Một số không thể mạnh bằng tất cả

      5 năm nhân với 365 ngày làm đại diện, đánh giá tổng kết nhìn nhận thật thấu đáo về hoạt động của một cơ quan đã không phải là việc đơn giản, đánh giá tổng kết về 500 con người để nhìn ra mỗi người lại càng phải tinh tế hơn. Nhưng không phải vì thế mà các ĐBQH né tránh khi nói về mình. Ngay tại kỳ họp thứ 11 này, trong phiên thảo luận tại Hội trường về Báo cáo công tác nhiệm kỳ QH khóa XI, ĐB Điểu Kré (Đăk Nông) nêu ý kiến: Chất lượng ĐBQH Khóa XI không đồng đều, số đại biểu hoạt động xuất sắc và có hiệu quả còn khiêm tốn. 
      Đúng là số lượng khiêm tốn nên có thể đếm được. Theo cách nói vui thì đấy là: Nhất Quốc, nhì Lân, tam Trân, tứ Dũng. Tất nhiên các đại biểu hoạt động xuất sắc không chỉ có thế, nhưng không phải là danh sách dài so với con số gần 500 đại biểu. Thương hiệu của các ĐB này gắn liền với sự gai góc và nóng bỏng tại diễn đàn QH. Có thể các ĐB này chọn lúc nóng bỏng để có mặt và cũng có thể là có mặt sẽ nóng bỏng. Nhưng điều có thể khẳng định được ngay, ở họ là trí tuệ, nhiệt tâm, bản lĩnh, đầy trải nghiệm và không ngại va chạm- góp phần mang đến cho QH một sắc thái mới- sắc thái phản biện theo đúng nghĩa tích cực của nó.
      Nói thế không có nghĩa là phủ nhận trí tuệ của các đại biểu không phát biểu, không lên tiếng trên diễn đàn QH. Có trí tuệ, hiểu biết sâu sắc lĩnh vực của ngành mình, địa phương mình nhưng giải pháp mà các đại biểu này chọn là im lặng và im lặng. Im lặng vì những nhóm lợi ích khác nhau, và còn là quyền lợi của cá nhân. Thế nên có trí tuệ nhưng mờ nhạt trong hoạt động của QH. Trí tuệ đặt không đúng chỗ. Số lượng ĐB hoạt động chưa xuất sắc còn được bổ sung thêm những đại biểu cơ cấu, sự im lặng của họ là do năng lực. Phó chủ tịch QH Trương Quang Được nhìn nhận: Vì lý do trình độ, ngôn ngữ ứng xử chưa được cao nên một số đại biểu ít phát biểu tại kỳ họp. Có Đoàn đã tìm cách giải quyết sự im lặng bằng cách phân công ĐB có trình độ và ngôn ngữ ứng xử chưa được cao - đọc ý kiến chung chung trước hội trường- thế cũng là một lần có ý kiến.
      Nếu đánh giá chất lượng hoạt động của đại biểu qua phát biểu, qua tần suất xuất hiện diễn đàn- chưa phải là đầy đủ. Nhưng thực tế thì 75% đại biểu hoạt động kiêm nhiệm, thời gian và tâm sức dành cho nhiệm vụ đại biểu không nhiều. Hoạt động cơ bản của nhiều ĐB kiêm nhiệm là tham dự 2 kỳ họp, 4 lần tiếp xúc cử tri. Diễn đàn QH là nơi và cũng là lúc ĐB khẳng định trí tuệ, bày tỏ quan điểm chính kiến- nhưng vì nhiều lý do khác nhau, có ĐB không chịu bày tỏ, có ĐB không có khả năng bày tỏ- nên cử tri cũng có lý khi cho rằng QH thực sự là của những ĐB tên tuổi quen thuộc. Họ là những ĐB xuất sắc. 
