TAND cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh xác định, bản án sơ thẩm vụ khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý Nhà nước về đất đai đã vi phạm nghiêm trọng tố tụng, không giải quyết toàn diện, triệt để nên quyết định huỷ toàn bộ bản án sơ thẩm, chuyển TAND TP Cần Thơ giải quyết lại.
Huỷ 4 “sổ đỏ” của người dân, lấy đất giao doanh nghiệp
Vợ chồng ông Đinh Văn Thành và bà Lý Thị Phi Phụng (cùng SN 1964) được cơ quan Nhà nước cấp các giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) với diện tích hơn 14.000m2 đất trồng lúa tại phường An Bình, quận Ninh Kiều TP Cần Thơ.
Ngày 26.7.2017, UBND quận Ninh Kiều ban hành Quyết định 14238/QĐ-UBND thu hồi 14.166m2 đất của gia đình ông Thành để giao Công ty Cổ phần đầu tư xây dựng Hồng Phát (Cty Hồng Phát) thực hiện xây dựng dự án Khu đô thị mới An Bình.
Gia đình ông Thành cho rằng, UBND quận Ninh Kiều ban hành các quyết định thu hồi đất trái luật, áp giá đền bù quá thấp, khi triển khai dự án gia đình ông chưa nhận được quyết định phê duyệt dự án của cấp có thẩm quyền, chưa có bản đồ quy hoạch tỷ lệ 1/500. Việc đo đạc, kiểm đếm hiện trạng thực tế các thửa đất, gia đình ông Thành không được tham gia….
Trong thời gian ông Thành đang khiếu nại thì UBND quận Ninh Kiều thực hiện thủ tục cưỡng chế, thu hồi đất.
Ngày 9.4.2020, UBND quận Ninh Kiều tiếp tục ban hành Quyết định hủy 4 GCNQSDĐ đã cấp cho gia đình ông Thành để lấy đất giao cho Cty Hồng Phát.
Ông Thành, bà Phụng cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm nghiêm trọng nên khởi kiện, yêu cầu huỷ các quyết định thu hồi đất, phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ về đất và tài sản trên đất khi Nhà nước thu hồi đất để giao cho Cty Hồng Phát thực hiện dự án Khu đô thị mới An Bình nên khởi kiện lên TAND TP Cần Thơ
Tại bản án sơ thẩm ngày 28.9.2020, TAND TP Cần Thơ đã bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của vợ chồng ông Thành. Sau đó, vợ chồng ông Thành kháng cáo toàn bộ bản án sơ thẩm.
Chuyển mục đích sử dụng hơn 16ha đất trồng lúa khi chưa có văn bản chấp thuận của Thủ tướng Chính phủ
Tháng 1.2022, TAND cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh xét xử phúc thẩm. Theo bản án phúc thẩm số 86/2022/HC-PT của TAND cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh, dự án Khu đô thị mới An Bình thuộc trường hợp thu hồi đất theo các quy định tại khoản 3 Điều 62, Điều 66, 69 Luật đất đai 2013. Do vậy, UBND quận Ninh Kiều ban hành các quyết định thu hồi đất của hộ gia đình, cá nhân, trong đó có hộ ông Thành là đúng thẩm quyền.
Tuy nhiên, việc thu hồi đất phải đảm bảo đầy đủ các điều kiện pháp luật quy định trước khi thu hồi. Cụ thể, Nhà nước quản lý chặt chẽ đối với diện tích đất trồng lúa để đảm bảo an ninh lương thực, hạn chế sử dụng đất trồng lúa vào mục đích khác, việc thu hồi đối với đất trồng lúa để sử dụng vào mục đích khác phải tuân theo các quy định của pháp luật về đất đai đối với loại đất lúa.
“Tại Điều 58 luật đất đai năm 2013 quy định về điều kiện giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện dự án đầu tư: Đối với dự án có sử dụng đất trồng lúa, đất rừng phòng hộ, đất rừng đặc dụng vào các mục đích khác mà không thuộc trường hợp được Quốc hội quyết định, Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư thì cơ quan Nhà nước có thẩm quyền chỉ được quyết định giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất khi có Văn bản chấp thuận của Thủ tướng Chính phủ đối với trường hợp chuyển mục đích sử dụng từ 10ha đất trồng lúa trở lên”, TAND cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh viện dẫn.
Theo hồ sơ vụ án và tài liệu do UBND quận Ninh Kiều cung cấp theo quyết định yêu cầu cung cấp chứng cứ của TAND cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh, tại mảnh trích đo địa chính số 606-2017 được Sở Tài nguyên và Môi trường TP Cần Thơ ký duyệt ngày 11.8.2017 thể hiện hiện trạng khu đất xin thu hồi thực hiện dự án Khu đô thị mới An Bình có diện tích 17,8ha, trong đó có sử dụng diện tích đất trồng lúa khoảng 16,3ha, còn lại là các loại đất khác.
Tại phiên tòa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị kiện trình bày diện tích 17,8ha đất dự án Khu đô thị mới An Bình là đất trồng lúa.
Theo quy định viện dẫn trên, UBND quận Ninh Kiều chỉ được thu hồi 17,8ha đất (trong đó có khoảng 16,3ha đất trồng lúa) để thực hiện dự án Khu đô thị mới An Bình khi có Văn bản của Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chuyển mục đích sử dụng đất lúa đối với dự án sử dụng từ 10ha đất lúa trở lên.
Theo hồ sơ vụ án và quá trình tranh tụng tại phiên tòa, UBND quận Ninh Kiều không cung cấp được Văn bản của Thủ tướng chấp thuận cho chuyển mục đích sử dụng đất lúa để đầu tư dự án trên, cũng chưa cung cấp được tài liệu, chứng cứ cụ thể để xác định chính xác trong diện tích 17,8ha đất bị thu hồi có bao nhiêu diện tích là đất trồng lúa.
