Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam: Hành trình 68 năm đồng hành cùng sự nghiệp giáo dục

Đáp ứng kịp thời các yêu cầu cải cách và đổi mới giáo dục

Ngày 1/6/1957, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam chính thức được thành lập, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong sự nghiệp giáo dục nước nhà.

Tiền thân là Trại Tu thư (1950) và Ban Tu thư (1956) thuộc Bộ Giáo dục, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã phát triển vượt bậc, trở thành nhà xuất bản lớn nhất cả nước với gần 40 công ty thành viên và có vốn góp.

Trong suốt quá trình hoạt động, đơn vị luôn tiên phong trong việc biên soạn, biên tập, thiết kế, in ấn và phát hành sách giáo khoa, đáp ứng kịp thời các yêu cầu cải cách và đổi mới giáo dục theo chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và Bộ GD-ĐT.

Trong đó, các dấu mốc đổi mới Chương trình và sách giáo khoa gồm Đổi mới lần thứ nhất (1956 - 1975): Chuyển đổi hệ giáo dục từ 9 năm lên 10 năm; Đổi mới lần thứ hai (1976 - 2000): Hợp nhất hệ thống giáo dục hai miền Bắc - Nam sau thống nhất đất nước;

Đổi mới lần thứ ba (2002 - 2008): Triển khai theo Nghị quyết 40/2000/QH10 của Quốc hội, nhằm "Đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước"; Đổi mới lần thứ tư (biên soạn sách giáo khoa theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018): Thực hiện theo Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội, theo phát triển năng lực và phẩm chất người học.

Mỗi lần thay sách, dù đối mặt với không ít trở ngại, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đảm bảo chất lượng và cung ứng đầy đủ, kịp thời sách giáo khoa đến học sinh, giáo viên trên mọi miền Tổ quốc, không để xảy ra tình trạng thiếu sách hay "sốt" sách.

Nỗ lực "vượt khó" trong giai đoạn cạnh tranh thị trường

Trong lần đổi mới thứ tư, sách giáo khoa được biên soạn theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 của Bộ GD-ĐT với phương châm "một chương trình, nhiều sách giáo khoa" và chủ trương xã hội hóa sách giáo khoa.

Từ đây, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam bước vào giai đoạn mới: xuất bản sách giáo khoa theo cơ chế thị trường.

Trao đổi với Báo Đại biểu Nhân dân, đại diện Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam chia sẻ, là một doanh nghiệp Nhà nước, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam hoạt động dựa trên nguyên tắc thị trường, tự chủ tài chính và vay vốn ngân hàng để đảm bảo nguồn lực, tiến độ và chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, đơn vị vẫn phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về mua sắm, đấu thầu. Điều này đôi khi ảnh hưởng đến tiến độ sản xuất so với các doanh nghiệp tư nhân.

Với tinh thần chủ động, vượt khó và luôn đề cao chất lượng sản phẩm, đơn vị huy động được đội ngũ tác giả uy tín cùng đội ngũ biên tập viên, họa sĩ giàu kinh nghiệm, tận tâm, làm việc không quản ngày đêm để tạo ra những trang sách giáo khoa chất lượng cao nhất, kịp thời đến tay học sinh và giáo viên trước mỗi năm học mới theo đúng lộ trình đổi mới sách giáo khoa của Bộ GD-ĐT.

Đến nay, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã hoàn thành việc biên soạn sách giáo khoa từ lớp 1 đến lớp 12 theo chương trình Giáo dục phổ thông 2018.

Hai bộ sách tiêu biểu là Kết nối tri thức với cuộc sống và Chân trời sáng tạo theo phương châm Chuẩn mực - Khoa học - Hiện đại, với đầy đủ các môn học đã được đông đảo học sinh và giáo viên lựa chọn trong quá trình học tập và giảng dạy, chiếm thị phần lớn của cả nước. Đó chính là thước đo chính xác nhất cho những nỗ lực của toàn thể cán bộ Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.