      Trên diễn đàn là thế, ở hậu trường cũng lại chỉ tập trung chủ yếu ở một số ĐB chứ không phải là tất cả. Ngay ở các UB của QH, danh sách các thành viên lên tới con số vài chục, nhưng trong các phiên họp toàn thể để thẩm tra các dự án luật cũng chỉ khoảng một nửa số thành viên có mặt. Với một số ĐB là thành viên các UB cũng chỉ là đánh trống ghi tên, cả khóa QH không tham gia phiên họp UB lần nào (theo ĐB Nguyễn Lân Dũng). Thế nên trong khi có nhiều ĐB nhàn rỗi thì sẽ có nhiều ĐB rất bận rộn. Gánh nặng hoạt động của QH đè lên vai UBTVQH, các cơ quan của QH và ĐBQH chuyên trách. 
      Trong một lần đối thoại với báo chí, trước câu hỏi: “Những tính cách nào ông thấy cần thiết cho người kế nhiệm?”, chính trị gia nổi tiếng, Tổng thống Nga Putin đã nói rằng: “Người muốn làm việc mà chúng ta đang nói phải có ba tính cách chính: Thứ nhất: lương thiện và trung thực; Thứ hai: chuyên nghiệp; Thứ ba: phải biết nhận trách nhiệm, không được nấp sau lưng kẻ khác”.
      Có điểm tương đồng, 3 tính cách ấy cũng rất cần ở mỗi ĐBQH để hướng tới một QH chuyên nghiệp. Tính cách thứ 2 và tính cách thứ 3 đang rất cần, có lẽ cần vì chúng ta chưa đủ và chưa có nhiều. Tới đây, một loạt lãnh đạo các UB của QH- những người từng trải và chuyên nghiệp sẽ không làm nhiệm vụ dân cử nữa. Những người thạo nghề làm ĐB- theo cách nói của ĐB Nguyễn Ngọc Trân là trâu già không sợ dao phay- tới đây cũng sẽ rời diễn đàn QH. Một khoảng trống lớn cần được lấp đầy, là một thách thức không nhỏ cho QH khóa XII khi tiếp bước con đường đổi mới. Có thể rất giỏi ở các bộ, ngành, cơ quan khác nhưng ở vị trí mới, làm lãnh đạo các UB của QH- cần sự trải nghiệm và thời gian cọ xát thì mới trăm hay tay quen. Thời gian để đồng loạt các vị trí chủ chốt của các cơ quan QH và rất nhiều ĐBQH trải nghiệm và cọ xát- liệu có ảnh hưởng đến tiến trình hoạt động của QH hay không- là tâm tư đã nảy sinh.
      Những ứng cử viên cho ĐBQH khóa XII được cử tri kỳ vọng, gửi gắm nhiều như ông Đặng Hùng Võ, Đặng Văn Khoa... cũng đã lần lượt xin rút đơn tự ứng cử. Nếu nói là thiếu vắng những đại biểu bản lĩnh, gai góc sợ rằng quá sớm nhưng rất đông công chức, viên chức nhà nước đang nằm trong danh sách được đề cử, ứng cử và sẽ làm ĐBQH. Ai dám chắc rằng cấp bậc, chức vụ, trật tự và cách ứng xử của chính quyền, của cơ quan hành chính sẽ không đem vào cơ quan dân cử bởi số đông những ĐB công chức? Từ trước tới nay, chưa có mấy công chức dám phản biện lãnh đạo của mình trên diễn đàn QH. Cũng chưa có mấy vị lãnh đạo địa phương đủ bản lĩnh để chất vấn Bộ trưởng, nhất là đối với những vị Bộ trưởng có quyền sinh, quyền sát, quyền cho dự án, chi ngân sách, cho dù là Bộ trưởng hay là công chức cũng đều bình đẳng trong QH. Nếu thế cũng đồng nghĩa với số lượng ĐB hoạt động xuất sắc và hiệu quả còn khiêm tốn- khó được cải thiện. 
      Gánh nặng của cơ quan lập pháp lại dồn lên vai một số ĐB. Mà một số người thì làm sao mạnh bằng tất cả. Trong khi QH là nơi tập trung trí tuệ cao nhất của toàn dân tộc.

Thu Nga