Lường trước rủi ro
Xung quanh việc một số ngân hàng tiếp tục tăng lãi suất huy động USD có nhiều giả thiết khác nhau. Điều rõ ràng nhất có thể rút ra từ hiện tượng này là Ngân hàng Nhà nước cần sớm có các giải pháp nhằm giảm thiểu hoạt động huy động và cho vay ngoại tệ trong hệ thống ngân hàng.
|
|
Tuần này, lãi suất huy động ngoại tệ cao nhất thị trường đã đạt tới con số 6,24%/năm cho kỳ hạn 12 tháng, thay vì mức khoảng 5%/năm như trước đây, ở nhiều ngân hàng. Tuy nhiên, một số ngân hàng lớn có thế mạnh về thanh toán và tài trợ xuất nhập khẩu vẫn nằm ngoài xu hướng này và chưa có biểu hiện tăng lãi suất huy động USD.
Trao đổi với các cơ quan truyền thông, lãnh đạo các ngân hàng điều chỉnh lãi suất huy động USD cho rằng, việc làm này nhằm tăng tính thanh khoản của ngân hàng trong bối cảnh lượng kiều hối về nhiều vào thời điểm cuối năm, nhu cầu vay ngoại tệ của các doanh nghiệp cũng đã nhích lên, và để các ngân hàng chuẩn bị cho các kế hoạch trong năm mới. Một lý do nữa là các ngân hàng hiện rất khó huy động VNĐ, kể cả ở mức 15% - 16%/năm, trong khi có thể huy động ngoại tệ mà lãi suất lại thấp hơn nhiều, chỉ 5% - 6%/năm.
Đúng là một phần lớn nguyên nhân của hiện tượng tăng lãi suất USD là do lãi suất huy động VNĐ hiện đang bị khống chế. Từ trung tuần tháng 12.2010, trần lãi suất huy động VNĐ đã được chốt ở 14%/năm, và Ngân hàng Nhà nước đang giám sát chặt chẽ các ngân hàng trong việc thực hiện yêu cầu này. Khi lãi suất huy động VNĐ bị khống chế, VNĐ có xu hướng ngày càng yếu khi lạm phát ngày càng tăng, vì người dân không còn được khuyến khích gửi tiết kiệm bằng VNĐ nữa; lúc này, USD với tư cách là một kênh phòng chống rủi ro, đương nhiên phải được cần đến nhiều hơn. Do nhu cầu tăng, trong khi cung không tăng tương ứng, vì các kênh cung USD như kiều hối, vốn đầu tư trực tiếp, gián tiếp từ nước ngoài đều không có sự tăng đột biến, dẫn đến giá của USD so với VNĐ phải tăng, thể hiện qua lãi suất huy động USD tăng hoặc tỷ giá VNĐ/USD tăng. Tỷ giá hiện vẫn đứng ở mức cao, và không có dấu hiệu hạ nhiệt rõ ràng, nên lãi suất huy động USD tăng cao là điều đương nhiên và hợp lý.
Hơn nữa, lãi suất huy động USD còn tăng vì USD còn được người dân sử dụng như một công cụ thanh toán, đầu tư song song với VNĐ (đang bị khan hiếm vì các ngân hàng không được tăng lãi suất huy động) chứ không đơn thuần chỉ là công cụ bảo toàn giá trị. Với việc cõng thêm những vai trò này, cầu USD đương nhiên tăng lên, dẫn tới lãi suất huy động USD tăng, tương tự như khi người dân bảo toàn tài sản bằng USD.
Dẫu chưa nhiều ngân hàng tham gia vào xu hướng này và các ngân hàng đã điều chỉnh lãi suất huy động USD nói rằng chỉ duy trì trong một thời gian ngắn hạn, song những rủi ro cần sớm được các cơ quan quản lý tính đến. Nếu để lãi suất huy động USD lên quá cao, sẽ khuyến khích người dân chuyển sang nắm giữ USD thay vì VNĐ, làm tăng tình trạng USD hóa vốn đã cao ở Việt Nam.
Ngoài ra, còn một rủi ro khá lớn, khi mà, ngay cả lãnh đạo ngân hàng cũng tin rằng, huy động vốn bằng USD rồi đổi ra VNĐ cho khách hàng vay không chịu rủi ro, cho dù nói là trong ngắn hạn VNĐ không thể mất giá tới 10%. Cứ cho là vị này nói đúng vào thời điểm nói, nhưng nếu ai cũng nghĩ như vậy thì sẽ dẫn tới cầu USD tăng đột xuất, làm cho tỷ giá VNĐ/USD không thể kìm giữ được và buộc phải tăng đột biến. Lúc đó, các ngân hàng và người vay USD sẽ rơi vào vòng xoáy khủng hoảng khi đến kỳ phải thanh toán khoản vay bằng USD trong khi giá USD tăng giá không ngừng so với VNĐ.
Rủi ro này cần được đặc biệt lưu tâm bởi nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhập khẩu, đang có xu hướng chuyển sang vay USD do lãi suất cho vay USD và VNĐ chênh lệch nhiều, tới hơn 10%/năm. Và mặc dù Ngân hàng Nhà nước đã yêu cầu các ngân hàng hạn chế cấp tín dụng bằng ngoại tệ cho việc nhập khẩu các mặt hàng không thiết yếu, nhưng đến cuối năm 2010, tăng trưởng tín dụng của toàn ngành là 27,6% so với cuối năm 2009, trong đó cho vay tiền đồng tăng 25,3% và cho vay bằng ngoại tệ tăng đến 37,7%.
Ngân hàng Nhà nước cần có các giải pháp nhằm giảm thiểu hoạt động huy động và cho vay ngoại tệ và tiến tới không cho phép huy động và cho vay bằng USD trong hệ thống ngân hàng. Chừng nào USD còn được tự do lưu hành, thanh toán, gửi tiết kiệm trong hệ thống ngân hàng thì chừng đó, tính hữu hiệu của chính sách tiền tệ còn bị hạn chế và tính không hữu hiệu sẽ tỷ lệ thuận với mức độ USD hóa trong nền kinh tế.