Mục tiêu không để học sinh thiếu sách giáo khoa

Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam cũng luôn nghiêm túc tuân thủ các quy định về giá, đảm bảo quyền lợi cho học sinh và phụ huynh trên cả nước.

Năm 2024, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã chủ động tiết giảm chi phí, tối ưu hóa hoạt động sản xuất kinh doanh để giảm giá sách giáo khoa, dù mức giá đã thấp hơn nhiều so với các đơn vị khác.

Cụ thể, bộ "Kết nối tri thức với cuộc sống" giảm 9,6% và bộ "Chân trời sáng tạo" giảm 11,2%. Việc giảm giá này được các cơ quan thẩm quyền và dư luận xã hội đánh giá cao, góp phần ổn định chỉ số CPI.

Với mục tiêu không để học sinh thiếu sách giáo khoa, từ nhiều năm nay, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam luôn thực hiện tích cực các hoạt động xã hội, từ thiện và coi việc chia sẻ, hỗ trợ cộng đồng là trách nhiệm của đơn vị.

Hàng năm, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam thường tổ chức các hoạt động tặng sách giáo khoa, tặng học bổng cho học sinh có hoàn cảnh khó khăn, con thương binh liệt sĩ, học sinh vùng bão lũ; hỗ trợ sách, thiết bị cho các thư viện trường học, thư viện cộng đồng; xây nhà tình nghĩa, phụng dưỡng bà mẹ Việt Nam anh hùng… với nhiều hình thức đa dạng, phong phú.

Riêng năm 2024, số tiền dành cho các hoạt động từ thiện - xã hội của đơn vị này là 31 tỷ đồng.

Từ năm 2022 đến nay, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam cũng tích cực phối hợp với Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài xây dựng Tủ sách Tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài.

Hoạt động nhằm góp phần gìn giữ và phát huy tiếng Việt cho cộng đồng người Việt ở nước ngoài, đặc biệt là thế hệ trẻ; bồi đắp tình yêu quê hương và niềm tự hào dân tộc, đồng thời quảng bá văn hóa và hình ảnh Việt Nam ra thế giới.

Hoạt động này đã được bà con kiều bào đón nhận tích cực. Hiện tại đã xây dựng được 11 Tủ sách ở 9 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Với những kết quả bước đầu và tiềm năng to lớn trong việc góp phần tôn vinh, giữ gìn và phát huy sự trong sáng, giá trị ngôn ngữ dân tộc, sáng kiến Tủ sách tiếng Việt đã đạt giải Nhì Giải thưởng toàn quốc về thông tin đối ngoại lần thứ X năm 2024 do Ban Tuyên giáo Trung ương, Ban chỉ đạo Công tác thông tin đối ngoại, Đài Truyền hình Việt Nam các các cơ quan liên quan phối hợp tổ chức.

Đẩy mạnh phát triển các sản phẩm số

Cũng theo đại diện Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, ngoài các sản phẩm sách giáo khoa, đơn vị còn phát triển nhiều sản phẩm khác có hàm lượng chất xám cao, có tác dụng nâng cao dân trí và thúc đẩy xã hội học tập như sách chất lượng cao, sách điện tử, bản đồ, tranh ảnh, đĩa….

Mảng sách chất lượng cao đã tạo cho Nhà xuất bản nguồn sách quý, dự thi các Giải thưởng sách Việt Nam đạt giải Vàng, giải Bạc sách hay, như các bộ: Đại Nam thực lục, Việt Nam đất nước con người, Tinh hoa văn hoá Phương Đông, Bác Hồ với Giáo dục, Từ điển bách khoa Britannica, Từ điển Việt-Lào, Từ điển Lào-Việt...

Có những bộ sách của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam khi được xuất bản đã trở thành 1 trong 10 sự kiện văn hóa đất nước. Đó là trường hợp sự ra đời của bộ sách "La Sơn Yên Hồ Hoàng Xuân Hãn" (3 tập) được bình chọn là một trong 10 sự kiện văn hóa nổi bật năm 1999. Đặc biệt gần đây có bộ sách Chào Tiếng Việt (tập 1 và 2) đã đạt giải A - Giải thưởng sách Quốc gia năm 2023.

