Lê Hữu Trác hiệu là Hải Thượng Lãn Ông, sinh ngày 12.11 năm Giáp Thìn (1724) tại quê cha là thôn Văn Xá, làng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương (nay là xã Liêu Xá, Yên Mỹ, Hưng Yên).
Sinh ra và lớn lên trong giai đoạn lịch sử có nhiều biến động nên ông thấu hiểu nỗi cơ hàn của người lao động nghèo khổ giữa thời loạn lạc. Bởi thế, ông quyết rời bỏ sách vở, luyện tập võ thuật, nghiên cứu binh thư, xung phong vào trận mạc nhằm giữ yên xã tắc.
Tuy nhiên, sau hung tin anh trai cả mất vì bạo bệnh, ông đã trở về quê mẹ tại xứ Bàu Thượng, xã Tình Diệm, tổng Hữu Bằng (nay là xã Quang Diệm, Hương Sơn, Hà Tĩnh) để phụng dưỡng mẹ già và chăm sóc cháu nhỏ.
Tại quê mẹ, ông đã dành thời gian chuyên tâm nghiên cứu về nghề thuốc, chữa bệnh cứu người. Với vốn hiểu biết rộng về y lý, Lê Hữu Trác đã chẩn đoán bệnh rất chính xác, kê đơn bốc thuốc rất hay và chữa được nhiều bệnh nan y. Danh thơm của ông nhanh chóng vang xa, trở thành vị đại danh y nổi tiếng, được xem là ông tổ của Đông y Việt Nam, đặt nền móng cho ngành y học nước nhà.
Ông mất vào ngày rằm tháng Giêng năm Tân Hợi (1791) tại quê mẹ. Hằng năm, vào ngày giỗ của ông, người dân Hương Sơn tề tựu làm lễ cúng tế nhằm thể hiện lòng biết ơn với ân đức của đại danh y. Từ đây, người dân Hương Sơn đã tổ chức lễ hội Hải Thượng Lãn Ông nhằm ghi nhớ công ơn của đại danh y Lê Hữu Trác.
Năm 2015, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có Quyết định số 3465/QĐ-BVHTTDL công nhận lễ hội Hải Thượng Lãn Ông là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.
Theo kế hoạch của Ủy ban nhân dân huyện Hương Sơn, lễ hội Hải Thượng Lãn Ông năm 2025 diễn ra từ ngày 5 - 12.2 (mùng 8 - 15 tháng Giêng năm Ất Tỵ).
Cụ thể, phần lễ sẽ có lễ cúng, dâng hương, lễ rước, lễ tế, tưởng niệm 234 năm ngày mất Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác diễn ra ngày 10.2.
Lễ hội gồm chuỗi hoạt động văn hóa, thể thao, trò chơi dân gian sôi nổi. Cụ thể, địa phương sẽ tổ chức khai hội, đua thuyền truyền thống trên sông Ngàn Phố, khai mạc sáng 5.2.
Tiếp đến là hàng loạt hoạt động như giải việt dã leo núi Minh Tự (ngày 6.2); hội thi viết thư pháp huyện Hương Sơn lần thứ nhất (khai mạc sáng 8.2); trưng bày bộ ảnh về cuộc đời, sự nghiệp và di sản của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác từ ngày 8 - 12.2; hội thi gói bánh chưng và các trò chơi dân gian từ ngày 8 - 11.2...
Đặc biệt, năm nay, ban tổ chức bố trí sân khấu trình diễn các tiết mục dân ca Nghệ Tĩnh với chủ đề "Về chốn ngàn hương", diễn ra ngày 8 - 9.2, có sự tham gia của các câu lạc bộ dân ca ví, giặm trên địa bàn Hương Sơn và một số câu lạc bộ khách mời từ các địa phương khác trong tỉnh.
Qua việc tổ chức Lễ hội Hải Thượng Lãn Ông góp phần tưởng niệm, tri ân Đại danh y đồng thời cũng là dịp giúp địa phương quảng bá rộng rãi hình ảnh đất và người Hương Sơn, Hà Tĩnh.
