Chìa khóa lan tỏa văn hóa Việt

Trong dòng chảy không ngừng của công nghệ, văn hóa cũng cần một cuộc chuyển mình mạnh mẽ để thích nghi và phát triển. Nếu trước đây, những giá trị văn hóa truyền thống chỉ tồn tại trong không gian hữu hình - trên trang sách, trong bảo tàng, trên sân khấu hay qua lời kể của thế hệ đi trước - thì nay, nhờ vào sức mạnh của công nghệ số, chúng ta có thể đưa toàn bộ di sản ấy vào một thế giới mới: số hóa.

Chuyển đổi số không chỉ là công cụ bảo tồn mà còn là chìa khóa để lan tỏa văn hóa một cách rộng rãi và sâu sắc hơn. Những hoa văn trăm tuổi trên vải thổ cẩm được tái hiện sống động trong không gian thực tế ảo. Làn điệu chèo hay nhã nhạc cung đình có thể vang lên trên khắp các nền tảng trực tuyến chỉ với một cú nhấp chuột… Đó là lúc di sản không còn bị bó hẹp trong không gian địa lý mà có thể vươn xa, chạm đến trái tim của hàng triệu người, không phân biệt biên giới.

Những nền tảng số chuyên biệt dành cho văn hóa đang trở thành cầu nối quá khứ với hiện tại, giúp người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, dễ dàng tiếp cận kho tàng văn hóa nước nhà theo cách hiện đại và sinh động nhất. Thay vì phải đến tận bảo tàng để chiêm ngưỡng một cổ vật, giờ đây, chỉ với một thiết bị thông minh, chúng ta có thể quan sát từng đường nét, dấu tích thời gian trên hiện vật ấy. Những lễ hội truyền thống cũng không còn giới hạn trong một không gian cố định, mà có thể được phát sóng trực tiếp, tái hiện bằng công nghệ 3D hoặc thực tế ảo, mang đến trải nghiệm sống động cho công chúng dù họ ở bất cứ đâu.

Khi nghệ thuật, âm nhạc, điện ảnh và xuất bản bước vào môi trường số, các sản phẩm văn hóa không chỉ dễ dàng tiếp cận hơn mà còn có thể được thương mại hóa theo những cách thức sáng tạo và bền vững. Một bức tranh không chỉ được trưng bày trong phòng triển lãm, mà có thể trở thành một tài sản số được mua bán trên nền tảng blockchain. Một tác phẩm văn học không chỉ dừng lại ở trang giấy, mà có thể biến thành sách nói, thành phim, thành nội dung số lan tỏa trên nhiều nền tảng.

Chuyển đổi số trong sản xuất và phân phối nội dung văn hóa không chỉ là xu hướng, mà là một tất yếu trong hành trình đưa văn hóa Việt Nam hội nhập với thế giới.

Hạ tầng số - nền móng cho sáng tạo và bứt phá

Trong thế giới phẳng của kỷ nguyên số, không gian sáng tạo không chỉ còn là những phòng trưng bày, nhà hát hay xưởng nghệ thuật truyền thống. Sự bùng nổ của công nghệ thông tin và chuyển đổi số đang đòi hỏi một hệ sinh thái hạ tầng hiện đại, nơi nghệ sĩ, nhà thiết kế, nhà làm phim, doanh nhân văn hóa có thể kết nối, sáng tạo và đưa những ý tưởng táo bạo nhất thành hiện thực.

Hạ tầng số không chỉ là đường truyền internet tốc độ cao, trung tâm dữ liệu lưu trữ tài nguyên văn hóa, mà còn là không gian làm việc chung (co-working space), trung tâm sáng tạo số, phòng thu kỹ thuật số nơi các nghệ sĩ có thể thỏa sức thử nghiệm, kết hợp nghệ thuật và công nghệ. Đó có thể là xưởng sáng tạo ảo, nơi các nhà thiết kế thời trang truyền thống ứng dụng công nghệ 3D để tái hiện từng đường kim mũi chỉ của áo dài Việt. Đó có thể là một studio sử dụng trí tuệ nhân tạo để phục dựng những bộ phim tài liệu lịch sử với hình ảnh sắc nét, chân thực.

