Nghị trường và Cuộc sốngĐể người nghèo từ đối tượng thụ hưởng thành chủ thể phát triển

Khơi dậy tinh thần tự lực, tự vươn lên của người nghèo

Các ý kiến chuyên gia tại tọa đàm đều đồng tình rằng, việc chuyển sang cách tiếp cận giảm nghèo đa chiều hiện nay là một định hướng đúng đắn của Đảng và Nhà nước. Theo TS. Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, cách tiếp cận này vượt ra khỏi việc “cho con cá” hay “cho cần câu”. Cốt lõi của giảm nghèo đa chiều là "trang bị năng lực" để người dân “tự câu cá”, thông qua việc họ được tiếp cận tốt hơn với các dịch vụ xã hội cơ bản như y tế, giáo dục, thông tin.

TS. Nguyễn Sĩ Dũng cho rằng, khi người dân có sức khỏe, tri thức, thông tin, họ sẽ có năng lực để tự tạo sinh kế, tự vươn lên và quan trọng hơn là tự chống chọi với những rủi ro. Cách tiếp cận này cũng giúp tránh được tình trạng "khuyến khích ngược", tức là tình trạng một số người không muốn thoát nghèo để tiếp tục nhận trợ cấp; thay vào đó, sẽ khơi dậy tinh thần tự lực, tự cường ở người nghèo.

Đồng tình với quan điểm này, PGS, TS. Bùi Thị An, Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội, Đại biểu Quốc hội Khóa XIII nhấn mạnh, tâm lý ỷ lại, trông chờ ở một bộ phận người dân chính là rào cản lớn. "Chủ trương, chính sách dù đúng đắn đến đâu cũng sẽ không thể đi vào cuộc sống nếu khâu tổ chức thực hiện yếu kém. Vấn đề chính của chương trình là hạn chế do chuyện năng lực tổ chức thực hiện ở địa phương. Phải nói thẳng như thế", PGS, TS. Bùi Thị An cho hay.

Theo PGS, TS. Bùi Thị An, cán bộ cơ sở phải là người truyền cảm hứng, khơi dậy ý chí vươn lên, thực sự "cầm tay chỉ việc" và đồng hành cùng người dân. Việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cơ sở, từ khâu tuyển chọn, đào tạo đến đãi ngộ, chính là chìa khóa tháo gỡ “điểm nghẽn”. Năng lực ở đây không chỉ là sự nhiệt tình, tâm huyết, mà bao gồm kiến thức tổng hợp về kinh tế, quản trị cũng như sự thấu hiểu sâu sắc về điều kiện địa phương, văn hóa, tập quán.

"Một người cán bộ cơ sở giỏi phải biết làng mình, thôn xóm mình có thế mạnh gì, nên trồng cây gì, nuôi con gì, và quan trọng hơn là bán cho ai... Đó phải là tổ hợp tất cả kiến thức và kinh nghiệm từ thực tiễn", PGS, TS. Bùi Thị An nêu quan điểm.

Cộng hưởng sức mạnh từ ba “trụ cột”

Để giải quyết bài toán giảm nghèo bền vững, các ý kiến tại Tọa đàm đều cho rằng, không thể chỉ dựa vào một nguồn lực, mà cần có sự phối hợp nhịp nhàng, tạo ra sức mạnh cộng hưởng từ "ba trụ cột" chính. Trong đó, Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, dẫn dắt, tạo ra môi trường thuận lợi thông qua việc xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu như đường sá, điện, internet, đồng thời ban hành các cơ chế, chính sách ưu đãi và cung cấp nguồn lực ban đầu. Doanh nghiệp là động lực lâu dài, tạo ra việc làm, khai thác các tiềm năng thương mại của địa phương. Còn cộng đồng là nền tảng xã hội vững chắc, đóng vai trò để người dân chia sẻ kinh nghiệm, nguồn lực và nâng đỡ về tinh thần.

PGS, TS. Bùi Thị An đề xuất, Quốc hội, Chính phủ cần có những chính sách khuyến khích đủ mạnh để kêu gọi doanh nghiệp trong và ngoài nước đầu tư vào các vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa, nơi có tỷ lệ hộ nghèo còn cao. Bà chỉ rõ sự hỗ trợ của Nhà nước là yếu tố then chốt vì các nhà đầu tư thường e ngại những khu vực này do lợi nhuận thấp. Khi công nghiệp phát triển, việc làm ổn định sẽ được tạo ra, kinh tế địa phương được nâng lên, thúc đẩy người dân tự học hỏi, nâng cao kỹ năng để có thu nhập, nếu không có giải pháp này, việc phát triển đồng đều sẽ rất khó khăn và dễ rơi vào tình trạng thiếu bền vững.

Về vai trò của Quốc hội, TS. Nguyễn Sĩ Dũng nhấn mạnh: Quốc hội nhiệm kỳ tới cần có những hành động quyết liệt và thực chất hơn. Các ĐBQH, ứng cử viên ĐBQH ngay từ khâu tiếp xúc cử tri cần đưa ra lời hứa, cam kết cụ thể với người nghèo và coi đó là kim chỉ nam cho hành động trong suốt nhiệm kỳ. Bên cạnh đó, công tác lập pháp, giám sát cần được nâng lên, Quốc hội cần tiếp tục tổng kết, đánh giá và điều chỉnh Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững. Đặc biệt, việc "đánh giá tác động chính sách" phải được làm một cách thực chất hơn, phân tích rõ bất kỳ một chính sách nào khi ban hành sẽ tác động đến người nghèo ra sao, để bảo đảm chính sách mang lại sự công bằng.

Cả hai chuyên gia đều khẳng định đầu tư cho y tế, giáo dục phải được xem là khoản đầu tư chiến lược và hiệu quả cho giảm nghèo bền vững. Bởi sức khoẻ là vấn đề rất quan trọng, có khi vươn lên thoát nghèo rồi nhưng mà gặp phải ốm thì lại trở về vạch xuất phát. Có nhiều yếu tố tác động đến kết quả giảm nghèo bền vững nhưng chăm sóc sức khỏe cho người dân là một vấn đề cần ưu tiên.