Dấu ấn kinh tế: chủ trương và thực tiễn

Tết Nguyên đán, người miền Bắc thắp hương tổ tiên bằng bưởi Năm Roi, bưởi Da xanh - đặc sản miền Nam, những thứ quả mà hơn chục năm trước, người miền Bắc không nhiều người ai biết. Người miền Nam cũng dễ dàng tìm được gạo Tám Điện Biên, người Bắc ra chợ là mua được gạo Nàng Thơm chợ Đào... Thời ngăn sông cấm chợ đã xa rồi. Bây giờ thuận tiện giao thương, ở địa phương nào cũng nhiều chợ, nhiều trung tâm thương mại, siêu thị... Bất kỳ ai đã trải qua thời điểm trước những năm 1986 đến nay, đều cảm nhận rất rõ chất lượng cuộc sống được nâng cao và phóng khoáng rõ rệt. Đó là kết quả của tư duy đổi mới, từ tư duy và cách làm thời bao cấp chuyển sang tư duy và cách làm thời kinh thế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Làm theo năng lực, hưởng theo kết quả công việc đã kích thích cả xã hội thay đổi tư duy lao động. Nhờ vậy chỉ 10 năm kể từ Đại hội VI đến giữa năm 1996, nước ta đã cơ bản ra khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội. Nếu tính thu nhập bình quân đầu người thời kỳ đầu những năm 80 của thế kỷ trước khoảng 200USD, thì mốc 1.160 USD của năm 2010 là một con số ấn tượng, đưa nước ta trở thành nước có thu nhập trung bình.

Trong tư duy đột phá về kinh tế, Đảng công nhận sự tồn tại của nhiều thành phần kinh tế. Cũng từng có quan điểm khác nhau khi đề xướng về tư duy này, nhưng, thực tế đã chứng minh sự đúng đắn của Đảng.

Anh cả của nền kinh tế, thành phần kinh tế Nhà nước, cho đến thời điểm này, đã thể hiện tốt vai trò chủ đạo với việc đóng góp khoảng 35% GDP năm 2010.  Với chủ trương kinh tế Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, đến nay, các lĩnh vực năng lượng, công nghiệp, xây dựng, vận tải, công nghệ... đều có những đầu tàu kinh tế Nhà nước, là các doanh nghiệp nhà nước và đến nay có nhiều Tập đoàn kinh tế hình thành. Vốn đầu tư của Nhà nước phục vụ phát triển cơ sở hạ tầng, các công trình trọng điểm quốc gia...  hàng năm lên đến hàng chục, hàng trăm nghìn tỷ đồng, tạo việc làm cho người lao động; đồng thời góp phần tạo những cú hích phát triển kinh tế xã hội ở các tỉnh, thành,  vùng, miền theo chiến lược quốc gia.

Còn phải kiểm chứng thêm về mô hình tập đoàn kinh tế, song đến nay hầu hết các tập đoàn đã thể hiện được vai trò chủ đạo, góp phần quan trọng vào sự bình ổn thị trường, thực thi các chính sách kinh tế lớn của Nhà nước, trong đó lĩnh vực công ích, an sinh xã hội. Ngành điện, đã đảm nhiệm thành công Dự án Thủy điện Sơn La, khởi công Thủy điện Lai Châu, các công trình nhiệt điện, và tương lai là Nhà máy điện hạt nhân ở Ninh Thuận, phục vụ năng lượng cho nền kinh tế. Ngành công nghiệp dầu khí, năm 2010 đánh dấu sự trưởng thành với việc đưa sản phẩm lọc hóa dầu đầu tiên cả nước ta, góp phần cung cấp 30% lượng sản phẩm xăng dầu nhập khẩu, tiết kiệm ngoại tệ cho quốc gia. Mỗi năm ngành dầu khí đóng góp 25% GDP. Theo Phó tổng giám đốc Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam Vũ Quang Nam thì: Nhà máy Lọc dầu Dung Quất – Công trình trọng điểm quốc gia bắt đầu cho dòng sản phẩm đầu tiên, không chỉ là sản phẩm xăng dầu đầu tiên mang nhãn hiệu Việt Nam mà còn là sản phẩm của đường lối đổi mới và phát huy nội lực của Đảng.

Coi trọng, tạo điều kiện thuận lợi để kinh tế tư nhân phát triển, là một trong những chủ trương sát thực của Đảng. Hội nghị Trung ương 5, Khóa IX đã thông qua các nghị quyết về kinh tế hợp tác, hợp tác xã , kinh tế tư nhân. Đây là lần đầu tiên Trung ương Đảng ta có nghị quyết riêng về kinh tế tư nhân. Một chủ trương đúng, đã giúp kinh tế tư nhân khẳng định vai trò, linh hoạt, nhanh nhạy và hiệu quả trong đầu tư. Kinh tế tư nhân, nhất là các hộ kinh doanh cá thể, doanh nghiệp nông thôn, đang góp phần giải quyết công ăn việc làm tại chỗ. Riêng năm 2010, có đến 85.000 doanh nghiệp mới được thành lập, trong đó chủ yếu là khối dân doanh, với số vốn lên đến 500.000 tỷ đồng.

