Pháp luật các nước về cải tổ bộ máy hành chính:Philippines với luật tối ưu hóa cơ quan công quyền

Tinh gọn bộ máy, loại bỏ chồng chéo, dư thừa

Theo định nghĩa trong luật, tối ưu hóa là quá trình phân tích và thiết kế lại các vai trò, cơ cấu, quy mô, hệ thống và quy trình của các cơ quan chính phủ để bảo đảm năng lực cung cấp dịch vụ công hiệu quả, phù hợp và đáp ứng kịp thời yêu cầu của xã hội.

người dân tiếp cận dịch vụ một cách dễ dàng và nhanh chóng hơn. Việc cải cách cũng nhằm bảo đảm rằng bộ máy nhà nước không bị phân tán nguồn lực vào các nhiệm vụ không cốt lõi, từ đó tập trung vào các chương trình, dự án và chính sách có tính chiến lược và tác động rộng.

Luật áp dụng đối với tất cả các cơ quan thuộc nhánh hành pháp, bao gồm các Bộ, Cục, Hội đồng, Ủy ban, ban, văn phòng và mọi cơ quan trực thuộc hoặc chịu giám sát hành chính của các cơ quan trên, cũng như các tập đoàn do nhà nước sở hữu hoặc kiểm soát (GOCCs) không nằm trong phạm vi điều chỉnh của Luật Cộng hòa số 10149 hay còn gọi là Luật Quản trị GOCC năm 2011. Đối với các cơ quan lập pháp, tư pháp, các ủy ban hiến định như Ủy ban Kiểm toán hoặc Văn phòng Tổng thanh tra, đạo luật không bắt buộc thi hành nhưng khuyến khích tự nguyện áp dụng nguyên tắc tối ưu hóa.

Một số nhóm chức danh và đơn vị được loại trừ khỏi phạm vi điều chỉnh của luật, bao gồm: giáo viên và nhân sự ngành giáo dục tại các trường công và tư không có điều lệ riêng; lực lượng quân đội và nhân sự thuộc Bộ Quốc phòng, Bộ Nội vụ và Chính quyền địa phương, Bộ Giao thông vận tải, Bộ Tài nguyên môi trường và Bộ Tư pháp. Tuy nhiên, những người giữ các chức vụ trong những cơ quan trên vẫn phải đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn năng lực và thực hiện nghiêm túc nghĩa vụ được giao.

Việc bảo vệ quyền lợi của công chức, viên chức và người lao động trong khu vực công cũng được luật nhấn mạnh, nhằm bảo đảm rằng quá trình cải cách sẽ không trở thành cái cớ cho cắt giảm thiếu kiểm soát hay sa thải hàng loạt, mà là bước chuyển hướng có lộ trình và mang tính chuyển đổi dài hạn.

Đẩy mạnh chuyển đổi số và cơ chế giám sát mới

Một trong những điểm nổi bật nhất của luật là cam kết mạnh mẽ về việc đẩy mạnh số hóa hoạt động Chính phủ và xây dựng Chính phủ điện tử (e-governance). Theo đó, việc tích hợp công nghệ thông tin vào các quy trình hành chính sẽ đóng vai trò then chốt trong việc tinh giản hoạt động, nâng cao chất lượng dịch vụ và thúc đẩy sự minh bạch.

Các cơ quan được yêu cầu rà soát, cải tiến và hiện đại hóa các quy trình nội bộ để có thể hoạt động hiệu quả hơn và giảm thiểu thời gian xử lý hồ sơ. Đồng thời, việc ứng dụng công nghệ sẽ góp phần nâng cao năng lực phân tích, hoạch định và đánh giá chính sách, từ đó giúp Chính phủ có thể phản ứng kịp thời trước các thách thức kinh tế - xã hội ngày càng phức tạp.

Luật cũng quy định thành lập Ủy ban Tối ưu hóa nhánh hành pháp (COEB) do Chánh Văn phòng Phủ Tổng thống làm Chủ tịch. Ủy ban này sẽ điều phối và giám sát quá trình thực hiện Chương trình tối ưu hóa Chính phủ (GOP), từ khâu lập kế hoạch cho đến triển khai và đánh giá hiệu quả. Vai trò của COEB là bảo đảm rằng các cải cách không chỉ nằm trên giấy mà được thực hiện đồng bộ, hiệu quả và minh bạch.

Ngoài ra, Bộ Ngân sách và quản lý (DBM) sẽ ủy quyền cho một tổ chức độc lập thực hiện đánh giá tác động của chương trình tối ưu hóa trên sau 3 năm kể từ khi hoàn tất. Đây được coi là bước đi mang tính trách nhiệm giải trình, cho thấy nỗ lực của Chính phủ trong việc theo dõi và đo lường thành công của chính sách một cách khách quan và khoa học.

Đặc biệt, luật cũng xác định cách tiếp cận “toàn quốc” (whole-of-nation approach), khuyến khích các cơ quan phối hợp liên ngành và chia sẻ nguồn lực nhằm xây dựng hệ thống hành chính thống nhất, tránh tình trạng phân mảnh, cục bộ và hoạt động rời rạc, vốn là những điểm yếu cố hữu của nhiều nền công vụ đang phát triển.

Theo các nhà quan sát, việc Tổng thống Marcos Jr. ký ban hành Luật Tối ưu hóa Chính phủ là bước đi quan trọng trong chiến lược cải cách hành chính quốc gia, phản ánh quyết tâm xây dựng bộ máy nhà nước hiện đại, gọn nhẹ, lấy hiệu quả và phục vụ người dân làm trung tâm. Từ đó tạo đòn bẩy cho phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại Philippines trong giai đoạn tới.