Phân biệt rõ hợp tác xã với các mô hình sản xuất, kinh doanh khác

Phó chủ tịch QH Uông Chu Lưu: Những điểm mới ở đây là gì?

Vấn đề lớn nhất là phải làm rõ việc sửa đổi Luật Hợp tác xã lần này đạt được những mục đích, yêu cầu gì so với luật hiện hành? Những điểm mới ở đây là gì tôi thấy vẫn chưa làm rõ được. Thứ hai là chính sách của Đảng, Nhà nước trong vấn đề phát triển hợp tác xã trong điều kiện kinh tế thị trường khác với trước đây ở điểm gì cũng chưa được làm rõ và chưa nổi bật.

Tôi tán thành với cách đặt vấn đề hợp tác xã là tổ chức kinh tế tự nguyện của những thành viên góp vốn, góp sức để cùng quản lý, cùng điều hành, cùng hưởng lợi trên tinh thần giúp đỡ, hợp tác lẫn nhau để phát triển. Nhưng có một điểm khác ở chỗ không chỉ để các thành viên đó sử dụng dịch vụ hoặc những sản phẩm của hợp tác xã làm ra mà không chú trọng đến yếu tố thị trường của hợp tác xã khi thành lập.

Vấn đề thứ hai về chính sách. Có ý kiến cho rằng hiện nay không có đủ điều kiện để có thể hỗ trợ tất cả các hợp tác xã, mọi loại hình hợp tác xã…Về nguyên tắc là như thế. Nhưng trong luật ở Điều 6 chỉ nói một điều quá chung như thế thì sau này sẽ khó triển khai và hợp tác xã sẽ không tiếp cận được. Do vậy, theo tôi, nên phân loại một số loại hình hợp tác xã…

Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Thu Ba: Hợp tác xã phải phát triển rộng hơn

Luật xác định bản chất của hợp tác xã tham gia các hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm mục đích cung cấp dịch vụ sản phẩm và lao động cho xã hội. Quy định như thế là hẹp, ở chỗ trong thực tiễn hiện nay nếu muốn xác định mô hình, loại hình hợp tác xã dần dần trở thành mô hình quan trọng cho nền kinh tế xã hội chủ nghĩa thì rõ ràng hợp tác xã phải phát triển rộng hơn. Một mục đích nữa đó là kinh doanh để sinh lời chứ không chỉ là chỉ cung cấp sản phẩm. Như vậy, hợp tác xã không bao giờ phát triển được bởi vì mang tính chất tự cấp, tự túc hơn là sản xuất ra hàng hóa, đã là hàng hóa thì phải sinh lời. Ngoài việc sản xuất còn có thể góp vốn kinh doanh để sinh lời. Nếu bó hẹp như thế hợp tác xã sẽ không thể phát triển được.

Thứ hai, có mấy vấn đề mang tính nguyên tắc, đó là nếu quy định hợp tác xã là đơn vị kinh tế có tư cách pháp nhân thì phải có các quyền như các đơn vị kinh tế khác, ví dụ được thành lập doanh nghiệp, thành lập công ty hoặc được góp vốn với các đơn vị khác để đem lại lợi ích vật chất cho xã viên. Nếu là đơn vị kinh tế thì đây là đơn vị kinh tế mang tính tập thể. Quy định tài sản không chia gồm các khoản Nhà nước hỗ trợ là đúng, nhưng các khoản hợp tác xã được tặng, cho, biếu, hoặc hình thành trong quá trình thành lập, phát triển lại không cho quyền chia trong khi giải thể thì cũng không được.

Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Nguyễn Văn Thuận: Phải nhìn nhận hợp tác xã theo một chủ thể bình đẳng

Vấn đề cơ bản nhất khiến hợp tác xã không phát triển được đó là nhận thức xã hội luôn luôn xem hợp tác xã như một cái gì đó yếu thế. Thực ra hợp tác xã là một loại hình tổ chức, sản xuất kinh doanh bên cạnh doanh nghiệp. Phải nhìn nhận hợp tác xã theo một chủ thể bình đẳng, nếu nhìn hợp tác xã nhỏ lẻ, như thời kỳ bao cấp là không đúng. Thế giới có những mô hình theo hợp tác xã lớn hơn cả một tập đoàn của các doanh nghiệp. Do vậy, vấn đề chung hiện nay chính là nhận thức đã tác động đến việc phát triển của hợp tác xã. Bản thân người trong cuộc cũng loay hoay, ngại ngùng.

Một điểm nữa là còn có quan niệm đánh đồng hợp tác xã với kinh tế tập thể. Hai vấn đề này hoàn toàn khác nhau. Về lý thuyết, hợp tác xã là hình thức tổ chức sản xuất, kinh doanh của một nhóm người hoặc giữa cá nhân và pháp nhân, đó là điều chung nhất. Và điểm khác so với doanh là hình thức góp vốn, cách thức tổ chức sản xuất và phân phối.

Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính và Ngân sách Phùng Quốc Hiển: Phân biệt rõ hợp tác xã với các mô hình sản xuất, kinh doanh khác

Luật phải phân biệt rõ giữa hợp tác xã, mô hình hợp tác xã với các mô hình sản xuất kinh doanh khác, các doanh nghiệp khác như công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, doanh nghiệp tư nhân; điểm khác nhau giữa hợp tác xã với các đơn vị này ở điểm nào và tại sao mà những năm vừa qua mặc dù đã tạo điều kiện nhưng kinh tế hợp tác xã phát triển chưa mạnh và chưa tương xứng với mong muốn? Đây là dịp để luật có thể “khoan sâu” để khắc phục và tạo điều kiện cho kinh tế hợp tác xã phát triển. Theo tôi, cần phân tích rõ ba điểm: thứ nhất là sự khác nhau giữa hợp tác xã với các hình thức khác chính là về sở hữu, sở hữu về vốn và hình thức góp vốn. Bởi vì hình thức góp vốn của hợp tác xã rất đa dạng, không như hình thức góp vốn của các công ty, các doanh nghiệp, cho nên phải làm rõ vấn đề này trong luật. Thứ hai, cách thức tổ chức sản xuất và quản lý cũng khác. Đã là mô hình sản xuất kinh doanh thì có cách quản lý chung, nguyên lý chung, nhưng hợp tác xã lại có cách riêng chứ không thể như các công ty, các đơn vị sản xuất kinh doanh khác. Thứ ba, phân phối của hợp tác xã khác, không như cách phân phối bình thường. Cái cốt yếu là giải quyết những vấn đề này như thế nào…

Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hóa, Giáo dục, TN, TN và NĐ Đào Trọng Thi: Nên bổ sung những đặc trưng mang tính chất bản chất về hợp tác xã

Cần bổ sung những đặc trưng mang tính chất bản chất về hợp tác xã theo hai hướng: hướng thứ nhất, khẳng định hợp tác xã cung cấp dịch vụ sản phẩm cho thành viên; hướng thứ hai, cung cấp, bảo đảm việc làm cho thành viên. Đây là 2 nội dung nếu làm rõ có thể có tiêu chí để phân biệt hợp tác xã và các doanh nghiệp. Và nếu xử lý hai nguyên tắc này một cách cứng nhắc hoặc dễ dãi quá đều không đạt yêu cầu. Cần phải xử lý phù hợp để một mặt vẫn bảo đảm được bản chất thực sự của hợp tác xã, mặt khác phải tạo điều kiện cho hợp tác xã phát triển.

Chủ nhiệm VPQH Trần Đình Đàn: Mục tiêu cao hơn là đáp ứng nhu cầu về kinh tế, văn hóa, xã hội của thành viên

Về mục tiêu, tôi tán thành là hợp tác xã cung cấp sản phẩm, dịch vụ, tạo việc làm, thu nhập cho các thành viên một cách hiệu quả hơn so với từng thành viên đơn lẻ. Đó là mục tiêu rõ ràng. Hợp tác xã hoặc Liên minh hợp tác xã hoạt động phải có hiệu quả, có lãi nhưng còn phải tuân theo mục tiêu cao hơn đó là đáp ứng nhu cầu về kinh tế, văn hóa, xã hội của thành viên. Tôi băn khoăn là trong quan hệ sở hữu thành viên hợp tác xã vừa là đồng sở hữu, vừa là khách hàng sử dụng sản phẩm, dịch vụ của hợp tác xã. Đây là vấn đề cần phải suy nghĩ. Từ đó cũng có một số vấn đề cần cân nhắc. Ví dụ như Điều 5, Điều 8, Điều 9 trong luật sửa đổi và cả luật hiện hành luôn luôn khẳng định quyền độc lập, tự chủ, tự chịu trách nhiệm của hợp tác xã. Điều này đồng nghĩa với việc khẳng định sự bình đẳng của hợp tác xã, liên minh hợp tác xã với các tổ chức kinh tế khác; thứ hai là tôn trọng quyền tự quyết của hợp tác xã và không can thiệp vào nội bộ của hợp tác xã và thứ ba là hợp tác xã tự chủ hoạt động và tự chủ lựa chọn ngành nghề, hoạt động đầu tư, mở rộng quy mô có hiệu quả. Vấn đề băn khoăn là có thể “cắt” quyền thành lập công ty trách nhiệm hữu hạn nhưng góp vốn, mua cổ phần hợp tác xã thì không được vì như vậy bỏ mất quyền độc lập tự chủ, tự chịu trách nhiệm của hợp tác xã, chưa nói đến việc mở rộng phát triển sản xuất kinh doanh. Vấn đề này cần phải xem xét, tính toán.

Minh Vân lược ghi