Pháp luật quốc tế về bảo tồn tự nhiênHy Lạp bảo tồn sinh thái biển - lời cam kết với tương lai

Mục tiêu bảo vệ 30% diện tích vùng biển quốc gia trước năm 2030

Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mitsotakis gọi đây là “những khu bảo tồn rộng lớn cho sự sống dưới biển” và nhấn mạnh rằng hai công viên này sẽ giúp Hy Lạp đạt mục tiêu đã được ghi trong Luật số 5037/2023 của nước này là bảo tồn 30% diện tích vùng biển quốc gia trước năm 2030, sớm hơn nhiều so với lộ trình toàn cầu.

Công viên biển tại Ionian Sea, nằm gần các đảo như Corfu, sẽ tập trung bảo vệ các loài động vật biển có vú và rùa biển, trong khi công viên Aegean, trải dài quanh quần đảo Cyclades ở phía Nam, sẽ bảo vệ các loài chim biển và hải cẩu Địa Trung Hải đang bị đe dọa. Giai đoạn tham vấn cộng đồng sẽ kéo dài đến ngày 22/9 trước khi Bộ Môi trường hoàn tất hai sắc lệnh Tổng thống để thiết lập pháp lý chính thức cho các khu vực này, dự kiến công bố vào cuối tháng 10.

Một trong những điểm đáng chú ý nhất là việc cấm hoàn toàn hoạt động kéo lưới dưới đáy biển, một trong những hình thức đánh bắt hủy hoại nghiêm trọng hệ sinh thái đáy biển, trong toàn bộ phạm vi hai công viên.

Quyết định này cũng được xây dựng trên nền tảng pháp lý khá đầy đủ mà Hy Lạp đã thiết lập suốt bốn thập kỷ qua. Luật số 1650/1986 về bảo vệ môi trường là văn bản nền tảng đầu tiên đặt định nghĩa và cơ sở pháp lý cho các khu vực được bảo vệ. Tiếp đó là Luật số 3937/2011 về bảo tồn đa dạng sinh học, được sửa đổi bởi Luật số 4685/2020, nhằm hiện đại hóa hệ thống tổ chức quản lý, bao gồm việc thành lập Cơ quan môi trường và chống biến đổi khí hậu quốc gia (NECCA) có chức năng điều phối toàn bộ mạng lưới bảo tồn thiên nhiên trong nước. NECCA cũng chịu trách nhiệm xây dựng các kế hoạch quản lý và giám sát việc tuân thủ quy định tại các khu bảo tồn.

Song hành với pháp luật quốc gia, Hy Lạp còn tích cực thực thi các chỉ thị của EU như Chỉ thị bảo vệ chim hoang dã (79/409/EEC) và Chỉ thị bảo vệ sinh cảnh tự nhiên (92/43/EEC), nền tảng của mạng lưới khu bảo tồn thiên nhiên Natura 2000 của EU bao phủ hơn 170 khu vực trên lãnh thổ và lãnh hải của Hy Lạp.

Bên cạnh đó, Hy Lạp là thành viên tích cực của các công ước quốc tế như Công ước Barcelona về bảo vệ Địa Trung Hải (1976/1995) và ACCOBAMS (1996) - hiệp định về bảo tồn động vật biển có vú tại Địa Trung Hải và Hắc Hải. Đặc biệt, theo Reuters, vào tháng 4/2024, Hy Lạp trở thành quốc gia đầu tiên trong EU chính thức cấm kéo lưới dưới đáy trong các công viên biển như một phần trong cam kết thực hiện Chiến lược đa dạng sinh học EU đến năm 2030. Năm 2024, Hy Lạp trở thành nước EU đầu tiên cấm kéo lưới đáy trong tất cả công viên biển và khu bảo tồn (và trong toàn bộ khu biển bảo vệ đến năm 2030), với kế hoạch kiểm soát bằng drone, tàu tuần tra, hỗ trợ ngân quỹ 780 triệu euro.

Cân bằng giữa phát triển và bảo tồn

Nhiều nhà khoa học và tổ chức tại Hy Lạp coi việc thành lập hai công viên biển là bước ngoặt tích cực cho cả môi trường lẫn cộng đồng địa phương. Thủ tướng Mitsotakis khẳng định, Chính phủ sẽ dành hơn 780 triệu euro cho giai đoạn đầu của chương trình bảo tồn biển đến năm 2030, bao gồm cả hỗ trợ ngư dân chuyển đổi nghề nghiệp và phát triển du lịch sinh thái.

Đây không chỉ là một hành động bảo tồn đơn lẻ mà nằm trong một chiến lược toàn diện hơn của Hy Lạp: chuyển dịch từ mô hình khai thác tài nguyên biển sang kinh tế biển xanh (blue economy) - một hướng đi nhằm cân bằng giữa mục tiêu bảo vệ đa dạng sinh học và phát triển bền vững các cộng đồng ven biển, đồng thời khẳng định vai trò của Hy Lạp như một quốc gia tiên phong trong thực thi Chiến lược đa dạng sinh học của EU đến năm 2030.

Không chỉ giúp phục hồi hệ sinh thái biển mà còn tạo nền tảng cho các ngành mới như du lịch sinh thái, nghiên cứu hải dương và đào tạo nghề xanh. Chính phủ Hy Lạp cam kết hỗ trợ tài chính và đào tạo cho ngư dân chuyển đổi nghề nghiệp, đồng thời thúc đẩy ứng dụng công nghệ như drone, AI và dữ liệu vệ tinh trong giám sát biển. Ngoài ra, các công viên này được quy hoạch để phát triển du lịch có kiểm soát, hướng tới mô hình “du lịch không rác thải” và tăng cường sự tham gia của cộng đồng. Với gói đầu tư 780 triệu euro đến năm 2030 và cơ chế tài chính xanh đang được triển khai, Hy Lạp đang nỗ lực định vị mình là quốc gia tiên phong của Địa Trung Hải trong phát triển kinh tế biển bền vững, nơi bảo tồn và phát triển không còn là hai lựa chọn đối lập, mà là hai trụ cột bổ trợ cho tương lai xanh.

Bước đi này cho thấy Hy Lạp đang tìm cách khẳng định vai trò lãnh đạo trong bảo tồn biển tại khu vực Địa Trung Hải; với diện tích hơn 27.500km², tương đương gần ba lần đảo Crete, các khu vực này có thể trở thành hình mẫu cho toàn khu vực nếu được quản lý hiệu quả. Trong bối cảnh Địa Trung Hải đang chịu sức ép nặng nề từ biến đổi khí hậu, ô nhiễm nhựa và đánh bắt quá mức, việc thiết lập các khu bảo tồn quy mô lớn không chỉ là nghĩa vụ đạo đức mà còn là chiến lược sống còn cho tương lai bền vững.

Như Thủ tướng Mitsotakis đã phát biểu trước Quốc hội: “Chúng ta không thể để biển cả, cội nguồn của văn minh Hy Lạp, trở thành nơi đổ nát; những công viên này là lời cam kết với thế hệ tương lai, và là bằng chứng rằng phát triển và bảo tồn không hề mâu thuẫn, mà có thể song hành nếu có ý chí và kế hoạch đúng đắn”.