TỦ SÁCH CỔ ĐIỂN: Othello

      Othello là một vị tướng da đen có tài thao lược của nước Cộng hòa Vơnidơ. Chàng thường đến chơi nhà nguyên lão nghị viện Brabantio. Ở đây chàng làm quen với Dexdemona, con gái của Brabantio. Cảm phục vì chiến công, nỗi gian truân và tâm hồn trung thực, cao thượng của Othello qua những câu chuyện chàng kể lại, Dexdemona đem lòng yêu mến vị tướng da đen và hai người bí mật làm phép cưới. Cuộc tình duyên của họ gặp không ít trở ngại: Iago, một viên Hiệu úy của Othello bất mãn vì không được đề cử lên chức Phó tướng đã xui giục Roderigo, một gã si tình, lắm tiền, đang yêu thầm nhớ trộm Dexdemona, đang đêm, đến báo cho Brabantio biết. Vị nguyên lão nghị viện vô cùng tức tối, sai gia nhân đốt đuốc đi tìm bắt Othello để đưa ra xử trước Hội đồng Nghị viện về tội đã dùng bùa phép quyến rũ Dexdemona. Cũng đêm đó, Nghị viện nước Cộng hòa nhận được tin quân Thổ đem chiến thuyền tấn công đảo Síp, bèn cấp tốc cử người đi tìm Othello về bàn việc quốc sự. Trước Nghị viện nước Cộng hòa, Dexdemona gạt bỏ những lời buộc tội của cha đối với chồng mình. Nàng dũng cảm, bình tĩnh bảo vệ tình yêu và cuộc hôn nhân chính đáng. Othello được cử tới đảo Síp. Cùng đi với chàng có Dexdemona, Phó tướng Cassio và Hiệu úy Iago. Emilia, vợ Iago được theo hầu Dexdemona. Hạm đội Thổ bị bão tan tác. Othello truyền cho quân dân trong đảo mở tiệc ăn mừng chiến thắng và đồng thời mừng lễ thành hôn của mình. Ngay đêm đó, Iago chuốc rượu cho Cassio say rồi khích bác khiến cho chàng đâm vị quan trấn thủ đảo Síp là Montano bị thương, gây cảnh rối ren trong đảo. Cassio bị cách chức Phó tướng. Lợi dụng việc này, Iago xui Cassio đến nhờ cậy Dexdemona xin với Othello cho phục chức cũ. Nhằm đúng lúc Cassio khẩn thiết nhờ cậy Dexdemona, Iago dẫn Othello tới để chứng khiến. Từ đấy, bằng những thủ đoạn nham hiểm xảo quyệt, Iago gieo vào lòng Othello mối nghi ngờ người vợ chung thủy đã tư thông với Cassio. Hắn đã làm cho Othello mất lòng tin vào con người và thổi bùng lên sự ghen tuông, căm phẫn. Hắn còn xui vợ ăn cắp chiếc khăn thêu của Dexdemona – vật kỷ niệm thiêng liêng của Othello tặng vợ. Và Emilia, vô tình đã nhặt được chiếc khăn trao cho chồng. Iago vứt chiếc  khăn vào buồng Cassio và tìm cách để Othello nhìn thấy nó trong tay Cassio, Othello không còn nghi ngờ gì nữa. Chàng ra lệnh cho Iago giết Cassio còn chàng bóp cổ chết Dexdemona. Nhưng Iago lại xui Roderigo đâm Cassio với ý định: Một trong hai người này chết đều có lợi cho hắn vì Cassio tài giỏi hơn hắn, vì Roderigo đã trao cho hắn nhiều vàng bạc để nhờ hắn tặng Dexdemona nhưng hắn đã tiêu sài hết. Cảnh chém giết huyên náo ở ngoài lâu đài khiến Emilia phải chạy vội về báo tin cho Othello. Và Emilia đã phát hiện ra Dexdemona bị giết. Nàng kêu ầm lên cho mọi người biết. Trong những lời đối chất với Iago, Emilia thấy rõ sự thực đau đớn: Chiếc khăn thêu mà chồng nàng tha thiết đòi nàng phải lấy cho bằng được là nhằm phục vụ cho mưu đồ nham hiểm của y. Nàng tố cáo chồng trước mọi người và bị chồng đâm chết. Othello bừng tỉnh, đâm Iago bị thương sau đó đau xót, hối hận, kể lại tâm trạng của mình rồi đâm cổ tự tử. Còn Iago bị bắt xét xử.
      Bi kịch Othello được sáng tác trong giai đoạn thứ hai của cuộc đời Shakespear, giai đoạn lý tưởng nhân văn chủ nghĩa bị khủng hoảng trước thực tế tích lũy ban đầu của chủ nghĩa tư bản ở Anh. Qua câu chuyện tình yêu và lòng ghen tuông của một dũng tướng da đen với một thiếu nữ quý tộc da trắng, tác giả vạch trần nguyên nhân sâu sa làm cho những lý tưởng tốt đẹp của loài người trở thành ảo tưởng chính là chủ nghĩa cá nhân tư sản mà Iago là đại diện. Ích kỷ, vụ lợi, giảo quyệt, tàn ác và phủ nhận mọi giá trị tư tưởng – đạo đức là bản chất của Iago, bản chất của thời đại mới. Các nhà nghiên cứu đánh giá Hamlet, Othello, Vua Lia là ba đỉnh cao về bi kịch trong lịch sử văn học nhân loại, là lời kêu gọi nhân loại hãy cảnh giác trước giai cấp tư sản vừa mới ra đời.

Nguyễn Văn Khỏa