Đưa dân ca vào trường học

Không chỉ dạy hát dân ca

Dân ca là những bài hát do nhân dân sáng tác và trình diễn, mang bản sắc văn hóa truyền thống của từng địa phương, từng tộc người. Tuy vậy, cuộc sống hiện đại, với sự thâm nhập của các trào lưu âm nhạc mới đã ảnh hưởng không ít tới thị hiếu và năng lực cảm thụ của giới trẻ, khiến họ trở nên lạ lẫm trước loại hình âm nhạc cổ truyền của dân tộc. Vì thế, để bảo tồn, phát huy dân ca các vùng miền và dân ca các dân tộc thiểu số, cần đưa dân ca đến với mọi người, nhất là giới trẻ. Việc đưa dân ca vào trường THCS cũng là một trong những chương trình trọng tâm của Bộ GD-ĐT, nhằm giúp học sinh trân trọng, yêu quý dân ca, góp phần định hướng thị hiếu thưởng thức âm nhạc đúng đắn cho học sinh.

Với mục đích như vậy, tháng 4-5.2009 vừa qua, đề án Hỗ trợ đưa dân ca vào trường THCS đã được triển khai thí điểm tại 6 trường THCS ở 5 tỉnh, thành phố trên cả nước, gồm: THCS Giảng Võ, Ba Đình, Hà Nội; THCS Đồng Tiến, Phổ Yên, Thái Nguyên; THCS Lê Văn Liêm, Hà Tĩnh; THCS Lộc Sơn và THCS Quang Trung, Bảo Lộc, Lâm Đồng; và THCS Đồng Khởi, Tân Phú, TP Hồ Chí Minh. Đơn vị thực hiện đề án – Trường ĐHSP Nghệ thuật Trung ương, đã tiến hành dạy thí điểm dân ca cho học sinh và khảo sát ý kiến của các thành phần khác nhau như: giảng viên âm nhạc ở trường ĐH và CĐ, Ban giám hiệu, giáo viên âm nhạc, học sinh THCS…

Qua kiểm tra vốn kiến thức dân ca Việt Nam, đa số giảng viên, giáo viên âm nhạc có hiểu biết về dân ca các vùng miền tiêu biểu như: dân ca quan họ Bắc Ninh, các điệu lý, điệu hò của miền Trung, Nam Bộ… Rất ít người biết những làn điệu dân ca các dân tộc miền núi phía Bắc, dân ca Tây Nguyên, Khmer, Chăm… Vốn dân ca của học sinh còn ít hơn. Có khoảng 21% học sinh biết trên 10 bài dân ca, 73,4% học sinh biết ít hơn 10 bài dân ca Việt Nam và khoảng 5% học sinh không biết bài dân ca nào. Vốn kiến thức sơ đẳng về dân ca Việt Nam nói chung của học sinh rất hạn chế. Các em chưa phân biệt được dân ca Việt Nam với dân ca các nước khác, hay những sáng tác mới mang âm hưởng dân ca…

Trong sách giáo khoa âm nhạc ở THCS hiện nay đã có 7 bài hát dân ca, một số nội dung thuộc phần âm nhạc thường thức cũng đề cập tới dân ca như: Sơ lược về dân ca Việt Nam, Vài nét về dân ca các dân tộc thiểu số, những bài hát mang âm hưởng dân ca. Tuy vậy, theo Trưởng phòng Khoa học Công nghệ và Hợp tác quốc tế, trường ĐHSP Nghệ thuật Trung ương, Trịnh Hoài Thu, các trường THCS mới chỉ dạy hát dân ca, giáo viên chưa giảng cho học sinh thấy được ý nghĩa, nét đặc sắc của các bài hát, cũng như tổng quát về dân ca các vùng miền của Việt Nam…

Việc đưa dân ca Việt Nam vào trường THCS là rất cần thiết, khi có tới 100% cán bộ, giảng viên, giáo viên và 98,7% học sinh THCS đồng ý triển khai đề án này.

Cần tiến hành đồng bộ

Để đưa dân ca vào trường THCS, góp phần bảo tồn, phát huy dân ca các vùng miền và dân ca của các dân tộc thiểu số Việt Nam, theo nhạc sỹ Hoàng Long, cần vận dụng dạy dân ca một cách thích hợp vào các tiết dạy âm nhạc nội khóa, các tiết học tự chọn của địa phương. Ngoài ra, các trường nên đưa dân ca vào các hoạt động ngoại khóa như: tổ chức CLB học hát dân ca, nói chuyện về dân ca theo chuyên đề, tổ chức hội diễn hoặc liên hoan tiếng hát dân ca, trò chơi âm nhạc chuyên về dân ca, tổ chức giao lưu với các nghệ sỹ, nghệ nhân đàn, hát dân ca…

Tuy vậy, việc đưa dân ca vào dạy trong trường THCS cũng gặp một số khó khăn. Thời lượng dành cho môn âm nhạc đã rất hạn hẹp (1 tiết/1 tuần), trong khi đó, nội dung giáo dục và giảng dạy âm nhạc ở THCS rất nhiều, nên giáo dục về dân ca cho học sinh khó có thể nhiều hơn, sâu sắc hơn. Hơn nữa, thời khóa biểu hàng ngày ở THCS quy định rất chặt chẽ, không dễ dàng đưa nội dung ngoài chương trình chính thức để giảng dạy, dù là nội khóa hay ngoại khóa.

Về phía người dạy, không phải tất cả giáo viên âm nhạc đều có thể cảm thụ và thể hiện tốt các bài hát dân ca, mà chỉ đạt đến một mức độ nào đó. Giáo viên Nguyễn Thanh Xuân, trường THCS Giảng Võ, Hà Nội thừa nhận: “Do hiểu biết về dân ca của giáo viên còn hạn chế, tư liệu tham khảo ít nên việc đưa dân ca trở thành một lĩnh vực giáo dục tích cực trong quá trình dạy âm nhạc nội khóa cũng như hoạt động ngoại khóa ở trường còn những khoảng trống”. Việc dạy dân ca trong trường THCS còn phụ thuộc vào mức độ quan tâm của lãnh đạo nhà trường, cũng như người phụ trách Đoàn, Đội. Nếu trường nào có hoạt động ngoại khóa, Đoàn, Đội mạnh, có điều kiện đầu tư cho âm nhạc thì sẽ dễ triển khai hơn…

Theo ý kiến của nhiều nhạc sỹ, nhà giáo dục, để học sinh có cách nhìn khác về dân ca, yêu thích dân ca hơn, việc dạy dân ca phải là môn chính thức trong trường THCS và tiến hành đồng bộ từ các cấp học, đồng thời tăng tính hấp dẫn trong dạy dân ca…

Lê Thủy