Kinh tế Nhà nước, kinh tế tư nhân và nhiều thành phần kinh tế khác vừa cạnh tranh, vừa hợp tác, tạo nên động lực phát triển. Dưới những định hướng của lý luận kinh tế, mỗi thành phần kinh tế đều đã thể hiện được vị trí, chỗ đứng của mình trong nền kinh tế, tạo nên nền kinh tế sôi động, đa dạng. Các thành phần kinh tế, các loại hình doanh nghiệp đều chung một mái nhà pháp lý là Luật doanh nghiệp. Mái nhà pháp lý đã thể hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước, tiến đến sự công bằng giữa các loại hình doanh nghiệp, thúc đẩy mọi thành phần kinh tế phát triển.

Sẽ là thiếu nếu không nói đến định hướng sớm của Đảng về việc hình thành đầy đủ các loại hình thị trường, như thị trường lao động, thị trường vốn, thị trường tư liệu sản xuất... Thị trường chứng khoán là đầu ra của chứng khoán, và thúc đẩy chủ trương cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước. Thị trường chứng khoán, một loại hình thị trường phát triển bậc cao, có hàng hóa đặc biệt, cũng đã được Đảng ta xác định rất sớm trong nhiệm kỳ Đại hội VI. Đến nay, giá trị vốn hóa thị trường chứng khoán khoảng 40% GDP, mục tiêu trong vài năm tới là 70%. Thị trường này có vai trò quan trọng cùng với thị trường ngân hàng, huy động tốt nguồn lực vật chất, tri thức phục vụ sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và nền kinh tế. Theo Báo cáo của Bộ Tài chính, tính đến giữa tháng 12.2010, cả nước đã sắp xếp được trên 5.800 doanh nghiệp và bộ phận doanh nghiệp nhà nước. Nhờ cổ phần hóa, hoạt động của các công ty nhà nước ngày một hiệu quả hơn.

Nét nổi bật và được coi là điểm sáng trong các nước đang phát triển và được thế giới đánh giá cao là công tác xóa đói giảm nghèo của Việt Nam. Đây chính là nhờ định hướng tiến bộ và công bằng xã hội là tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt và được thực hiện tích cực nhằm hạn chế mặt trái của kinh tế thị trường và bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa. Tính theo tiêu chuẩn thế giới, Ngân hàng Thế giới đánh giá tỷ lệ nghèo của nước ta giảm từ 37% giai đoạn năm 1997 – 1998, đến nay chỉ còn 10 - 11%. 

 Đảng ta cũng chủ động trong quan hệ kinh tế đối ngoại. Bước thay đổi rõ rệt nhất là tại Đại hội IX, Đảng ta xác định: Chủ động hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực. Từ năm 1995 trở lại đây, Việt Nam tham gia ngày càng nhiều các tổ chức quốc tế, các hiệp định đối tác song phương và đa phương, tiến đến nhiều hiệp định đối tác chiến lược. Bên cạnh việc đẩy mạnh xuất khẩu đến nhiều thị trường, năm 1995, nước ta gia nhập ASEAN, năm 1998 gia nhập APEC, năm 2000 ký Hiệp định Thương mại Việt Nam- Hoa Kỳ, năm 2007 gia nhập WTO, tổ chức thương mại lớn nhất hành tinh. Có lẽ có những nút thắt trong kinh tế đối ngoại, song xu hướng này giúp chúng ta tiếp cận được với những công nghệ - trình độ tiên tiến quốc tế, tạo động lực để kinh tế trong nước phát triển. Giờ đây, Việt Nam đã là nền kinh tế có độ mở cao, một nền kinh tế năng động ở Đông Nam Á và châu Á, một điểm đến đầu tư hấp dẫn của giới đầu tư nước ngoài. Năm 2010, trong bối cảnh khó khăn của kinh tế thế giới, nước ta vẫn thu hút được trên 18 tỷ USD vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, với mức giải ngân khoảng 11 tỷ USD. Với những thành công đang có được, các nhà tài trợ quốc tế luôn song hành cùng Việt Nam suốt 17 năm qua với mức viện trợ ODA liên tục phá kỷ lục. Riêng năm 2010, mức viện trợ gần như năm ngoái, gần 8 tỷ USD. Điều này thể hiện lòng tin, sự đồng hành của các nhà tài trợ ngay trong lúc các nhà tài trợ cũng khó khăn. 

 Những kết quả, những bài học thành công, và kể cả những bài học chưa thành công qua 25 năm đổi mới tiếp tục là những cơ sở quan trọng, giúp Đảng ta củng cố thêm lý luận về kinh tế, dẫn dắt kinh tế gặt hái nhiều thành công hơn trong giai đoạn 2011 – 2015, và tiến tới năm 2020 nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại.

Vũ Dũng