Pháp luật thế giới về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí khu vực côngThụy Sỹ: Tinh thần tiết kiệm và trách nhiệm tài khóa

Kỷ luật tài khóa bằng cơ chế phanh nợ “Schuldenbremse”

Từ năm 2003, Thụy Sĩ áp dụng cơ chế phanh nợ "Schuldenbremse”, nhằm bảo đảm ngân sách liên bang luôn cân đối theo chu kỳ kinh tế. Cơ chế này yêu cầu Chính phủ phải điều chỉnh chi tiêu để tránh thâm hụt ngân sách kéo dài, đồng thời có kế hoạch trả nợ rõ ràng nếu phát sinh thâm hụt. Cơ chế này cho phép chi tiêu vượt mức trong thời kỳ kinh tế suy thoái, nhưng bắt buộc phải trả nợ trong giai đoạn tăng trưởng để cân bằng ngân sách theo chu kỳ.

Đáng chú ý, cơ chế cũng cho phép xử lý các khoản chi phí bất thường phát sinh từ những tình huống khẩn cấp như đại dịch hay xung đột quân sự, với sự giám sát chặt chẽ của Quốc hội để tránh mất cân bằng tài chính lâu dài.

Nhờ đó, Thụy Sĩ duy trì tỷ lệ nợ công/GDP dưới 30%, thấp hơn rất nhiều so với mức trung bình khoảng 90% trong các quốc gia OECD. Không ít quốc gia châu Âu đã học hỏi mô hình này, trong đó Đức chính thức áp dụng cơ chế tương tự từ năm 2009, tiếp theo là Tây Ban Nha và các quốc gia châu Âu khác.

Mua sắm công bền vững và minh bạch

Một điểm sáng khác trong quản trị công của Thụy Sĩ là Luật mua sắm công sửa đổi năm 2021, thể hiện cam kết minh bạch và trách nhiệm xã hội. Các hợp đồng mua sắm công không chỉ chú trọng đến hiệu quả ngân sách, tránh lãng phí, mà còn tích hợp các yêu cầu về hiệu quả năng lượng, giảm phát thải carbon, sử dụng vật liệu tái chế và quản lý chất thải. Đặc biệt, các tiêu chí xã hội như tuân thủ các công ước lao động quốc tế của ILO, ngăn chặn lao động cưỡng bức và lao động trẻ em, bảo đảm điều kiện làm việc an toàn và công bằng, cũng được lồng ghép trong quá trình đấu thầu.

Theo Văn phòng Xây dựng và Hậu cần Liên bang (OFCL), năm 2022, 100% gói thầu mua sắm hàng hóa và dịch vụ (18 gói) đã áp dụng các tiêu chí này, tăng so với 14 gói năm 2020. Việc công khai minh bạch các gói thầu trên nền tảng simap.ch cũng góp phần tăng cường cạnh tranh lành mạnh và tạo điều kiện cho các nhà thầu tuân thủ chuẩn mực về xã hội và môi trường.

Hiệu quả năng lượng trong kết cấu hạ tầng công

Chính phủ liên bang và các bang của Thụy Sĩ đã triển khai Chương trình Cải tạo công trình (Gebäudeprogramm) từ năm 2010 nhằm nâng cao hiệu quả năng lượng và giảm phát thải CO₂ trong các tòa nhà, nhất là các tòa nhà công. Chương trình này hỗ trợ tài chính cho các dự án cải tạo cách nhiệt, thay thế hệ thống sưởi bằng các nguồn năng lượng tái tạo và tối ưu hóa hệ thống tiện ích trong tòa nhà. Nguồn kinh phí chương trình được cấp từ phần doanh thu thuế CO₂ áp dụng lên nhiên liệu hóa thạch, với khoảng 30 triệu CHF mỗi năm dành riêng cho các dự án năng lượng địa nhiệt, miễn là dự án góp phần giảm phát thải khí nhà kính.

Năm 2022, chương trình đạt mức tài trợ kỷ lục 425 triệu CHF (tương đương 531 triệu USD), tăng 18% so với năm trước. Con số này phản ánh sự gia tăng nhu cầu cải tạo năng lượng trong khu vực công, góp phần quan trọng vào mục tiêu giảm tiêu thụ năng lượng từ 90 TWh xuống 65 TWh vào năm 2050 theo Chiến lược Năng lượng 2050 của Thụy Sĩ.

Văn hóa tiết kiệm trong hành chính công

Tinh thần tiết kiệm thấm nhuần trong các hoạt động hàng ngày của khu vực công Thụy Sĩ, được thể hiện qua ba lĩnh vực trọng điểm.

Trước hết, số hóa hành chính giúp giảm thiểu sử dụng giấy và nâng cao hiệu quả công việc. Chính phủ đã triển khai Chiến lược Dịch vụ công kỹ thuật số Thụy Sĩ 2024 - 2027 nhằm thúc đẩy chuyển đổi số trong toàn bộ hệ thống hành chính liên bang, bang và địa phương, với mục tiêu cung cấp dịch vụ trực tuyến hiệu quả, minh bạch, an toàn và tối ưu hóa quy trình làm việc tại các cơ quan công quyền.

Tiếp theo là tiết kiệm năng lượng thông qua ứng dụng hệ thống chiếu sáng LED thông minh. Thành phố Bellinzona là ví dụ điển hình khi nâng cấp hệ thống chiếu sáng công cộng, vừa tiết kiệm năng lượng, chi phí vừa bảo vệ môi trường.

Cuối cùng, quản lý phương tiện công vụ và khuyến khích di chuyển bền vững cũng là một phần quan trọng trong văn hóa tiết kiệm. Trước khi sử dụng xe công, công chức Thụy Sĩ bắt buộc phải tự đánh giá nhu cầu di chuyển theo thứ tự ưu tiên: trước hết xem có thể họp trực tuyến hay không; nếu buộc phải đi, thì ưu tiên sử dụng tàu hỏa kết hợp xe đạp hoặc đi bộ; tiếp theo là phương án đi chung xe; và chỉ khi không còn lựa chọn nào khác, mới dùng ô tô.

Nói chung, công chức được khuyến khích sử dụng phương tiện công cộng hoặc xe đạp cho các chuyến đi công vụ, góp phần giảm phát thải và tiết kiệm chi phí. Thực tế, Thụy Sĩ chú trọng hỗ trợ vận chuyển xe đạp trên các phương tiện giao thông công cộng nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc kết hợp giữa hai hình thức di chuyển này.

Những chính sách này thể hiện rõ cam kết của Thụy Sĩ trong việc xây dựng một nền hành chính công hiệu quả, tiết kiệm và bền vững, đồng thời đáp ứng nhu cầu người dân và bảo vệ môi trường.