Khai thác nguồn nhân lực chất lượng cao để phát triển khoa học, công nghệ
Ở Việt Nam, khoa học công nghệ được nhìn nhận là một trong những vai trò quan trọng giúp phát triển kinh tế đất nước, song thực tế thời gian vừa qua khoa học công nghệ chưa đáp ứng được yêu cầu và chưa khai thác được hết tiềm năng, thế mạnh của mình. Đơn cử, mặt hàng điện tử, Việt Nam là một trong những nước xuất khẩu lớn trên thế giới, tuy nhiên doanh nghiệp trong nước chưa chiếm nhiều tỷ phần lớn và hầu hết các doanh nghiệp xuất khẩu lại là doanh nghiệp đầu tư nước ngoài.
Có thể thấy, nguồn nhân lực phát triển về lĩnh vực công nghệ kỹ thuật ở nước ta đang được các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài khai thác triệt để và điều đáng nói các doanh nghiệp đó đang nhận thấy được tiềm năng lao động Việt Nam là rất lớn trong khi đó chúng ta chưa khai thác tốt được tiềm năng này. Đây là thời điểm chúng ta cần phải nhìn nhận lại, các cơ sở giáo dục đại học phải thay đổi, nâng cao chất lượng đào tạo và đâu đó các doanh nghiệp ở Việt Nam cũng phải thay đổi lại cách thức sử dụng nguồn nhân lực này.
Trước thực tế đó, ngày 22.12.2024 Bộ Chính trị đã ban hành Nghị Quyết số 57/NQ-TW về đột phá, phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia nhằm xây dựng nền kinh tế bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Mục tiêu đặt ra là đến năm 2030, nguồn nhân lực nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo đạt 12 người/1 vạn dân; có từ 40 - 50 tổ chức khoa học và công nghệ được xếp hạng khu vực và thế giới; số lượng công bố khoa học quốc tế tăng trung bình 10%/năm…
Để triển khai Nghị quyết số 57, tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9 vừa qua, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 193/2025/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Chính phủ cũng đã ban hành Chương trình hành động với 7 nhiệm vụ cụ thể. Trong đó, nhóm nhiệm vụ thứ tư về Phát triển, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là một trong những nhóm nhiệm vụ quan trọng hàng đầu.
Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội ông Chử Đức Trình cho rằng, Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 193 của Quốc hội đã nhìn nhận, đánh giá đúng thực lực và vai trò của các cơ sở giáo dục đại học và khoa học, công nghệ trong sự phát triển kinh tế. Trước đó, chúng ta đã khai thác triệt để các lợi thế, tiềm năng, đặc biệt trong lợi thế về nhân lực, chất lượng cao, giá rẻ. “Thời gian tới nếu chúng ta muốn nâng cao trên trường quốc tế thì chỉ có một cách duy nhất đó là khoa học, công nghệ và đây là cơ hội cuối cùng để triển khai. Tôi tin Nghị quyết số 57 sẽ là một trong những nghị quyết mang tính đột phá để đưa đất nước phát triển” ông Trình nhấn mạnh.
Phát triển các trường đại học theo định hướng AI
Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị không chỉ là định hướng, mà còn là cam kết chính trị mạnh mẽ nhằm giúp Việt Nam nắm bắt cơ hội và ứng phó với thách thức trong thời đại công nghệ và số hóa. Nghị quyết đặt ra các mục tiêu chiến lược, trong đó có đẩy mạnh giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ tiên tiến. Đây cũng là cơ sở giúp hóa giải những khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy nguồn lực trong đào tạo nhân lực khoa học, công nghệ trình độ cao, đặc biệt trong các ngành công nghệ then chốt, trí tuệ nhân tạo. Song, vấn đề đặt ra thời gian tới chúng ta có nên phát triển các trường đại học theo định hướng AI hay không?
Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội ông Chử Đức Trình cho biết, hiện nay các trường công nghệ kỹ thuật như Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội, Học viện Công nghệ Bưu chính viễn thông... muốn phát triển thì phải tạo ra những nền tảng AI để phát triển công nghiệp AI. Đối với các trường không liên quan đến công nghệ nhiều thì phải khai thác triệt để công nghệ AI vào công việc của mình và biến công nghệ trở thành công cụ của từng ngành, từng nghề thì mới phát triển.
“Để làm được điều đó, chúng ta phải đào tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao để xây dựng các công cụ AI và phát triển công cụ AI. Tôi tin các trường đại học khác, các doanh nghiệp, người dân Việt Nam sẽ xem AI là một công cụ và chúng ta phải sử dụng hàng ngày. Tuy nhiên, nếu các trường đại học, các nhân lực khoa học công nghệ không làm chủ được AI trong một nghĩa nào đó thì chúng ta sẽ phải đi sau mãi. Đi sau có nghĩa chúng ta chỉ sử dụng và sẽ trở thành thị trường của các nước khác. Tôi mong muốn thời gian tới sẽ có những phần mềm mở mà có công sức đóng góp của các nhà khoa học, doanh nghiệp Việt Nam” ông Trình nhấn mạnh.
Có thể khẳng định, những chủ trương, quyết sách mạnh mẽ của Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị và cơ chế, chính sách đặc biệt từ Nghị quyết số 193 của Quốc hội khi được triển khai cụ thể theo Chương trình hành động của Chính phủ sẽ tạo ra xung lực và cơ hội lớn cho các cơ sở giáo dục đại học đẩy mạnh nghiên cứu khoa học gắn với đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.