Trong năm 2025, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã cho ra mắt 2 cuốn sách có giá trị về Bác Hồ. Đó là cuốn: "Bác Hồ ở Thái Lan" (song ngữ Việt- Thái) và "Bác là Hồ Chí Minh". Cuốn sách "Bác Hồ ở Thái Lan" không chỉ có ý nghĩa giáo dục đối với thế hệ trẻ mà còn vun đắp tình hữu nghị truyền thống tốt đẹp giữa hai dân tộc Việt Nam và Thái Lan.

Bên cạnh những sản phẩm truyền thống, hiện Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đang đẩy mạnh phát triển các sản phẩm số mà trước hết là sách giáo khoa theo chương trình phổ thông 2018. Các tài liệu này được sử dụng miễn phí cho mọi đối tượng, truy cập nhanh và dễ sử dụng, nhằm tạo thuận lợi cho việc học tập và giảng dạy.

"Đó là một nỗ lực tự nguyện, xuất phát từ trách nhiệm xã hội và mong muốn đóng góp thiết thực vào sự nghiệp giáo dục của đất nước", đại diện Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam chia sẻ.

Ngoài ra, để phục vụ cho sự phát triển của giáo dục miền núi, trong 68 năm qua, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam cũng luôn chăm lo đến mảng sách dân tộc. Nhiều bộ sách học tiếng dân tộc đã được xuất bản như tiếng Mông, tiếng Khmer, tiếng Thái, tiếng Bahnar, tiếng Chăm.

Bên cạnh đó là các bộ từ điển tiếng Việt dành cho học sinh dân tộc và nhiều bộ từ điển song ngữ quý như: Từ điển Việt-Mông, Từ điển Việt-Tày-Nùng, Từ điển Việt-Chăm... Trong số đó, cuốn Từ điển Việt-Khmer được giải Bạc mục sách hay Giải thưởng Sách Việt Nam, Từ điển Việt-Chăm đạt giải Đồng mục sách hay Giải thưởng Sách Việt Nam.

Song song với hoạt động làm sách giáo dục, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam còn triển khai các hoạt động hợp tác quốc tế theo hướng thiết thực, hiệu quả, giúp hình thành và mở rộng mối quan hệ hợp tác, trao đổi kinh nghiệm trong lĩnh vực xuất bản, in, phát hành.

Thực hiện việc chuyển đổi số mạnh mẽ, đáp ứng nhu cầu trong kỷ nguyên 4.0

Ghi nhận những kết quả đạt được của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, Đảng và Nhà nước trao tặng nhiều huân chương cao quý, cờ thi đua, bằng khen. Trong đó có Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Độc lập hạng nhất, Huân chương Lao động hạng nhất, Huy chương của Nhà nước và Chính phủ Lào,...

Đại diện Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam cho biết, bước vào kỷ nguyên 4.0, để đáp ứng nhu cầu đa dạng của bạn đọc ngày càng tăng, đơn vị đang thực hiện việc chuyển đổi số mạnh mẽ.

Hiện đại diện Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã ký thỏa thuận hợp tác với một số đơn vị như MobiFone, Viettel Solutions… để xây dựng hệ sinh thái giáo dục số, số hóa sách giáo khoa và học liệu, triển khai hệ thống quản lý giáo dục thông minh, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập trên cả nước.

"Bên cạnh nền tảng cung cấp sách giáo khoa điện tử miễn phí, chúng tôi cũng đang đầu tư nghiên cứu và phát triển thêm những nền tảng học liệu số mới, hiện đại và hữu ích.

Dự kiến, các nền tảng mới, hoàn toàn miễn phí sẽ sớm được ra mắt, hứa hẹn mang đến một hệ sinh thái tài nguyên giáo dục số phong phú, chất lượng cao phục vụ cho học sinh, giáo viên trên cả nước", đại diện Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam cho hay.