Đọc sách:

Những người mê sách trên non cao

Tên sách “Balzac và cô bé thợ may Trung Hoa” đã xác định ngay hai yếu tố ở vị trí trung tâm của cuốn tiểu thuyết: nhà văn Pháp ở thế kỷ XIX Honoré de Balzac (1799 - 1850) với những cuốn tiểu thuyết làm thay đổi số phận của cô thợ may ở một làng miền núi Trung Quốc vào thập kỷ 1970, giữa thời Cách mạng Văn hóa.

Nhân vật chính trong tiểu thuyết Balzac và cô bé thợ may Trung Hoa là hai anh chàng học sinh ở Thành Đô bị gửi lên miền núi như một hình thức cải tạo. Họ chưa học hết phổ thông nhưng vẫn bị coi là “trí thức” cần được quần chúng nông dân giáo dục lại. Lao động đến kiệt lực, nhưng khi phát hiện ra anh bạn Mục Kỉnh đang cất giấu một va li tiểu thuyết Pháp thì họ như được hồi sinh. Họ đánh cắp được va li sách đó và một thế giới mới mở ra trước mắt hai chàng trai. Đấy là thời sách vở bị cấm tuyệt đối, tàng trữ sách thậm chí có thể nguy hại cả tính mạng, cho nên người mất cả một va li sách cũng không dám làm ồn ào lên.

Anh chàng mười bảy tuổi xưng “tôi” có năng khiếu chơi đàn violon, nhưng khi cậu chơi nhạc Mozart thì bị nghi ngờ truyền bá văn hóa phương Tây, phải ứng biến rằng đó là bản nhạc Mozart ca ngợi Mao Chủ tịch. Quyển sách họ đọc bị bắt gặp có chân dung Balzac thì dân bản tưởng là ông Tây Karl Marx hoặc Stalin… Còn anh bạn Lạc mười tám tuổi, láu lỉnh và thích nghi với môi trường, thì dùng tài kể chuyện mà kể lại nội dung những bộ phim tuyên truyền như Cô gái hàng hoa của Triều Tiên hoặc những tiểu thuyết hấp dẫn kỳ lạ của Balzac, Dumas, Romain Rolland… Tài kể chuyện của cậu chinh phục được nhiều người, trong đó có ông thợ may nổi tiếng nhất vùng. Và quan trọng nhất là nó làm mê say… con gái ông - cô thợ may xinh đẹp.

Vậy các nhà văn Pháp từ thế kỷ xa xôi đã làm được gì? Họ cho những cậu học sinh đang lao động cực nhọc được mơ mộng và nuôi dưỡng hy vọng ở họ. Họ cho ông thợ may trên miền núi cao được thả mình trong cuộc phiêu lưu của bá tước Monte Cristo. Họ khiến cô bé thợ may ở bản làng xa cũng tự may cho mình những bộ trang phục của thiếu nữ Pháp ở thế kỷ XIX rồi chính vì ảnh hưởng những tư tưởng của Balzac mà cô quyết định rời làng lên thành phố. Cũng những quyển sách Pháp trở thành món đổi chác với ông bác sĩ mê sách để ông giúp cô gái qua trận hiểm nghèo… Tất cả những biến chuyển này xảy ra trong bí mật, vì ở thời Cách mạng Văn hóa các loại sách phương Tây đều bị cấm ngặt.

Câu chuyện xảy ra giữa một thời loạn lạc, bản thân cha mẹ của các cậu là những bác sĩ, những văn nghệ sĩ, đang bị đấu tố giữa biển người. Nhưng Đới Tư Kiệt thu hẹp bối cảnh, chỉ tập trung vào một bản làng hẻo lánh và dường như bình lặng. Nói theo giọng của Thomas Hardy là “xa đám đông điên loạn”. Nhưng phẳng lặng là ở bề mặt, còn ẩn giấu bên trong nó là sự sục sôi khuấy động mà những cuốn tiểu thuyết Pháp đang gây ra cho mỗi người. Sách khơi lên tình yêu giữa anh chàng học sinh thành phố và cô thợ may ở bản nhỏ. Để đến với người yêu, anh chàng phải nhiều lần vừa đi vừa bò trên con đường độc đạo bé tí bên bờ vực. Mê sách và ăn trộm sách, cất giấu sách, dấm dúi đọc sách, và lén lút kể chuyện sách… Balzac và cô bé thợ may Trung Hoa thực sự là một cuốn tiểu thuyết tôn vinh văn chương, đặc biệt là văn chương kinh điển của Pháp.

