Cuộc đấu tranh tư tưởng của thị trường tiền tệ

Lý do đơn giản nhất giải thích cho sự sụt giá của đồng USD chính là sự lo ngại rủi ro. Mỗi khi các tài sản có tính rủi ro cao sụt giá, đồng USD thường lên giá. Khi các tài sản này lên giá, đồng USD lại giảm. Đồng USD liên tục giảm giá kể từ tháng 3.2009, giai đoạn các thị trường chứng khoán phục hồi một cách khác thường. Có lẽ là do các nhà đầu tư trong nước của Mỹ, sau khi rút vốn về nước trong năm 2008 do lo ngại về tình hình thị trường tài chính, đã lại đầu tư tiền ra nước ngoài trong mùa hè này vì cho rằng nền kinh tế toàn cầu đang phục hồi.

Sự yếu kém của các nền tảng kinh tế cơ bản cũng là nguyên nhân lý giải sự mất giá của đồng USD. Một số người dẫn chứng mức thâm hụt ngân sách của Mỹ, dự kiến sẽ lên tới 13,5% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trong năm nay. Hầu như không có dấu hiệu nào cho thấy Chính quyền Tổng thống Mỹ Barack Obama có kế hoạch giảm mức thâm hụt này, và cuộc cải tổ y tế có thể còn đẩy con số đó lên cao hơn nữa.

Nhưng tại sao đồng USD giảm giá không kéo theo lãi suất trái phiếu tăng mạnh? Có thể lý do là năm nay Ngân hàng dự trữ liên bang Mỹ (Fed) đã mua vào rất nhiều trái phiếu trong khuôn khổ chương trình hạ lãi suất xuống mức cực thấp để kích thích nền kinh tế. Và điều này giúp duy trì lãi suất trái phiếu ở mức thấp. Có thể còn một động lực đơn thuần nữa là vấn đề cung- cầu. Năm ngoái, thị trường này khan hiếm đồng USD do các nhà đầu tư cần đồng USD để đáp ứng nhu cầu thanh khoản. Năm nay, chương trình “đại hạ giá” lãi suất đã tạo ra một sự thặng dư về đồng USD (và đồng bảng Anh), do vậy hai loại tiền này bị rớt giá.

Việc áp dụng chương trình hạ lãi suất cũng gây rắc rối cho các ngân hàng trung ương khi họ nghiên cứu các chiến lược thoát hiểm. Việc thu hồi sớm các biện pháp kích thích kinh tế có thể khiến lãi suất trái phiếu tăng mạnh, trừ phi có một sự cải thiện mạnh mẽ và bất ngờ về tình hình tài chính. Tuy nhiên, việc sử dụng liên tục chương trình này có thể làm cho đồng USD sụt giá hơn.

Trong khi đó, khó có thể dự đoán nhà chức trách Mỹ sẽ làm gì để nâng giá đồng USD. Lãi suất thấp hầu như không tạo ra được sự hỗ trợ nào đối với đồng USD. Mà xem ra Fed không có ý định nâng lãi suất từ mức gần con số 0 trong vòng 12 tháng tới hoặc lâu hơn. Ngập chìm trong nợ nước ngoài và chính phủ không có cách nào để kiểm soát thâm hụt, Mỹ đang phát hành thêm một khối lượng tiền lớn và cho vay với mức lãi suất rất thấp. Một sự dàn xếp như vậy chắc chắn sẽ thất bại, dẫn đến sự ra đời một hệ thống tiền tệ mới, giống như Bretton Woods đã xuất hiện hồi thập niên 40 của thế kỷ trước.

Mới đây, các nước vùng Vịnh cùng một số nước, thậm chí cả đồng minh của Mỹ, họp kín bàn cách hạ bệ đồng USD, Mỹ Latin thiết lập đồng tiền chung Sucre để đối trọng với USD và dự kiến sẽ phát hành đồng tiền này vào năm 2010. Việc Brazil áp thuế 2% đối với các luồng vốn đầu tư cũng là một dấu hiệu cho thấy các nước ngày càng lo lắng khi thấy đồng nội tệ của mình tăng giá so với đồng USD.

Nhưng không hẳn USD giảm giá đã là một tin buồn. Các nhà xuất khẩu Mỹ cảm thấy phấn khởi nếu đồng USD yếu bởi nó khiến cho hàng hóa của họ ngày càng trở nên có tính cạnh tranh ở nước ngoài. Tương tự, các nhà sản xuất trong nước có thể rất vui mừng khi thấy hàng hóa nhập khẩu cạnh tranh có giá thành cao hơn. Các du khách châu Âu, những người có thể mua được nhiều hàng hóa hơn bằng đồng euro khi họ đi mua sắm cuối tuần tại Mỹ, cũng sẽ thấy vui mừng. Trong khi đó, đồng USD yếu sẽ đẩy giá dầu mỏ tăng, và điều đó lại làm lợi cho các nước xuất khẩu dầu mỏ.

Rõ ràng, khi lợi ích đan xen, đồng USD chỉ đứng vững khi kinh tế Mỹ phục hồi và phát triển trở lại. Khi chú Sam chưa làm được điều đó, USD còn chới với trong cuộc đấu tranh tư tưởng của thị trường tiền tệ.

Ngọc Quang