Phát triển thư viện thông minh bảo đảm hội nhập và phát triển

Loại bỏ rào cản không gian, thời gian và ngôn ngữ

Thư viện thông minh là mô hình thư viện thế hệ mới, ứng dụng các giải pháp công nghệ 4.0 trong cách tổ chức, vận hành và quản lý. Mô hình thư viện này được đầu tư bài bản, toàn diện từ cơ sở vật chất đến trang thiết bị và phương pháp hoạt động, quản lý. Các yếu tố quan trọng cấu thành nên một thư viện thông minh bao gồm: không gian tổ chức (không gian số và cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin); ứng dụng công nghệ trong quản lý và tự động hóa thư viện (công nghệ RFID, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, ứng dụng chỉ dẫn bản đồ và liên kết giữa các thư viện trong việc phân chia bổ sung tài liệu); các phòng chức năng; phần mềm quản lý thư viện; thiết bị an ninh tự động hóa trong thư viện; số hóa và chuyển đổi số trong thư viện.

TS. Phạm Quang Quyền, Giám đốc Trung tâm Thông tin - Thư viện, Trường Đại học Nội vụ Hà Nội cho biết, thư viện thông minh được xem là việc ứng dụng công nghệ hiện đại nhằm đáp ứng các yêu cầu khác nhau về ứng dụng thư viện số như một hệ thống trí tuệ nhân tạo được “thông minh hóa” các dịch vụ đối với các thành viên của các nhóm theo cơ chế đa chiều, đa lớp, có sẵn chế độ chờ sẵn sàng cho việc kết nối, chia sẻ, liên thông thông minh, chủ đạo là: các sản phẩm - dịch vụ thư viện số thông minh đối với người dùng, cung cấp các thông tin báo cáo theo các yêu cầu khác nhau của nhóm quản lý; các chuẩn về kỹ thuật, công nghệ đối với việc liên thông, cộng tác làm việc giữa các nhóm tác nghiệp trong và ngoài hệ thống dựa trên ứng dụng công nghệ mới nhất trong việc cung cấp các dịch vụ thư viện số tự động hóa thông minh...

Phó vụ trưởng Vụ Thư viện (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) Đoàn Quỳnh Dung bổ sung, rõ ràng khái niệm thư viện thông minh không chỉ dừng ở trang thiết bị hiện đại, xây dựng dữ liệu số mà còn thiết lập nền tảng số, xây dựng môi trường, không gian, thư viện hiện đại. Để xây dựng được thư viện thông minh không có nghĩa là chỉ cần không gian đẹp mà là kỹ năng thông minh trong việc kết nối và liên thông. Trong mạng lưới thư viện Việt Nam, thư viện đại học được đầu tư hệ thống thiết bị công nghệ theo hướng thư viện thông minh như: Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh, Đại học Thái Nguyên, Đại học Đà Nẵng, trường Đại học Tôn Đức Thắng…

Xét đến cùng mục tiêu của hội nhập, kết nối thư viện thông minh cũng để phục vụ tốt nhất nhu cầu thông tin của người dùng trong xã hội, để mọi thành viên có cơ hội tiếp cận với nguồn tài nguyên thông tin đầy đủ, đa dạng của mọi nền văn hóa, loại bỏ được các rào cản về không gian, thời gian và ngôn ngữ.

Đổi mới mạnh mẽ, quyết liệt và toàn diện 

Đề xuất một số nội dung cơ bản để xây dựng thư viện thông minh trước cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 trong các trường đại học tại Việt Nam, Chủ tịch Hội Thư viện Việt Nam Nguyễn Hữu Giới cho biết, cần đổi mới và nâng cao nhận thức, tư duy quản lý, phương thức điều hành hoạt động thư viện; tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị, hạ tầng công nghệ thông tin; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng thư viện điện tử - thư viện số; đổi mới phương thức phục vụ bạn đọc, người dùng tin. Đặc biệt, phát huy trí sáng tạo, áp dụng công nghệ tiên tiến trong thư viện; đẩy mạnh liên kết vùng miền, liên kết chia sẻ nguồn lực thông tin trong thư viện.

“Xây dựng thư viện thông minh trong Cách mạng Công nghiệp 4.0 là cơ hội và thách thức cho ngành thư viện Việt Nam đổi mới và phát triển theo quỹ đạo chung của xã hội, của tiến trình lịch sử và văn minh nhân loại, trong đó thư viện các trường đại học và cao đẳng cần phải tiên phong, phải đổi mới mạnh mẽ hơn, quyết liệt hơn, toàn diện hơn để hoàn thành tốt sứ mệnh của mình, nếu như không muốn tụt hậu với thời cuộc và xã hội”, ông Giới khẳng định.

Để phát triển thư viện thông minh bảo đảm hội nhập và phát triển đạt mục tiêu theo Quyết định số 206/QĐ-TTg là đến năm 2030, theo đại diện Thư viện Quốc gia Việt Nam, một số giải pháp cần chủ động thực hiện. Đó là cần thiết phải chuyển đổi nhận thức, cách thức lãnh đạo tổ chức; xây dựng chiến lược, tầm nhìn lâu dài với kế hoạch cụ thể; đẩy mạnh hoàn thiện năng lực số; đẩy mạnh phát triển tài nguyên thông tin số; xây dựng các mô hình, phương pháp liên thông phù hợp; thay đổi mô hình triển khai dịch vụ; nâng cao kỹ năng số.

Phó vụ trưởng Vụ Thư viện Đoàn Quỳnh Dung cũng cho rằng, thực tiễn triển khai thư viện thông minh cũng cần phải có nguồn lực mạnh, có đầu tư trọng điểm, định hướng phát triển cụ thể chứ không phải ồ ạt số hóa tài liệu. “Chúng ta cần có một nhà thiết kế để kiến tạo tổng thể nền tảng số có hệ thống chứ không làm rời rạc. Như thế, trong giai đoạn tiếp theo, khi chờ đầu tư dài hạn, chúng ta cần tập trung xây dựng và hoàn thiện tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về thư viện, nền tảng số dùng chung làm cơ sở bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ và kết nối liên thông khi triển khai. Nói cách khác, không còn xu thế các thư viện độc lập mà phải đồng hành, bên cạnh đó đương nhiên các bộ, ngành cũng cần vào cuộc, đứng đầu là vai trò của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Thông tin và Truyền thông…”.