Khi các nghệ sĩ có điều kiện tiếp cận công nghệ thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR), blockchain hay trí tuệ nhân tạo (AI), họ sẽ không còn bị giới hạn trong khuôn khổ truyền thống mà có thể đưa văn hóa Việt Nam vào những hình thái biểu đạt mới mẻ, hấp dẫn hơn. Bảo tàng số có thể mở cửa 24/7 cho mọi công dân thế giới. Lễ hội văn hóa truyền thống có thể được tái hiện sinh động trên nền tảng metaverse. Tác phẩm nghệ thuật có thể được giao dịch trên thị trường NFT…

Khi một sản phẩm văn hóa được số hóa, thương mại hóa và lan tỏa qua các nền tảng số, thì giá trị mà nó mang lại không chỉ dừng lại ở nghệ thuật mà còn trở thành một động lực phát triển kinh tế bền vững.

Bắt đầu từ con người

Trong dòng chảy sôi động của công nghiệp văn hóa thời đại số, công nghệ có thể là công cụ, nền tảng có thể là bệ phóng, nhưng chính những con người làm sáng tạo mới là nhân tố quyết định thành công. Vì thế, đầu tư vào nguồn nhân lực không chỉ là một nhiệm vụ, mà còn là một chiến lược dài hạn để bảo đảm rằng văn hóa Việt Nam không chỉ hội nhập mà còn có thể dẫn dắt những xu hướng mới của thế giới.

Những người làm việc trong lĩnh vực văn hóa hôm nay không chỉ cần hiểu biết về nghệ thuật, mà còn phải làm chủ các công nghệ hiện đại. Một đạo diễn điện ảnh không chỉ giỏi kể chuyện mà còn cần thành thạo công nghệ làm phim số, ứng dụng AI vào hậu kỳ, hay tận dụng VR để mở ra những không gian điện ảnh phi truyền thống. Một nhà thiết kế thời trang không chỉ cần sáng tạo về chất liệu, kiểu dáng mà còn phải biết cách sử dụng mô phỏng 3D, blockchain hay NFT để đưa sản phẩm của mình ra thị trường toàn cầu. Một người làm bảo tàng không chỉ cần am hiểu lịch sử mà còn phải nắm vững cách số hóa di sản, tạo ra trải nghiệm tương tác để thu hút thế hệ trẻ.

Những yêu cầu mới đặt ra một nhu cầu cấp thiết: đào tạo và nâng cao kỹ năng cho người làm văn hóa. Các chương trình đào tạo chuyên sâu về công nghệ sáng tạo, quản lý văn hóa số, kinh tế số và quản trị nội dung số cần được thiết kế bài bản, kết hợp giữa lý thuyết và thực hành. Các nghệ sĩ, nhà sản xuất, nhà quản lý không chỉ cần học nghệ thuật mà còn phải được tiếp cận tư duy kinh doanh, tư duy dữ liệu và những công cụ giúp tối ưu hóa giá trị tác phẩm.

Quan trọng hơn, đào tạo không chỉ dừng lại ở những khóa học ngắn hạn mà phải trở thành một quá trình liên tục, thích ứng với sự thay đổi của công nghệ. Cần hình thành những trung tâm nghiên cứu, học viện sáng tạo, nơi nghệ sĩ, nhà thiết kế, lập trình viên, doanh nhân văn hóa có thể gặp gỡ, chia sẻ tri thức và cùng nhau tạo ra những xu hướng mới.

Muốn có một ngành công nghiệp văn hóa vững mạnh, phải có một thế hệ nhân lực giỏi nghề, hiểu công nghệ và có tầm nhìn dài hạn. Khi những người làm văn hóa được trang bị đầy đủ kiến thức, kỹ năng và tư duy đổi mới, họ sẽ không chỉ bảo tồn giá trị truyền thống mà còn biết cách làm cho văn hóa Việt Nam vươn xa, hiện diện mạnh mẽ hơn trên bản đồ sáng tạo toàn cầu.

Có thể thấy, trong kỷ nguyên số, phát triển công nghiệp văn hóa không còn là câu chuyện của nghệ thuật và truyền thống, mà là sự kết hợp hài hòa giữa sáng tạo, khoa học, công nghệ và đổi mới. Nghị quyết số 57-NQ/TW đã mở ra một hướng đi chiến lược, khẳng định vai trò của khoa học, công nghệ và chuyển đổi số như động lực then chốt thúc đẩy sự bứt phá của ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam. Đầu tư vào hạ tầng số, chuyển đổi mô hình sản xuất và phân phối nội dung văn hóa, ứng dụng công nghệ mới sẽ không chỉ nâng cao giá trị sản phẩm văn hóa mà còn tạo ra trải nghiệm phong phú hơn cho công chúng.