"Nhà đầu tư quốc tế rất quan tâm trái phiếu xanh ở Việt Nam"

Các đợt phát hành dần tiệm cận tiêu chuẩn quốc tế

Chia sẻ tại tọa đàm “Phát triển thị trường trái phiếu xanh: Tìm kiếm cơ hội trong hành trình tiến đến Net Zero” do Tạp chí Kinh tế - Tài chính phối hợp Ngân hàng Agribank tổ chức sáng 26/6, Trưởng ban Pháp chế - Đối ngoại, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Vũ Chí Dũng cho biết, thời gian qua, hàng loạt chính sách đã được ban hành đối với thị trường trái phiếu xanh cả ở khu vực Chính phủ và tư nhân, trong đó có cả hướng dẫn về công bố thông tin, bảo đảm cung cấp thông tin minh bạch, đầy đủ cho nhà đầu tư cũng như giúp cơ quan quản lý theo dõi được toàn bộ hoạt động phát hành trái phiếu xanh.

Tính từ 2021 đến nay, tổng phát hành trái phiếu xanh đúng nghĩa đạt hơn 1,4 tỷ USD. Đáng chú ý, “nhiều nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư quốc tế rất quan tâm đến trái phiếu xanh ở Việt Nam, vì họ không chỉ nhìn nhận về lợi nhuận mà còn tìm lối ra cho mục tiêu đầu tư có trách nhiệm của các quỹ đầu tư”.

Bên cạnh việc mở cửa thị trường, giới thiệu tiêu chuẩn về trái phiếu xanh, có các hướng dẫn liên quan, chúng ta còn tổ chức đào tạo, nâng cao nhận thức của nhà đầu tư. “5 năm qua, đối với thị trường trái phiếu xanh, nhận thức của nhà đầu tư trong nước, của tổ chức phát hành đã thay đổi. Không chỉ tổ chức tài chính, mà cả tổ chức phi tài chính cũng phát hành trái phiếu xanh. Nhà đầu tư nước ngoài nhìn Việt Nam bằng con mắt khác, với lượng thông tin nhiều hơn. Các đợt phát hành trái phiếu xanh đã tiệm cận tiêu chuẩn khu vực và toàn cầu”, ông Dũng đúc kết.

Dẫn ví dụ điển hình về các đợt phát hành trái phiếu xanh, Trưởng bộ phận Tài chính bền vững tại FiinRatings Nguyễn Tùng Anh cho biết, năm 2024, công ty IDI phát hành trái phiếu xanh về ngư nghiệp bền vững. Đây là giao dịch trái phiếu ngư nghiệp bền vững đầu tiên của châu Á và thứ hai thế giới. Không những thế, đây còn là lô trái phiếu xanh đầu tiên tại Việt Nam được phát hành bằng đồng nội tệ. Giao dịch này cho thấy dù thị trường Việt Nam chưa phát triển so với quốc tế, song chúng ta có đủ năng lực kỹ thuật cùng hệ sinh thái hỗ trợ để thực hiện những thương vụ lớn như vậy.

Hay đối với thương vụ phát hành trái phiếu xanh của Nhà máy Nước sạch Hòa Bình – Xuân Mai, với điểm nổi bật là kỳ hạn lên tới 20 năm, trong khi kỳ hạn phổ biến của trái phiếu doanh nghiệp ở nước ta chỉ 3 – 5 năm. Cả hai lô trái phiếu này đều được bảo lãnh thanh toán. “Đây là những bài học có thể nhân rộng cho thị trường”, ông Tùng Anh nhấn mạnh.

Chính sách ưu đãi phải rõ

Dù đã có những kết quả tích cực ban đầu, song nhìn chung, thị trường trái phiếu xanh của Việt Nam vẫn chưa phát triển tương xứng tiềm năng. Theo Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) và nhiều định chế tài chính quốc tế, để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero), Việt Nam cần khoảng 20 tỷ USD mỗi năm để thực hiện các dự án xanh, các dự án ứng phó với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững. Nguồn vốn để đáp ứng nhu cầu này đến từ tín dụng ngân hàng, các quỹ đầu tư, thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu, nhất là trái phiếu xanh. Như vậy, con số cộng dồn 1,4 tỷ USD phát hành trái phiếu xanh trong 5 năm qua là rất nhỏ, đồng nghĩa còn nhiều dư địa để cho thị trường này phát triển.