Đây là thiếu sót của cấp sơ thẩm trong việc thu thập chứng cứ quan trọng mà không thể khắc phục được tại phiên tòa phúc thẩm.
“Nếu có căn cứ kết luận diện tích đất trồng lúa bị thu hồi làm dự án từ 10ha trở lên mà không có văn bản chấp thuận của Thủ tướng Chính phủ thì việc thu hồi đất của hộ ông Đinh Văn Thành trong trường hợp này là trái pháp luật, phải hủy các quyết định thu hồi đất của hộ ông Thành, bà Phụng”, bản án phúc thẩm của TAND cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh nêu rõ.
Đơn vị tư vấn không khách quan, xây dựng giá đất không đúng pháp luật
Bà Lý Thị Phi Phụng cho biết, từ đầu gia đình bà không đồng ý việc thu hồi đất giao cho doanh nghiệp phân lô, bán nền.
“Ban đầu họ chỉ bồi thường 470.000 đồng/m2, sau khi khiếu nại họ tăng lên 980.000 đồng, trong khi Cty Hồng Phát rao bán nền từ 39-69 triệu đồng/m2 mà bồi thường với giá rẻ mạt như vậy thì làm sao chúng tôi ổn định cuộc sống, làm sao có chỗ để ở. Chúng tôi muốn làm sao quy hoạch thì phải tốt hơn, chứ đừng để quy hoạch rồi mà người dân quá khổ như vậy”, bà Phụng chia sẻ.
Theo bản án phúc thẩm của TAND cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh, theo quy định, Sở TN-MT lựa chọn tổ chức có chức năng tư vấn xác định giá đất theo quy định của Luật đấu thầu. Khoản 3 Điều 115 Luật Đất đai 2013 quy định: “Việc xác định giá đất, tư vấn xác định giá đất phải độc lập, khách quan, trung thực và tuân theo nguyên tắc, phương pháp định giá đất quy định tại Điều 112 của Luật này".
Tuy nhiên, người yêu cầu và ký hợp đồng với tổ chức tư vấn giá đất cụ thể cho dự án Khu đô thị mới An Bình lại chính là Cty Hồng Phát (đơn vị chịu trách nhiệm chi trả tiền bồi thường khi thu hồi đất) mà không phải Sở TN-MT là trái quy định. Do đó, việc lựa chọn đơn vị tư vấn xác định giá đất trong trường hợp này là không khách quan. Như vậy, việc xây dựng giá đất đối với dự án Khu đô thị mới An Bình không đúng pháp luật.
Do đó, các quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất của hộ ông Thành là chưa đúng pháp luật, phải hủy
Trong vụ việc này, giá bồi thường do UBND quận Ninh Kiều phê duyệt để bồi thường cho hộ ông Thành là giá đất cụ thể do UBND TP Cần Thơ quyết định cho dự án này. Do đó, việc xem xét tính hợp pháp của các quyết định phê duyệt kinh phí bồi thường bị khởi kiện có liên quan đến các quyết định về giá đất đối với dự án Khu đô thị mới An Bình nên phải xem xét tính hợp pháp của các quyết định hành chính liên quan.
Cấp sơ thẩm không xem xét tính hợp pháp của các quyết định hành chính liên quan là các quyết định về giá đất cụ thể của UBND TP Cần Thơ, không đưa UBND TP Cần Thơ vào tham gia tố tụng là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng, không giải quyết toàn diện, triệt để vụ án.
Căn cứ vào nhận định trên, xét thấy cấp sơ thẩm chưa làm rõ, chưa thu thập đầy đủ chứng cứ và vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng nên phải hủy toàn bộ án sơ thẩm, chuyển hồ sơ cho tòa cấp sơ thẩm giải quyết lại vụ án.
Tòa cấp phúc thẩm cũng xác định, việc khởi kiện yêu cầu xem xét trình tự, thủ tục giao đất cho Cty Hồng Phát thực hiện dự án Khu đô thị mới An Bình, quá trình giải quyết lại vụ án, cấp sơ thẩm cần xem xét nội dung này trên cơ sở các quy định gồm: Điều 118; khoản 3 Điều 134 Luật Đất đai; điểm a khoản 9 Điều 3, khoản 4 điều 4 Nghị định 11/2013/NĐ-CP; khoản 3 Điều 1 Luật Đấu thầu năm 2013 và các quy định pháp luật khác để xem xét trường hợp này có phải đấu thầu, đấu giá khi giao đất không, giải quyết theo đúng quy định.
Từ những nội dung trên, TAND cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh chấp nhận yêu cầu kháng cáo của ông Đinh Văn Thành và bà Lý Thị Phi Phụng; hủy toàn bộ bản án sơ thẩm của TAND TP Cần Thơ; Chuyển hồ sơ vụ án cho TAND TP Cần Thơ giải quyết lại.
Ngày 31.3.2022, TAND TP Cần Thơ đã thụ lý vụ án để xét xử sơ thẩm lần 2.
Ngày 26.7.2023, TAND TP Cần Thơ đã đưa vụ án ra xét xử, tuy nhiên do phải xác minh, thu thập bổ sung tài liệu, chứng cứ nên phiên tòa tạm hoãn.
* Báo Đại biểu Nhân dân tiếp tục giám sát và thông tin kết quả thực thi pháp luật của các đơn vị liên quan đến vụ việc nêu trên đến bạn đọc và cử tri cả nước.
Cơ quan chủ quản: Văn phòng Quốc hội
