Vi phạm ngày càng tinh vi
Tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến cho biết, qua 4 đợt thanh tra của Ủy ban Châu Âu (EC), đến nay, tình hình chống khai thác IUU đã đạt được một số kết quả về: Hoàn thiện khung pháp lý; lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS); xây dựng cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase), kiểm soát sản phẩm thủy sản nhập khẩu theo quy định tại Hiệp định các biện pháp quốc gia có cảng (PSMA); thực thi pháp luật, xử phạt vi phạm khai thác IUU được tăng cường hơn trước…
EC đánh giá cao quyết tâm chính trị của Việt Nam, đặc biệt là sự quan tâm, chỉ đạo quyết liệt của cấp Trung ương. Tuy nhiên, khâu chỉ đạo, tổ chức triển khai tại địa phương còn nhiều hạn chế, dẫn đến một số nhiệm vụ chuyển biến còn rất chậm, chưa đáp ứng yêu cầu theo khuyến nghị của EC tại đợt thanh tra lần thứ 4 vào tháng 10.2023.
Theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, tình trạng tàu cá vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài tiếp tục diễn biến phức tạp, gia tăng so với trước. Từ đầu năm 2024 đến nay, có 61 tàu/418 ngư dân bị nước ngoài bắt giữ, xử lý, tăng 12 tàu/16 ngư dân so với cùng kỳ năm 2023 (49 tàu/402 ngư dân). Ngoài ra, từ đầu năm 2024 đến nay, lực lượng chức năng trong nước đã phát hiện, bắt giữ, xử lý 19 tàu vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài tại các tỉnh Kiên Giang, Trà Vinh, Sóc Trăng.
Tình trạng tàu cá vi phạm khai thác bất hợp pháp ngày càng tinh vi bằng nhiều thủ đoạn, sử dụng tàu cá có chiều dài dưới 15m, không lắp thiết bị VMS; cố tình ngắt VMS khi hoạt động gần khu vực vùng biển giáp ranh hoặc cố tình gửi, vận chuyển thiết bị VMS trên tàu cá khác; phát hiện các vụ việc vi phạm để thực hiện hành vi buôn lậu dầu trên biển tại tỉnh Kiên Giang... Từ đầu năm đến nay đã phát hiện 8 vụ/8 tàu vận chuyển 74 thiết bị VMS của tàu cá tỉnh Kiên Giang, Bà Rịa -Vũng Tàu (năm 2023 là 12 vụ/125 thiết bị).
Tính đến nay, đăng ký tàu cá được cập nhật trên Cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia mới đạt khoảng 91,6%; cấp giấy phép khai thác thủy sản còn hạn mới đạt khoảng 75%. Một số tỉnh tỷ lệ cấp phép thấp hơn trung bình cả nước như Quảng Ninh, Phú Yên, Sóc Trăng, Ninh Thuận, Bà Rịa - Vũng Tàu, Thừa Thiên - Huế...
Hiện, cả nước còn 7.035 tàu “3 không”; tình trạng mua bán, chuyển nhượng, sang tên đổi chủ tàu cá không thực hiện thủ tục xóa đăng ký, đăng ký lại tàu cá trong tỉnh và giữa các tỉnh vẫn diễn ra. Đến nay mới theo dõi, giám sát được khoảng 40% hoạt động của tàu cá ra vào cảng, khoảng 30% sản lượng thủy sản khai thác được giám sát qua cảng. Một số địa phương giám sát sản lượng thủy sản khai thác dưới 5% như Quảng Bình, Quảng Ninh, Hải Phòng, Nghệ An…
Trong khi đó, công tác thực thi pháp luật, xử lý vi phạm khai thác IUU còn rất thấp, chưa thống nhất, đồng đều giữa các địa phương. Có tình trạng, địa phương nào làm nghiêm thì tàu cá có dấu hiệu vi phạm di chuyển sang địa phương thiếu sự kiểm soát và giám sát của lực lượng chức năng để cập cảng bốc dỡ thủy sản, ra vào cảng, xuất nhập bến để hoạt động khai thác thủy sản.
Tại cuộc họp, các ý kiến thảo luận về tình hình vi phạm và xử lý tàu cá vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển, khai thác sai vùng, vùng giáp ranh, chồng lấn, đánh bắt trái phép tại vùng biển nước ngoài; hành vi, hình thức vi phạm mới... Một số ý kiến trao đổi, phân tích căn cứ pháp luật trong xử lý hình sự với các vụ việc hành vi tổ chức, môi giới đưa tàu cá, người đi đánh bắt trái phép ở vùng biển nước ngoài; tăng cường các biện pháp mạnh tay, “phạt nguội” như tịch thu hoặc không cho tàu vi phạm ra khơi đánh bắt.
Lãnh đạo UBND tỉnh Quảng Ngãi, Bà Rịa - Vũng Tàu, Nghệ An cho rằng cần tập trung truy tìm, xử lý quyết liệt tàu cá “3 không”, “tàu ma” (đã xóa đăng ký nhưng vẫn tiếp tục hoạt động), tàu mất kết nối VMS, tăng cường theo dõi, giám sát hoạt động tàu cá, sản lượng thủy sản khai thác khai báo tại cảng cá.
Không để tình trạng tàu cá hoạt động trên biển không được quản lý
Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh, việc phòng, chống vi phạm quy định IUU phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước trong phát triển ngành khai thác hải sản bền vững, bảo đảm sinh kế cho ngư dân, bảo vệ chủ quyền biển đảo.
Tuy nhiên, sau gần 7 năm thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp nhằm gỡ “thẻ vàng IUU”, với sự phân công nhiệm vụ rõ ràng giữa các lực lượng chức năng ở trên bờ, trên biển, nhưng những vấn đề lớn, bức xúc vẫn chưa được giải quyết dứt điểm do công tác tổ chức thực hiện chưa nghiêm, chưa quyết liệt.
Phó Thủ tướng yêu cầu, trước ngày 20.11, các địa phương phải hoàn thành việc xóa bỏ toàn bộ tàu “3 không”. Trên cơ sở dữ liệu rà soát “tàu ma” của địa phương, các lực lượng Hải quân, Cảnh sát biển, Bộ đội Biên phòng, Kiểm ngư triển khai chiến dịch tổng kiểm tra, xử lý dứt điểm các “tàu ma”.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với các bộ, ngành, địa phương để rà soát, hoàn thiện chế tài xử lý, áp dụng biện pháp kỹ thuật để xử lý hành vi vi phạm liên quan đến giám sát hành trình; tăng mức xử phạt răn đe như tịch thu hàng hóa, tàu cá hoặc bằng của thuyền trưởng; điều chỉnh quy định quản lý đánh bắt theo mùa vụ...
Các Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với cơ quan đăng kiểm để xây dựng quy chuẩn, tiêu chuẩn đăng kiểm, đăng ký tàu cá ngăn ngừa thay đổi số hiệu; đồng bộ thông tin lao động trên tàu cá với Cơ sở dữ liệu dân cư quốc gia. Các lực lượng chức năng trên biển khoanh định vùng khai thác để tập trung giám sát, xử lý.
Phó Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp các địa phương nghiên cứu quy định trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp trong mua, bán, xuất khẩu những sản phẩm không rõ nguồn gốc, vi phạm quy định IUU; có cơ chế khuyến khích kết nối với ngư dân tuân thủ IUU; đề xuất các dự án đầu tư nâng cấp các cảng cá quan trọng để tăng cường năng lực quản lý hoạt động tàu cá, sản lượng khai thác đối với các loại hải sản phục vụ chế biến xuất khẩu.
