Di tích khảo cổ Làng Cả

      Dấu tích kinh đô Văn Lang
      Làng Cả (hay còn gọi là đồi Nhãn) là một quả đồi không cao lắm, có diện tích trên 7ha, cách cầu Việt Trì 4.600m về phía Tây Bắc theo đường ô tô, cách đền Hùng 10.000m về phía Đông và nằm ngay bên bờ tả ngạn sông Hồng. Từ đấy trở về xuôi chừng 250m thì tới ngã ba Hạc, cách sông Lô nơi gần nhất 2.700m về phía Đông. Và khi ngược dòng sông Hồng lên phía thượng lưu cách địa điểm Làng Cả 5.000-8.000m đã phát hiện được nhiều địa điểm khảo cổ học quan trọng, tiêu biểu cho các giai đoạn phát triển của thời kỳ lịch sử Hùng       Vương như văn hóa Phùng Nguyên, văn hóa Đồng Đậu, văn hóa Gò Mun.
Phát hiện dấu tích của Làng Cả được bắt đầu từ năm 1959. Sự hiện diện của các đồ đồng như là một biểu tượng của niềm tự hào về một nền văn hóa bản địa rực rỡ của tổ tiên ta. Đến năm 1976-1977 các cuộc khai quật lớn đã tìm được 314 mộ táng và 307 hiện vật có giá trị của văn hóa Đông Sơn. Với giá trị của di tích và di vật của Làng Cả, vào cuối năm 2005, Sở VH-TT Phú Thọ phối hợp với Viện Khảo cổ học Việt Nam tiếp tục tiến hành khai quật địa điểm làng Cả. Trong lần khai quật này, các nhà khảo cổ học đã khai quật và đào khảo sát 37 hố với diện tích 623m2 phát hiện 22 ngôi mộ táng đều là loại mộ đất thuộc thời đại kim khí. Đồ tùy táng đều là đồ gốm của văn hóa Đông Sơn.
      Công cuộc nghiên cứu khai quật Làng Cả đã chứng tỏ đây là một trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội sầm uất và có tính liên tục từ thời kỳ Hùng Vương, thời kỳ Bắc thuộc và thời kỳ phong kiến tự chủ. Thứ trưởng Bộ VH-TT Trần Chiến Thắng cho rằng, việc xuất lộ những chứng tích khảo cổ tại Làng Cả, những truyền thuyết về thời đại Hùng Vương oanh liệt đã khẳng định trên mảnh đất Phú Thọ hiện nay có một thời kỳ phát triển rực rỡ, đồng bộ và nếu nói là một nơi kinh đô cũng không ngoa. Với những hiện vật được xuất lộ từ vũ khí đến công cụ sản xuất và đồ trang sức, đây là cuộc sống tụ cư ở mức độ cao và trình độ sản xuất, công nghệ ở mức độ tiên tiến.
      Quy hoạch phục vụ nghiên cứu, du lịch
      Với giá trị đặc biệt của khu di tích khảo cổ học Làng Cả đã được Nhà nước ra quyết định số 68/2006/QĐ/BVHTT ngày 22.8.2006 của Bộ trưởng Bộ VH-TT cấp bằng Di tích quốc gia. Ngày 19.3.2007 UBND tỉnh Phú Thọ ra Quyết định số 592/QĐ-UBND phê duyệt Quy hoạch chi tiết khu di tích khảo cổ học Làng Cả bao gồm: Quy hoạch sử dụng đất với diện tích 65.556m2, quy hoạch không gian kiến trúc cảnh quan gồm: khu đón tiếp, khu khai quật, khu bảo tồn tại chỗ, khu cây xanh, khu cảnh quan, khu dịch vụ. Ngoài ra quy hoạch còn có hệ thống hạ tầng kỹ thuật giao thông, cấp thoát nước... Phó giám đốc Sở VH-TT Phú Thọ, Phạm Bá Khiêm cho biết: “Khi tiến hành quy hoạch sẽ phân chia thành các khu chức năng, trong đó có một khu đáng chú ý nhất đó là bảo tồn tại chỗ các hố khai quật và làm phát lộ một lớp cắt văn hóa để du khách có thể tham quan. Khu đáng chú ý thứ hai là nhà trưng bày, giới thiệu tất cả các hiện vật được khai quật từ năm 1959 đến nay tại Làng Cả. Khu thứ ba là nhà hội thảo, tham quan du lịch và hướng dẫn tham quan. Ngoài ra còn có các công trình phụ trợ như dịch vụ ẩm thực truyền thống ở Phú Thọ... Dự toán kinh phí tôn tạo khu di tích khảo cổ Làng Cả là gần 50 tỷ đồng. Dự kiến, dự án sẽ hoàn thành vào năm 2010.
      Tại lễ đón bằng xếp hạng Di tích Quốc gia và công bố Quy hoạch chi tiết khảo cổ làng Cả ngày 22.4 vừa qua, Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ, Nguyễn Doãn Khánh khẳng định: “Khu di tích khảo cổ Làng Cả sẽ là một địa điểm du lịch văn hóa truyền thống, liên kết với các địa danh có lễ hội truyền thống mà tâm điểm là Khu di tích lịch sử Đền Hùng để tạo thành tour tuyến du lịch trong chương trình Về cội nguồn dân tộc, đáp ứng nhu cầu tìm hiểu những hình ảnh thực tế và chủ nhân của nền văn hóa dựng nước của du khách mỗi khi về thăm vùng đất Tổ”.

Thủy Trúc