đội ngũ trẻ yêu ca trù, nòng cốt là các em tốt nghiệp trường Trung cấp Văn hóa nghệ thuật Hải Phòng, như kép đàn Tô Tuyên, kép đàn Hoàng Khoa, ca nương Hải Phượng... Đặc biệt là ca nương Thu Hằng vừa có giọng đẹp vừa có nhan sắc đậm đà, rất hợp với ca trù. Tháng 10.2007, Liên hoan Ca trù toàn quốc lần thứ 2 ở Hải Dương, Thu Hằng giành huy chương vàng với bài hát nói Trí nam nhi, thơ Nguyễn Công Trứ. Tháng 9.2009, cô giành huy chương vàng lần thứ 2 tại Liên hoan Ca trù toàn quốc lần thứ 3 với làn điệu Hát Giai.

Đầu năm 2008, Sở VH, TT và DL Hải Phòng đã quyết định cho CLB Ca trù của Đỗ Quyên được sử dụng dãy nhà Giải Vũ của đình Kênh làm địa điểm sinh hoạt hàng tuần và tổ chức các canh hát vào thứ 7 tuần cuối tháng. Thế là từ đây, những canh hát hàng tháng đều đặn vang lên, các quan viên nghe hát có chỗ đi về đàng hoàng. Thỉnh thoảng những đoàn du khách nước ngoài đến Hải Phòng thăm đình Kênh có nhu cầu nghe ca trù, các công ty du lịch tổ chức tour lại liên hệ với Đỗ Quyên. Khi thì hát ở đình Kênh, khi thì hát ở vườn cau Cao Nhân, Thủy Nguyên, lúc lại hát tại một nhà vườn trong nội thành Hải Phòng...

Thấm thoắt đã 16 năm, kể từ ngày thành lập, những canh hát, những liên hoan ca trù toàn quốc, những đêm tôn vinh..., ca nương Đỗ Quyên luôn là linh hồn của CLB. CLB ca trù Hải Phòng đã nhiều lần mang chuông đi đánh xứ người, đặc biệt Đỗ Quyên có hai canh hát để đời. Đó là canh hát mừng thọ nhà thơ Hoàng Cầm 88 tuổi tại tư gia của thi sỹ ở Hà Nội. Canh hát nữa mà Đỗ Quyên chuẩn bị khá kỹ là canh hát chầu cử tại nhà thờ họ Dương, thờ hai danh nhân Dương Khuê, Dương Lâm, nhân dịp nhà thờ họ Dương ở Vân Đình được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia. Trong canh hát chầu cử này, Đỗ Quyên đã chọn bài thơ Khóc bạn của Nguyễn Khuyến viết khi Dương Khuê mất như một lời ai điếu thống thiết bạn tri kỷ tri âm vượt trước về nơi tiên cảnh. Giọng Đỗ Quyên phút ấy như thăng hoa nhập đồng. Trên cao xanh, Tam nguyên Yên Đổ và bạn tri âm - bác Dương - người đã viết lời cho bài hát nói Hồng hồng Tuyết tuyết nổi tiếng, nghe thơ Khóc bạn từ giọng ngâm Đỗ Quyên, cũng ngậm ngùi mà gật đầu ban khen. Trong nhà thờ đã nghe thấy tiếng sụt sùi của mấy bà con cháu họ Dương...

Say như điếu đổ, lao như thiêu thân, đều đặn như thủy triều xô bờ. Đấy là những lời nhận xét của mấy cô bạn hát chèo đồng nghiệp nói về Đỗ Quyên, cháy hết mình cho ca trù, như màu đỏ của loài hoa mà chị mang tên.

Vân Đình Hùng