Nghị quyết 71-NQ/TW tạo bước chuyển đột phá mạnh mẽ cho giáo dục Việt Nam

Đưa giáo dục và đào tạo thực sự trở thành động lực then chốt

Ngày 22/8/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã ký ban hành Nghị quyết của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo - Nghị quyết số 71-NQ/TW, TS. Lê Đức Thuận nhận định, Nghị quyết 71 là một văn kiện mang tính đột phá, toàn diện và chiến lược, thể hiện quyết tâm chính trị rất cao của Đảng trong việc đưa giáo dục và đào tạo thực sự trở thành động lực then chốt cho sự phát triển bứt phá của đất nước.

Trước hết, Nghị quyết đã nhìn thẳng vào sự thật, chỉ ra một cách hệ thống và sâu sắc những hạn chế, yếu kém cố hữu của ngành giáo dục: từ chênh lệch vùng miền, bất cập về đội ngũ nhà giáo, cơ sở vật chất, sự lạc hậu của giáo dục đại học và nghề nghiệp, cho đến “bệnh hình thức” và tâm lý trọng bằng cấp.

Việc nhận diện đúng và trúng vấn đề chính là tiền đề quan trọng nhất cho các giải pháp sau đó. Các quyết sách được đưa ra có tầm nhìn xa, mục tiêu cụ thể và định lượng rõ ràng. Ví dụ, phấn đấu đến năm 2030 có ít nhất 8 cơ sở giáo dục đại học vào nhóm 200 châu Á; đến năm 2045, hệ thống giáo dục quốc dân lọt vào nhóm 20 quốc gia hàng đầu thế giới. Đây là những mục tiêu tham vọng nhưng cần thiết, tạo áp lực cũng như động lực để thay đổi.

Theo TS, Lê Đức Thuận, các giải pháp của Nghị quyết mang tính đồng bộ, hệ thống. Văn kiện không chỉ tập trung vào một khía cạnh riêng lẻ mà tác động toàn diện: từ đổi mới tư duy, hoàn thiện thể chế, đảm bảo nguồn lực tài chính, phát triển đội ngũ nhà giáo, hiện đại hóa cơ sở vật chất, chuyển đổi số đến mở rộng hợp tác quốc tế.

Đặc biệt, tôi đánh giá cao quan điểm đặt người học là trung tâm, nhà giáo là động lực quyết định, đồng thời nhấn mạnh sự phối hợp chặt chẽ giữa “gia đình, nhà trường và xã hội”.

Đây là tư duy giáo dục hiện đại, nhân văn, coi trọng sự phát triển toàn diện của con người.

Tóm lại, Nghị quyết 71 không phải là một văn bản cải cách thông thường, mà là một cương lĩnh hành động với những quyết sách mạnh mẽ, hứa hẹn tạo ra sự chuyển mình thực sự cho nền giáo dục nước nhà.

"Cởi trói" cho 4 "nút thắt" lớn

TS. Lê Đức Thuận cho hay, Nghị quyết 71 đã trực tiếp "cởi trói" cho ít nhất bốn "nút thắt" lớn nhất đang kìm hãm sự phát triển của giáo dục Việt Nam trong nhiều năm qua.

Đầu tiên, Nghị quyết cởi trói về nguồn lực và tài chính. Đây là điểm đột phá lớn nhất. Việc quy định cứng chi ngân sách Nhà nước cho giáo dục và đào tạo đạt tối thiểu 20% tổng chi là một sự cam kết chính trị mạnh mẽ, giải quyết bài toán thiếu hụt kinh phí kinh niên.

Cùng với đó, việc xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia mới, các chính sách ưu đãi về đất đai, thuế sẽ tạo ra một cú hích thực sự về nguồn lực đầu tư cho toàn ngành.

Thứ hai, cởi trói về chính sách cho nhà giáo. Nỗi lo "cơm áo không đùa với khách thơ" của các thầy cô giáo đã được lắng nghe. Quyết sách nâng phụ cấp ưu đãi nghề lên tối thiểu 70% cho giáo viên mầm non, phổ thông và 100% cho giáo viên vùng khó khăn là một giải pháp trực diện, có tác động tức thì, giúp Nhà giáo yên tâm công tác, cống hiến và giữ chân người giỏi ở lại với nghề.

Thứ ba, cởi trói về cơ chế tự chủ cho giáo dục đại học. Nghị quyết đã làm rõ một vấn đề gây tranh cãi nhiều năm: Bảo đảm quyền tự chủ đầy đủ, toàn diện cho các cơ sở giáo dục đại học không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính.