Đới Tư Kiệt là nhà văn Trung Quốc, năm 1984 ở tuổi ba mươi, ông sang định cư ở Pháp và bắt đầu viết văn bằng tiếng Pháp. Balzac và cô bé thợ may Trung Hoa là tiểu thuyết đầu tay, và ông phản ánh hiện thực Trung Quốc bằng phương pháp tiểu thuyết phương Tây. Viết văn bằng ngôn ngữ thứ hai, ông không thể thả lỏng miên man theo kiểu tiểu thuyết chương hồi Trung Quốc mà tiết chế, dồn nén, không kể hiện thực mà chỉ kể ấn tượng về hiện thực. Dung lượng đầy đặn như thế, biến cố nhiều như thế, tiểu thuyết Tàu có thể kéo ra dăm bảy trăm trang, nhưng Đới Tư Kiệt chỉ nén lại trong 230 trang. Hiệu quả là một cuốn sách rất hấp dẫn, tốc độ nhanh, rất nhiều thông tin và mạnh mẽ về cảm xúc.

Trên đà thành công của cuốn tiểu thuyết, Đới Tư Kiệt viết kịch bản và tự mình đạo diễn bộ phim Pháp cùng tên do Châu Tấn đóng vai cô thợ may. Bộ phim tham dự liên hoan phim quốc tế ở Cannes 2002 và được đề cử giải Quả Cầu Vàng 2003.

Bản dịch tiếng Việt Balzac và cô bé thợ may Trung Hoa ra mắt năm 2003 thì một năm sau Đới Tư Kiệt sang Việt Nam để làm phim Hai cô con gái ông chủ vườn thuốc, vẫn là đề tài Trung Quốc nhưng diễn ra ở thời hậu Cách mạng Văn hóa. Phim có mời vào vai phụ diễn viên Như Quỳnh, Chu Hùng, nhà thơ Dương Tường, đặc biệt nhà văn Châu Diên đóng vai ông chủ vườn thuốc. Dịp đó, trong một buổi bàn việc hợp tác làm phim với các đối tác Việt Nam, Đới Tư Kiệt có tặng tôi quyển sách tiếng Việt Balzac và cô bé thợ may Trung Hoa.

Hồ Anh Thái

------

* Đọc lại Balzac và cô bé thợ may Trung Hoa, tiểu thuyết của Đới Tư Kiệt, Lê Hồng Sâm dịch, Nhã Nam và NXB Văn học.

Văn nghệ

"Giai điệu tri ân" – lời cảm ơn sâu sắc Agribank gửi đến khách hàng
Văn nghệ

"Giai điệu tri ân" – lời cảm ơn sâu sắc Agribank gửi đến khách hàng

Tối mai, 12.12, tại Nhà hát Hồ Gươm sẽ diễn ra chương trình nghệ thuật “Giai điệu tri ân” do Agribank tổ chức. Sự kiện là lời cảm ơn sâu sắc từ Agribank gửi đến những khách hàng, đối tác và cộng đồng - những người đã đồng hành, sẻ chia và cùng kiến tạo những giá trị bền vững trong suốt hành trình phát triển.

Hé lộ sân khấu choáng ngợp của siêu nhạc hội 8WONDER Winter trước giờ G
Văn hóa - Thể thao

Hé lộ sân khấu choáng ngợp của siêu nhạc hội 8WONDER Winter trước giờ G

Toàn bộ phần sân khấu “đóng băng” 8WONDER Winter đã hoàn thiện những khâu setup cuối cùng để sẵn sàng chào đón ban nhạc hàng đầu thế giới Imagine Dragons và dàn Vpop Việt đình đám trước hàng chục ngàn khán giả Sài Thành. Ban nhạc hàng đầu thế giới dự kiến sẽ đến TP. Hồ Chí Minh chiều hôm nay để sẵn sàng cho siêu nhạc hội tại đại đô thị Vinhomes Grand Park.

Để điện ảnh Việt cất cánh
Văn hóa - Thể thao

Để điện ảnh Việt cất cánh

Để điện ảnh Việt Nam thực sự cất cánh và hội nhập thế giới, cần có một chiến lược toàn diện và đồng bộ; giải pháp không chỉ giúp nâng cao chất lượng phim mà còn phải thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp này.

Giải pháp cho vấn đề bản quyền âm nhạc
Văn hóa - Thể thao

Giải pháp cho vấn đề bản quyền âm nhạc

Dù đã có cải thiện, nhưng vi phạm bản quyền âm nhạc tại Việt Nam vẫn là vấn đề nan giải. Theo Tổng Giám đốc Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC), NSƯT, nhạc sĩ ĐINH TRUNG CẨN, để giải quyết vấn nạn này, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp.

