Ai chịu trách nhiệm về các dự án điện chậm tiến độ?

      Cụ thể, trong 11 dự án điện tại miền Nam, có tới 8 dự án chậm tiến độ, trong đó, có những dự án chậm hơn 1 năm so với yêu cầu. 26 dự án tại miền Bắc và miền Trung cũng có nhiều dự án bị chậm tiến độ. Điển hình là các dự án nhiệt điện Nghi Sơn I và thuỷ điện Thượng Kon Tum chậm tới 6 tháng; Dự án nhiệt điện Mông Dương I, Uông Bí mở rộng cũng chậm hàng năm so với yêu cầu của Quy hoạch điện VI. Trước đó, báo cáo của Bộ Công Thương tại buổi làm việc với Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải tháng 9.2007 cũng cho biết, hầu hết 18 dự án điện giai đoạn đến 2010 đều chậm tiến độ 3- 6 tháng so với kế hoạch. Hậu quả là, tiến độ càng chậm càng bị tăng giá thành do trượt giá nguyên vật liệu, tăng phần trả lãi vay ngân hàng do thời gian vay kéo dài, tăng giá thành thi công giám sát... 
      Theo đánh giá, hầu hết các nguyên nhân gây chậm tiến độ các dự án điện chủ yếu do thiếu tập trung chỉ đạo nên bị chậm trong chuẩn bị đầu tư; Công tác thiết kế và phê duyệt thiết kế chậm, thanh toán khối lượng hoàn thành cho nhà thầu chưa kịp thời. Các nhà thầu do ôm đồm quá nhiều công trình nên không thể đáp ứng yêu cầu nhân lực và thiết bị thi công. Bên cạnh đó, những rào cản về thủ tục phê duyệt, thanh toán cũng gây ảnh hưởng không nhỏ đến tiến độ công trình. Đặc biệt, với những công trình yêu cầu nguồn vốn lớn trên 20.000 tỷ đồng phải mất hàng năm trời để làm thủ tục liên quan. 
      Để khắc phục vấn đề này, Chính phủ đã ban hành cơ chế đặc biệt với một số công trình trọng điểm, cho phép EVN được chỉ định thầu với các công ty tư vấn trong nước nhằm rút ngắn thời gian thi công công trình. Thế nhưng, hầu như các dự án được triển khai theo cơ chế này đều không bảo đảm tiến độ phát điện theo kế hoạch. Lý do là lực lượng thi công bị dàn mỏng ở nhiều dự án dẫn đến thiếu nhân lực, vật tư, thiết bị thi công như đã cam kết. Vai trò tổng thầu không được phát huy đầy đủ, thiếu kinh nghiệm, chưa chuyên nghiệp, không chủ động phối hợp với các nhà thầu khác. Nhiều nhà thầu chỉ đáp ứng được khoảng 50% lực lượng thi công, nhiều thiết bị thi công không bảo đảm công suất, hoặc bị hỏng hóc liên tục. Ngoài ra, thiếu vốn cũng là nguyên nhân cơ bản gây chậm tiến độ các công trình. Thực tế, nhiều nhà thầu không có vốn tạm ứng để thi công, công tác giải ngân thường bị chậm và giá cả thị trường biến động không kiểm soát được. Bên cạnh đó, việc giải phóng mặt bằng gặp nhiều vướng mắc, một số hộ dân không chịu nhận đất, tiền bồi thường vì cho rằng không công bằng, điển hình là các dự án điện Mông Dương I, Bản Chát, Huội Quảng, Sông Tranh I. Hậu quả là lãng phí tiền bạc của nhà nước, đất nước thiếu điện, ảnh hưởng nghiêm trọng đến phát triển KT-XH và đời sống sinh hoạt của người dân. 
      Ai sẽ chịu trách nhiệm về các dự án chậm tiến độ này? Câu trả lời là chưa biết. Bởi với hàng chục công trình chậm tiến độ đều rất khó quy trách nhiệm sẽ thuộc về ai. Về nguyên tắc thì ai làm chậm sẽ phải chịu phạt là đương nhiên. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng, tiến hành phạt rất khó, bởi quá trình thực hiện dự án phải theo cả dây chuyền. Ví dụ: Ở nhiều công trình, các nhà thầu cung cấp thiết bị của nước ngoài (chủ yếu là các nhà thầu Trung Quốc) thường cung cấp bản vẽ công nghệ chậm nên tư vấn trong nước không thể đưa ra bản vẽ thi công; Cung cấp các chi tiết đặt sẵn chậm khiến tiến độ thi công bê tông bị chậm...; Hoặc do không thể giải phóng mặt bằng (do thiếu tiền nên đền bù chậm và đôi khi còn do những đòi hỏi vô lý của người dân). Ngoài ra, nhiều công trình chậm tiến độ do điều kiện khách quan, đó là những biến cố bất thường về địa chất thuỷ văn như mưa lũ, sạt lở (nhất là các công trình thuỷ điện)... Hơn nữa, hình như việc chậm tiến độ các công trình xây dựng vốn là chuyện được coi là “bất khả kháng” nên các chủ đầu tư chưa cố gắng hết sức. Vì vậy, có những công trình do chậm trễ gây thiệt hại hàng chục triệu USD, song chẳng ai chịu trách nhiệm. Tại buổi làm việc của Ban chỉ đạo Quy hoạch điện VI về cung ứng điện mùa khô 2008 mới đây, Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải đã khẳng định sẽ xem xét kiểm điểm trách nhiệm người đứng đầu trong trường hợp để chậm tiến độ dự án. Hy vọng đây sẽ là động lực góp phần  đẩy nhanh tiến độ các công trình.
      Chậm tiến độ dẫn đến công trình đầu tư kém hiệu quả, gây lãng phí tiền bạc, làm tăng đơn giá xây dựng. Nếu những khoản đầu tư này sử dụng nguồn tiền trong nước sẽ làm mất cơ hội đầu tư vào các dự án hiệu quả hơn. Đó là chưa kể ảnh hưởng của việc chậm tiến độ công trình điện đối với phát triển KT-XH. Từ nay đến năm 2015, nước ta phải tiếp tục đầu tư và đưa vào vận hành nhiều nhà máy điện mới, riêng EVN đầu tư 25 nhà máy với tổng công suất 33.245 MW, chiếm 57% công suất phải đầu tư của cả nước. Với nhiệm vụ giữ vai trò chính trong việc bảo đảm cung cấp điện ổn định, EVN có trách nhiệm phát triển các công trình lưới điện theo nhiệm vụ được giao. Nhưng với hầu hết các dự án điện đang bị chậm tiến độ thì liệu EVN có đáp ứng được yêu cầu Quy hoạch điện VI  đề ra?

LÊ ANH

LÊ ANH