Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ Hoàng Kiều với sự phát triển của sân khấu, âm nhạc chèo

Tọa đàm do Hội Nhạc sĩ Việt Nam, Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, Viện Nghiên cứu bảo tồn và phát triển văn hóa dân tộc, Nhà hát Chèo Việt Nam... tổ chức nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ Hoàng Kiều.

Phát biểu tại tọa đàm, Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam, Thiếu tướng, nhạc sĩ Nguyễn Đức Trịnh cho biết, Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ Hoàng Kiều là một nhà quản lý, sáng tác âm nhạc, sáng tác kịch bản và nhà nghiên cứu khoa học xuất sắc. Ông có nhiều đóng góp to lớn và để lại ấn tượng sâu sắc cho sự nghiệp kế thừa và phát triển âm nhạc dân tộc, nghệ thuật sân khấu truyền thống Việt Nam nửa cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI.

Đặc biệt, những hoạt động và những đóng góp của ông cho sân khấu chèo, thể hiện trên nhiều phương diện, từ sáng tác âm nhạc, đến viết kịch bản, đạo diễn, nghiên cứu khoa học và đào tạo nghệ sĩ chèo.

Trong lĩnh vực đào tạo, nhà giáo Hoàng Kiều là một trong những người đặt nền móng cho sự phát triển của Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội nói chung, ngành Kịch hát dân tộc nói riêng.

Theo nhạc sĩ Đức Trịnh, Hoàng Kiều là một nhà quản lý có tâm, có tầm, luôn đổi mới, khát vọng đưa tính khoa học - dân tộc - đại chúng vào đào tạo nghệ thuật truyền thống. Ông cũng là người tiên phong xây dựng chương trình, giáo trình và khát vọng xây dựng nhà hát thể nghiệm nhằm kết hợp giữa học với hành.

Trong lĩnh vực sáng tác, nhạc sĩ Hoàng Kiều là người có tên tuổi lớn. Ông là người đầu tiên sáng tác, đưa hình thức phối khí, hát bè vào nghệ thuật chèo, thể hiện tính khoa học và chuyên nghiệp. Ông sáng tác âm nhạc cho trên 20 vở chèo, tiêu biểu nhất là Súy Vân - vở diễn mang đậm chất dân gian và bác học. Có thể nói, đây là tác phẩm đạt đỉnh cao về nghệ thuật âm nhạc chèo kể từ năm 1962 đến nay.

Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ Hoàng Kiều còn rất duyên với sáng tác, chấp bút nhiều kịch bản như: Máu chúng ta đã chảy (1963), Người gác đèn, Những cô gái mặt đường (1969), Cô hàng rau (1980), Thiên kim tình hận, Nữ tú tài, Khát vọng ngông cuồng, Lời ước nguyền... Trong đó có 2 tác phẩm Nữ tú tài và Lời ước nguyền do Nhà hát chèo Quân đội dàn dựng, tham gia Hội diễn Chèo chuyên nghiệp toàn quốc (1995 và 2001) đoạt Huy chương Vàng và Huy chương Bạc. Sức sống của 2 tác phẩm này đến nay vẫn nguyên giá trị.

Với lĩnh vực nghiên cứu khoa học, NGND Hoàng Kiều có nhiều công trình sâu sắc để lại cho đời như Sử dụng làn điệu chèo (1974), Thanh điệu tiếng Việt và âm nhạc cổ truyền, Tìm hiểu các làn điệu chèo cổ (2001), Tìm hiểu sân khấu chèo (Hoàng Kiều, Trần Việt Ngữ), Những làn điệu chèo cổ chọn lọc (Hoàng Kiều, Hà Hoa, năm 2007).

Với những cống hiến to lớn kể trên, NGND, nhạc sĩ Hoàng Kiều đã vinh dự được Nhà nước phong tặng nhiều bằng khen, giải thưởng, huân, huy chương cao quý. Đặc biệt, năm 2008 ông vinh dự được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân và năm 2023 được truy tặng Giải thưởng Nhà nước.

"Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ Hoàng Kiều đã có một đời cống hiến cho nghệ thuật sân khấu và âm nhạc dân tộc nước nhà, một đời miệt mài nhả tơ vàng để sưu tầm, lưu giữ, bảo tồn và phát huy, phát triển những giá trị nghệ thuật truyền thống của dân tộc", Thiếu tướng, nhạc sĩ Nguyễn Đức Trịnh nhận định.

Các đại biểu tham dự tọa đàm góp phần khắc sâu về chân dung cũng như sự nghiệp hoạt động, những đóng góp lớn của NGND, nhạc sĩ Hoàng Kiều cho nền nghệ thuật âm nhạc và sân khấu nước nhà. Đồng thời, giúp thấy rõ hơn một đại thụ của sân khấu, âm nhạc Việt Nam trong cuộc sống đời thường, để hiểu toàn diện hơn về chân dung của ông.

Nhiều đánh giá khẳng định cống hiến cũng như vai trò của Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ Hoàng Kiều trong sự phát triển của sân khấu chèo, đặc biệt là sáng tác âm nhạc cho các vở chèo, góp phần đưa nghệ thuật chèo bước đến giai đoạn phát triển mới, hiện đại hơn và hấp dẫn hơn.