Đưa giá trị của văn hóa lan tỏa đến cộng đồng
Văn nghệ

Đưa giá trị của văn hóa lan tỏa đến cộng đồng

Ngày 3.10, tại không gian nghệ thuật 34 Châu Long, Hà Nội đã diễn ra mạn đàm văn chương có chủ đề về văn hóa, tinh hoa trong văn thơ xưa và nay, với sự tham gia của các văn nghệ sĩ, nhà nghiên cứu phê bình văn học; được chủ trì bởi nhà sưu tập Thúy Anh - người khởi xướng nhiều chuỗi hoạt động văn hóa, nghệ thuật đậm đà tính nhân văn và hướng tới cộng đồng.

Trong bão lũ
Văn hóa - Thể thao

Trong bão lũ

Bài thơ "Trong bão lũ" của tác giả Đặng Quốc Vinh, nguyên Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Hà Tĩnh, là tiếng lòng đầy xót xa trước cảnh thiên tai khắc nghiệt do bão Yagi gây ra. Với ngôn từ sâu sắc, tác giả khắc họa nỗi đau mất mát của người dân và tinh thần đoàn kết, sẻ chia của đồng bào cả nước, tạo nên niềm tin vào sự hồi sinh và vững bền của quê hương Việt Nam.

Hơn 160 tác phẩm dự thi Giải thưởng Cánh diều vàng năm 2024 tại TP. Nha Trang
Văn nghệ

Hơn 160 tác phẩm dự thi Giải thưởng Cánh diều vàng năm 2024 tại TP. Nha Trang

Từ ngày 3 - 10.9, Hội Điện ảnh Việt Nam tổ chức Giải thưởng Cánh diều vàng 2024 tại TP.Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa. Trong đó, lễ công bố và trao giải Cánh diều vàng sẽ diễn ra vào tối 10.9, tại quảng trường Nhà hát Đỏ (thuộc dự án Vega City Nha Trang), giải thưởng thu hút hơn 160 tác phẩm điện ảnh, truyền hình, tài liệu, khoa học, hoạt hình, phim ngắn, công trình nghiên cứu - lý luận phê bình.

Dàn nhạc giao hưởng Mặt Trời: Ngân vang khúc tự hào Việt Nam tại Điều còn mãi 2024
Văn nghệ

Dàn nhạc giao hưởng Mặt Trời: Ngân vang khúc tự hào Việt Nam tại Điều còn mãi 2024

Chiều ngày 2.9, lần đầu tiên Dàn nhạc giao hưởng Mặt Trời vinh dự góp mặt trong chương trình hòa nhạc quốc gia “Điều còn mãi 2024” tại Nhà hát Lớn Hà Nội. Dưới sự chỉ huy của nhạc trưởng Olivier Ochanine, Dàn nhạc giao hưởng Mặt Trời đã ngân lên những giai điệu hào hùng, sâu lắng, góp phần làm sống lại những ký ức lịch sử hào hùng, khơi dậy tình yêu nước, lòng tự hào và khát vọng dân tộc Việt Nam.

Nghệ sĩ nổi tiếng thế giới góp mặt trong chương trình Hòa nhạc giao hưởng tháng Tám “Brilliance in Harmony”
Văn nghệ

Nghệ sĩ nổi tiếng thế giới góp mặt trong chương trình Hòa nhạc giao hưởng tháng Tám “Brilliance in Harmony”

Tháng Tám với nhiều ngày lễ kỷ niệm lớn của đất nước đã trở thành dịp đặc biệt thường niên truyền động lực và cảm hứng để Dàn nhạc giao hưởng Mặt trời (SSO) phối hợp với Nhà hát Hồ Gươm tổ chức các sự kiện hòa nhạc giao hưởng quốc tế. Năm nay, chương trình Hòa nhạc giao hưởng Tháng Tám với chủ đề “Brilliance in Harmony: A Night of Musical Mastery” sẽ diễn ra vào tối 16.8.2024 với sự góp mặt của nghệ sĩ nổi tiếng thế giới và Việt Nam.

Nhiều người bật khóc khi nghe Anh Thơ hát “Một đời là sen ngát” về Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng
Văn nghệ

Nhiều người bật khóc khi nghe Anh Thơ hát “Một đời là sen ngát” về Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng

Những ngày qua, trong niềm tiếc thương vô hạn trước sự ra đi của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, nhiều nhạc sĩ chuyên và không chuyên đã viết nhiều bài hát để bày tỏ tình cảm của mình với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. Nhiều bài hát đã mang lại những cảm xúc đặc biệt cho người nghe.