Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh chủ trì làm việc với Chính phủ về phát triển và sử dụng nguồn nhân lực

Tham gia cuộc làm việc có các Ủy viên Trung ương Đảng: Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh - Phó Trưởng đoàn Thường trực Đoàn giám sát, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải - Phó Trưởng đoàn giám sát; cùng các thành viên Đoàn giám sát.

Về phía Chính phủ có các Ủy viên Trung ương Đảng: Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn; cùng đại diện các bộ, ngành liên quan.

Cơ cấu đào tạo nhân lực mất cân đối, thiếu công cụ giám sát hiệu suất công việc

Đoàn giám sát nhận được Báo cáo số 459 của Chính phủ ngày 2/6/2025, chậm 3 tháng so với yêu cầu. Về nội dung, Báo cáo cơ bản đã bao quát được những nội dung lớn theo đề cương, yêu cầu của Đoàn giám sát. Tuy nhiên, Báo cáo chưa đánh giá đầy đủ tính kịp thời, đồng bộ, thống nhất của hệ thống văn bản pháp luật được ban hành về phát triển và sử dụng nguồn nhân lực, nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là trong lĩnh vực sử dụng lao động; chưa đánh giá và xác định trách nhiệm của cơ quan, đơn vị, cá nhân liên quan trong việc ban hành chậm, chưa ban hành các văn bản được phân công.

Báo cáo của Chính phủ cũng thiếu số liệu về cán bộ, công chức, viên chức năm 2023, 2024 (Báo cáo chỉ nêu số liệu năm 2021, 2022); thiếu đánh giá về hệ thống thông tin thị trường lao động. Báo cáo cũng chưa đánh giá đầy đủ tình hình sử dụng và các chính sách thu hút nhân lực chất lượng cao của các tổ chức, các loại hình doanh nghiệp.

Về công tác thể chế hóa chủ trương của Đảng, ban hành văn bản, Đoàn giám sát ghi nhận sự nỗ lực của Chính phủ và các bộ, ngành trong việc thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng; đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật, chiến lược, kế hoạch, đề án phát triển, nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo và cơ chế, chính sách thu hút, sử dụng, quản lý, phát triển nguồn nhân lực.

Tuy nhiên, cho đến nay Chính phủ, một số bộ, ngành và hầu hết địa phương chưa ban hành chiến lược, đề án, chương trình, kế hoạch… có tính tổng thể về phát triển nguồn nhân lực, nguồn nhân lực chất lượng cao, trong đó xác định rõ thực trạng, nhu cầu và mục tiêu, định hướng phát triển nguồn nhân lực gắn với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, của ngành, lĩnh vực, địa phương. Một số văn bản quan trọng, một số văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật ban hành chậm…

Về phát triển nguồn nhân lực, hệ thống cơ sở giáo dục đại học được quy hoạch, từng bước được sắp xếp; số lượng lĩnh vực, ngành đào tạo, quy mô đào tạo tiếp tục được mở rộng; quy mô tuyển sinh các trình độ giáo dục đại học tăng. Đào tạo nhân lực cho các ngành công nghệ cao như trí tuệ nhân tạo, công nghiệp bán dẫn… có bước khởi đầu quan trọng. Cơ sở vật chất, đội ngũ nhà giáo, nguồn lực đầu tư được tăng cường, chuẩn hóa, hiện đại hóa; nội dung chương trình, phương pháp đào tạo được đổi mới. Từ đó, chất lượng nguồn nhân lực được nâng lên, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu của nền kinh tế tri thức.

Tuy nhiên, cơ cấu đào tạo nhân lực mất cân đối, có sự chênh lệch rõ rệt giữa vùng, miền và giữa các ngành, nghề. Tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ còn thấp (năm 2024 đạt 28,3%). Chất lượng đào tạo tại một số cơ sở, chương trình chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn và biến động nhanh của thị trường lao động. Nguồn lực đầu tư còn hạn chế; cơ sở vật chất tuy có cải thiện nhưng vẫn thiếu và lạc hậu. Mối liên kết giữa đào tạo và thị trường lao động chưa chặt chẽ. Công tác dự báo nhu cầu nhân lực còn chậm, thiếu cập nhật, ảnh hưởng đến định hướng đào tạo.

Về sử dụng nguồn nhân lực, công tác tuyển dụng, sử dụng, quản lý và phát triển nguồn nhân lực có nhiều đổi mới. Hầu hết bộ, ngành đã phê duyệt đề án vị trí việc làm và ban hành văn bản hướng dẫn chuyên ngành. Quy trình tuyển dụng được cải tiến, bảo đảm công khai, minh bạch; các bộ, ngành, địa phương ngày càng chú trọng thu hút, tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu của địa phương, ngành, lĩnh vực. Tuy nhiên, cơ chế quản lý, sử dụng, đãi ngộ nhân lực chất lượng cao còn nhiều bất cập, thiếu tính đột phá, chưa tạo động lực đủ mạnh để phát huy tiềm năng, năng lực và sự cống hiến của đội ngũ này.