Điều này cho phép các trường đại học thực sự được tự quyết về học thuật, tổ chức nhân sự, tuyển dụng người giỏi (kể cả từ nước ngoài) và không bị trói buộc bởi các quy định hành chính cứng nhắc. Đây là chìa khóa để tạo ra các đại học nghiên cứu tinh hoa, đẳng cấp quốc tế.

Thứ tư, cởi trói về tư duy quản lý. Nghị quyết yêu cầu một sự chuyển đổi căn bản "từ quản lý hành chính sang kiến tạo phát triển, quản trị hiện đại".

Cùng với chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, giảm đầu mối quản lý, điều này sẽ phá bỏ được sự quan liêu, trì trệ, tạo không gian cho sự sáng tạo và linh hoạt ở cấp cơ sở, từ đó nâng cao hiệu quả quản trị trong toàn hệ thống.

Cần thay đổi cách làm quan liêu sang tư duy phục vụ, kiến tạo

TS. Lê Đức Thuận cho biết, để Nghị quyết 71 mang tính đột phá đi vào cuộc sống, cần hội tụ cả điều kiện cần và điều kiện đủ.

Điều kiện cần là sự nhất quán và quyết liệt trong tổ chức thực hiện: Nghị quyết đã phân công nhiệm vụ rất rõ cho từng cơ quan, từ Đảng uỷ Quốc hội, Chính phủ đến các cấp ủy địa phương. Điều kiện tiên quyết là tất cả các cấp, các ngành phải quán triệt sâu sắc và hành động một cách đồng bộ, quyết liệt, không "đánh trống bỏ dùi".

Tiếp đến, cần thể chế hóa nhanh chóng và đồng bộ. Các tư tưởng, chủ trương của Nghị quyết phải được nhanh chóng chuyển thành các luật, nghị định, thông tư cụ thể. Đảng uỷ Quốc hội và Chính phủ cần phối hợp chặt chẽ để "thể chế hoá thành Nghị quyết đặc thù", sửa đổi Luật Giáo dục, Luật Giáo dục Đại học và các văn bản liên quan để tạo hành lang pháp lý thông suốt cho việc đổi mới.

Sau đó, cần đảm bảo nguồn lực như cam kết. Cụ thể, cam kết chi tối thiểu 20% ngân sách cho giáo dục và bố trí nguồn lực cho Chương trình mục tiêu quốc gia phải được thực hiện một cách nghiêm túc. Nguồn lực ở đây không chỉ là tài chính, mà còn là con người, là đội ngũ cán bộ quản lý đủ tâm và tầm để triển khai sự thay đổi.

TS. Lê Đức Thuận cho rằng, về điều kiện đủ, trước hết, cần thay đổi tư duy ở mọi cấp. Đây là yếu tố quyết định sự thành bại. Nghị quyết nhấn mạnh đột phá phải "bắt đầu từ đổi mới tư duy, nhận thức". Phải có một cuộc cách mạng thực sự trong tư duy của các nhà quản lý, từ bỏ cách làm hành chính, quan liêu, sang tư duy phục vụ, kiến tạo. Đội ngũ nhà giáo cũng cần thay đổi, chuyển từ truyền thụ kiến thức sang tổ chức, dẫn dắt quá trình học tập của học sinh.

Về cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả, cần xây dựng một cơ chế giám sát thực thi Nghị quyết một cách chặt chẽ, độc lập và khách quan, có sự tham gia của xã hội, của các chuyên gia. Kết quả thực hiện phải được đo lường bằng những chỉ số cụ thể, gắn với trách nhiệm của người đứng đầu, tránh tình trạng báo cáo thành tích hình thức.

Bên cạnh đó, sự đồng thuận và chung tay của toàn xã hội cũng góp vai trò quan trọng. Giáo dục là "sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân". Vì vậy, để Nghị quyết thành công, cần có sự thấu hiểu, đồng thuận và tham gia tích cực từ chính phụ huynh, học sinh, các doanh nghiệp và toàn xã hội. Truyền thông cần làm tốt vai trò của mình để lan tỏa tinh thần đổi mới của Nghị quyết, tạo thành một phong trào thi đua học tập, xây dựng xã hội học tập trên cả nước.

"Chỉ khi hội tụ đủ các yếu tố trên, chúng ta mới có thể biến những mục tiêu, quyết sách đột phá trong Nghị quyết 71 thành hiện thực, tạo ra một nền giáo dục phát triển, hiện đại, góp phần đưa Việt Nam vươn lên hùng cường" - TS Lê Đức Thuận nhấn mạnh.