Người Dao Đỏ ở Văn Yên phát triển cây quế

Trong xã hội cổ truyền của người Dao đỏ và cho đến ngày nay, cây quế có vị trí đặc biệt quan trọng, được coi là tài sản làm của hồi môn cho con gái khi đi lấy chồng, là tài sản chia cho con trai khi ra ở riêng. Chính vì thế, người Dao ở đâu là ở đó có các rừng quế mọc bạt ngàn, xanh tươi. Xuất phát từ thực tế đó, cộng với nhu cầu đối với cây quế trên thị trường ngày càng gia tăng, những năm gần đây, việc bảo tồn và phát triển cây quế đã trở thành một trong những mục tiêu phát triển kinh tế của các tỉnh có nhiều người Dao sinh sống. Cụ thể, trong kế hoạch tổng thể phát triển kinh tế của tỉnh Yên Bái từ năm 2005-2010, cây quế được xác định là một trong những cây trồng chủ lực được phát triển trên diện rộng ở các huyện Văn Yên, Văn Chấn…

Theo thống kê, hiện toàn tỉnh Yên Bái có 20.837ha diện tích đất trồng cây quế, riêng huyện Văn Yên, diện tích trồng quế đã chiếm 14.828ha. Hai xã trồng nhiều quế nhất của huyện là xã Viễn Sơn (1.089ha) và xã Đại Sơn (1.333ha). Trung bình mỗi năm, các xã này cho thu hoạch khoảng 3.500 tấn quế.

Theo các chuyên gia ngành nông nghiệp, ở các bản có địa hình có độ dốc cao như các đồi rừng ở Văn Yên, việc trồng cây quế có nhiều lợi thế hơn so với các địa phương khác nhờ đất rừng có thảm mục và mùn giữ ẩm tốt. Đất vùng này còn có kết cấu tơi xốp, tầng dầy phù hợp cho sự phát triển của cây quế. Bên cạnh đó, yêu cầu về kỹ thuật trồng quế không đòi hỏi quá cao, lại là cây trồng truyền thống của người Dao Đỏ nơi đây nên việc trồng và phát triển cây quế không mấy khó khăn. Để có chất lượng quế cao, người dân không bón lót phân khi trồng, mà chỉ dùng phân chuồng với phân NPK để bón lót, và bón thúc vào năm thứ 2. Được biết, chi phí ban đầu cho việc trồng quế không lớn, người dân chỉ cần áp dụng lối canh tác truyền thống- trồng kết hợp cây quế với các loại cây lâm nghiệp nên vừa có thể sử dụng tốt quỹ đất vừa đem lại hiệu quả kinh tế cao. Thực tế trên đất Văn Yên, cây quế đã đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn hẳn việc trồng các loại cây lương thực khác, nhiều hộ gia đình đã mua được xe máy, ti vi nhờ vào tiền bán quế. Với giá quế tươi 20.000đồng/kg,vụ quế năm nay, nhiều bà con người Dao Đỏ đã trở thành tỷ phú, gia đình ông Lý Văn Thanh ở thôn Vầu, xã Đại Sơn là một ví dụ.

Một số hộ trồng quế ở Văn Yên cho biết, cách trồng truyền thống của người Dao Đỏ là trồng quế ở vườn đồi quanh nhà xen với các loại cây ăn quả; quế được trồng riêng ở vườn đồi với mật độ dày sau đó tỉa bớt, đến năm thứ 5 để lại rừng quế thuần loại. Quế trồng tới năm thứ 8 đã có thể khai thác đem lại lợi nhuận. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm của người dân nơi đây, khai thác quế ở tuổi 14 - 18 sẽ đem lại lợi nhuận cao, do chất lượng quế tốt, lượng tinh dầu cao, lúc này quỹ đất được giải phóng để quay vòng cho mùa sau. Chu kỳ trồng quế thường kéo dài 15 - 20 năm, nhưng đến năm thứ 5 - 6 có thể kết hợp tỉa thưa để thu hoạch lần đầu, năm thứ 8 - 10 sẽ khai thác toàn bộ. Trữ lượng 1ha quế ở độ tuổi 15 - 20 năm có thể cho 1,8 tấn vỏ, trong đó 1,3 tấn quế thơm. Ở Văn Yên, trung bình mỗi ha quế cho thu hoạch khoảng 2,5 tấn. Kết quả điều tra ở bản Khe Lợi xã Viễn Sơn, Văn Yên cho thấy: tổng thu nhập của một gia đình lên tới 50 triệu đồng/1 năm từ việc trồng quế, thu nhập bình quân đầu người từ 3,5 triệu/năm. Như vậy, 1ha quế sau chu kỳ 15 - 20 năm sẽ cho thu hoạch 15 - 20 triệu đồng (tương đương với 10 tấn thóc canh tác trên 10ha lúa nương, hoặc tương đương với 20ha sắn hay ngô trồng liên tục trong 10 năm). Qua đó có thể thấy hiệu quả vượt trội của cây quế mang lại.

Giờ đây, cây quế không chỉ là cây gắn bó trong đời sống văn hóa, tinh thần của người Dao Đỏ, mà còn là cây có giá trị kinh tế cao, là cây xóa đói giảm nghèo mà còn góp phần làm giàu cho nhiều hộ dân ở Văn Yên.

Thanh Nga