Tuy nhiên, thị trường đang gặp nhiều rào cản. Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam Đỗ Ngọc Quỳnh chia sẻ, định hướng phát triển trái phiếu xanh đã được đề cập trong nhiều văn bản pháp luật, từ Luật Chứng khoán, Luật Các tổ chức tín dụng, Luật Bảo vệ môi trường cùng các văn bản hướng dẫn thi hành. Tuy nhiên, hiện, chưa có chính sách về bộ tiêu chí xanh nói chung và tiêu chí về dự án xanh nói riêng (Quyết định về tiêu chí môi trường và việc xác nhận đối với dự án đầu tư được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh – Danh mục phân loại xanh quốc gia, vẫn chưa được ban hành - PV). Trong khi, ở các nước đều ban hành tiêu chuẩn, tiêu chí rất rõ ràng. “Đây là vướng mắc lớn nhất”, ông Quỳnh nhấn mạnh, hàm ý cần sớm ban hành tiêu chí này.

Không chỉ vậy, chính sách dù khuyến khích phát hành trái phiếu xanh, nhưng biện pháp cụ thể như thế nào cho nhà phát hành lại chưa rõ. Thực tế, chi phí để phát hành trái phiếu xanh cao hơn so với trái phiếu thông thường, do phải thẩm định, đánh giá dự án xanh, xác nhận trong suốt quá trình thực hiện dự án… “Ở các nước, để khuyến khích trái phiếu xanh, ít nhất họ có chính sách hỗ trợ về chi phí thẩm định, đánh giá dự án, có các ưu đãi về đất đai, thuế…”. Chia sẻ như vậy, ông Quỳnh đề nghị cần có chính sách khuyến khích cả tổ chức phát hành, nhà đầu tư, đơn vị cung cấp hạ tầng trung gian để thúc đẩy thị trường trái phiếu xanh phát triển.

Nhấn mạnh trái phiếu xanh là công cụ tài chính, bên cạnh tính hấp dẫn phải bảo đảm niềm tin cũng như tính bền vững của thị trường, lan tỏa cho các công cụ tài chính khác cùng phát triển, ông Vũ Chí Dũng cho rằng, điều rất quan trọng là phải có bộ phân loại xanh, bảo đảm cách hiểu theo đúng một chuẩn mực về “xanh”. Tiêu chuẩn xanh của nông nghiệp khác với lâm nghiệp; của môi trường nước khác với môi trường không khí, song tất cả tiêu chuẩn này phải theo hướng tiệm cận chuẩn quốc tế. Cùng với đó, công tác đào tạo, nâng cao nhận thức về trái phiếu xanh cũng phải được quan tâm thực hiện.

Còn theo ông Nguyễn Tùng Anh, muốn phát triển thị trường trái phiếu xanh cần có hệ sinh thái hoàn chỉnh. “Khi chúng tôi đi gặp nhà phát hành trái phiếu xanh, họ hỏi ai sẽ giúp họ xây dựng khung trái phiếu xanh đó? Hiện, những đơn vị, chuyên gia có đủ năng lực để giúp đỡ từng doanh nghiệp, từng ngành nghề xây dựng khung trái phiếu xanh còn hạn chế. Do đó, chúng ta không chỉ xây dựng năng lực, nhận thức của nhà phát hành, mà còn phải xây dựng năng lực của tổ chức trung gian để hỗ trợ nhà phát hành, qua đó xây dựng hệ sinh thái hoàn thiện hơn”, ông Tùng Anh đề xuất.

Theo các chuyên gia, phát triển trái phiếu xanh cũng cần đặc biệt lưu tâm đến “tẩy xanh” (greenwashing, được hiểu là hành vi mà các công ty phóng đại hoặc trình bày sai những nỗ lực, cam kết bảo vệ môi trường để tạo ấn tượng rằng họ thân thiện với môi trường – PV). Ông Đỗ Ngọc Quỳnh đề xuất, cần có cơ chế giám sát xem sau khi phát hành trái phiếu xanh thì nguồn vốn có được sử dụng đúng mục đích? Dự án có đúng mục tiêu phát triển xanh như xác nhận ban đầu? Muốn vậy, định kỳ hàng năm phải công bố thông tin, thậm chí công bố cả kết quả kiểm toán dự án xanh đó. Nếu thực hiện đúng sẽ được hưởng ưu đãi của Nhà nước và ngược lại phải bị xử lý để bảo đảm công bằng. “Chỉ có việc xác lập ngay tiêu chí từ đầu, giám sát toàn bộ quá trình thực hiện dự án sẽ đạt được mục tiêu chống tẩy xanh”, ông Quỳnh phát biểu.