Cơ chế đánh giá hiệu quả công việc thiếu minh bạch, thiếu công cụ giám sát hiệu suất, đặc biệt trong các lĩnh vực cần sáng tạo, dẫn đến tình trạng sử dụng nhân lực chưa tối ưu. Chính sách thu hút chuyên gia, giảng viên, nhà khoa học người Việt Nam ở nước ngoài hoặc chuyên gia quốc tế còn nhiều rào cản, chưa tạo được môi trường thuận lợi để họ tham gia giảng dạy, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo trong nước…

Sớm ban hành Chiến lược phát triển nguồn nhân lực đến năm 2030

Trên cơ sở những nhận định, đánh giá bước đầu, Đoàn giám sát đề nghị Chính phủ, trên cơ sở cương lĩnh Đại hội XIV của Đảng, nghiên cứu sớm ban hành Chiến lược phát triển nguồn nhân lực đến năm 2030, tầm nhìn 2050 để đưa ra một số nguyên tắc, định hướng chính sách; nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung 3 luật về giáo dục, Luật Viên chức; xây dựng Luật Dân số… xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục và đào tạo; Chương trình mục tiêu quốc gia về dân số và phát triển.

Về phát triển nguồn nhân lực, đề nghị bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục và đào tạo, đặc biệt là đối với học sinh khu vực có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất cho giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp, ưu tiên các ngành, nghề, lĩnh vực công nghệ, kỹ thuật mới cần đào tạo trọng điểm. Bố trí đủ ngân sách để thực hiện các chương trình, đề án đã ban hành về phát triển nguồn nhân lực, nguồn nhân lực chất lượng cao. Bố trí đủ tối thiểu 20% chi ngân sách nhà nước cho giáo dục và đào tạo…

Về sử dụng nguồn nhân lực, đổi mới cơ chế sử dụng và trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhằm thu hút, giữ chân và phát huy hiệu quả đội ngũ nhân tài đã được tuyển dụng. Thực hiện các giải pháp giảm dần quy mô lao động khu vực phi chính thức; chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng giảm tỷ trọng khu vực nông, lâm nghiệp, thủy sản, tăng tỷ trọng lao động trong công nghiệp, xây dựng và dịch vụ, đặc biệt là ngành công nghiệp công nghệ cao.

Gắn kết chặt chẽ giữa khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo với đào tạo và phát triển nguồn nhân lực. Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số trong công tác theo dõi, dự báo, quy hoạch và phát triển nguồn nhân lực, cũng như trong vận hành hệ thống dịch vụ việc làm…

Phát biểu tại cuộc làm việc, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh nhấn mạnh, trong nhiều năm qua, phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao luôn được Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm, xác định là một trong ba khâu đột phá chiến lược để phát triển đất nước. “Việc triển khai giám sát chuyên đề vào thời điểm này có nhiều ý nghĩa rất quan trọng, sâu sắc. Thứ nhất, đây là thời điểm tổng kết chặng đường 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, 15 năm thực hiện đột phá chiến lược về phát triển nguồn nhân lực được đề ra từ Đại hội XI. Thứ hai, chúng ta đang bước vào kỷ nguyên mới với mục tiêu tăng trưởng 8% năm nay và tăng trưởng 2 con số trong thời gian tới, Trung ương đã có những quyết sách mạnh mẽ, đột phá về phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, mà trong đó, nguồn nhân lực chất lượng cao cùng với thể chế, hạ tầng, dữ liệu và công nghệ chiến lược được xác định là những yếu tố cốt lõi, tiên quyết để đưa đất nước vươn mình lên giàu mạnh, hùng cường. Thứ ba, việc quyết liệt thực hiện cuộc cách mạng về tinh gọn bộ máy, sắp xếp, tổ chức lại và đi vào vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đang đặt ra yêu cầu cấp thiết về nguồn nhân lực chuyên nghiệp, có năng lực quản trị đáp ứng yêu cầu của tình hình mới”.

Cuộc làm việc với Chính phủ nhằm củng cố những đánh giá một cách khách quan, toàn diện, nhận diện những điểm nghẽn, bất cập và đề xuất các giải pháp thiết thực, hiệu quả làm cơ sở để hoàn thiện Báo cáo của Đoàn giám sát trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại phiên họp tháng 8/2025. Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành tiếp tục bổ sung số liệu thống kê, thông tin đánh giá nhận định đầy đủ theo các yêu cầu chi tiết của Đoàn giám sát. Hoàn thiện báo cáo, bổ sung, chỉnh lý nội dung trên cơ sở tiếp thu các ý kiến trao đổi, thảo luận ngày hôm nay, gửi lại Đoàn giám sát trước 30/6/2025.