Ngành dứa Việt vươn tới xuất khẩu tỷ USD

Trái dứa đã xuất khẩu hơn 100 quốc gia

Tổng Thư ký Hiệp hội rau quả Việt Nam (VINAFRUIT) Đặng Phúc Nguyên cho biết, Việt Nam là một trong những nước có sản lượng dứa lớn trên thế giới; theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, diện tích trồng dứa cả nước hiện vào khoảng 52.000ha, trong đó diện tích cho thu hoạch đạt 48.000ha, năng suất trung bình 184,1 tạ/ha, sản lượng đạt khoảng 860.000 tấn và được trồng rộng rãi từ Bắc vào Nam.

Hiện nay, sản phẩm dứa đã được xuất khẩu sang hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ; riêng trong 5 tháng đầu năm 2025, thị trường Liên minh châu Âu (EU) là thị trường lớn nhất, với giá trị xuất khẩu đạt 16,56 triệu USD, chiếm 48% tổng kim ngạch xuất khẩu dứa, trong đó Liên bang Nga đạt 9,4 triệu USD; thị trường Hoa Kỳ đứng thứ hai với 7,2 triệu USD, chiếm gần 21%.

Ông Nguyên phân tích, sản phẩm dứa có nhiều tiềm năng xuất khẩu, như đa dạng giống dứa bao gồm dứa Queen (Nữ hoàng), dứa Cayen và dứa siêu ngọt (giống Mỹ) MD2 đáp ứng các yêu cầu khác nhau của thị trường. Trong đó, giống dứa MD2, với năng suất và chất lượng vượt trội, chiếm tới 50 - 55% thị phần dứa toàn cầu và 70 - 75% thị phần tại thị trường châu Âu.

Ngoài tiêu thụ quả tươi, dứa còn được chế biến thành nhiều sản phẩm khác như dứa đóng hộp, nước ép, mứt, dứa sấy khô... Các phụ phẩm của cây dứa như thân, lá cũng có thể tận dụng làm các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, phân hữu cơ, tạo thêm giá trị gia tăng. Nhiều địa phương đang chú trọng xây dựng chuỗi liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ dứa, giúp giảm bớt tình trạng được mùa mất giá và nâng cao giá trị sản phẩm.

Nhận định dứa là cây trồng có hiệu quả kinh tế vượt trội so với nhiều loại cây truyền thống, Bí thư Đảng ủy xã Thượng Đức (Hà Tĩnh) Nguyễn Thị Việt Hà thông tin, dù chưa vào chính vụ, nhiều bụi dứa đã cho trái vụ nặng từ 1,6 - 2kg/quả; khi chính vụ, có thể đạt 2 - 3kg/quả, năng suất ước đạt 60 tấn/ha. Với giá thu mua tối thiểu 5.500 đồng/kg theo hợp đồng với Công ty Cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao (DOVECO), mỗi hecta cho doanh thu khoảng 330 triệu đồng. Sau khi trừ chi phí, nông dân lãi tối thiểu 200 triệu đồng/ha, cao hơn hẳn so với cây keo, loại cây trồng phổ biến tại địa phương.

Nâng cao tốc độ nhân giống dứa MD2

Mặc dù sở hữu nhiều lợi thế, song nhiều chuyên gia vẫn nhận định ngành dứa còn đối diện không ít khó khăn khi bộ giống còn đơn điệu, thiếu các giống dứa chất lượng cao và kháng sâu bệnh; liên kết trong chuỗi giá trị còn rời rạc. Vùng nguyên liệu đạt chuẩn còn ít; tỷ lệ chế biến sâu còn thấp; thiếu thương hiệu quốc gia và công tác xúc tiến mở cửa thị trường còn hạn chế.

Chủ tịch HĐQT Công ty CP sản xuất thương mại và dịch vụ GLFOODS (Nghệ An) Phạm Duy Thái cũng đặt vấn đề, trong khi giống MD2 đã chiếm hơn 50% diện tích trồng dứa trên toàn thế giới, ở Việt Nam con số này lại chưa đến 5%. Ngoài ra, chuỗi liên kết sản xuất yếu, và thương hiệu dứa Việt chưa có vị thế nổi bật trên thị trường quốc tế.

Theo Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc DOVECO Đinh Cao Khuê, nhu cầu thị trường với giống dứa MD2 là có thật, lợi nhuận của dứa MD2 có thể lên tới hơn 700 triệu đồng/ha, cao hơn gấp nhiều lần so với cây lúa, sắn và keo. Nhưng điểm nghẽn hiện nay là tốc độ nhân giống ở Việt Nam đối với giống này còn chậm. Việc sản xuất cây giống bằng phương pháp nuôi cấy mô (in vitro) mới chỉ được triển khai ở một số viện nghiên cứu và chưa có nhiều doanh nghiệp tham gia.

Giá giống nhập khẩu cũng là một rào cản lớn. Đơn cử, mỗi chồi dứa MD2 nhập từ Costa Rica có giá lên tới 11.000 đồng nhưng chiều cao chỉ khoảng một gang tay, khiến chi phí đầu vào cao. Trong nước, ngoài in vitro, kỹ thuật nhân vô tính truyền thống bằng cách cắt khoanh cũng bị giới hạn khi mỗi khoanh chỉ tạo được 5 - 7 chồi, không đáp ứng được nhu cầu mở rộng diện tích nhanh chóng.

Để phát triển cây dứa MD2 một cách bài bản, ông Khuê đề xuất, các địa phương cần chủ động tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp trong việc nhập giống và tiếp cận nguồn giống chất lượng. Cần có một chiến lược tổng thể từ nghiên cứu, thử nghiệm, đến đào tạo kỹ thuật và tổ chức liên kết sản xuất. Tập trung quy hoạch các vùng trồng dứa tập trung, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào khâu chọn giống năng suất cao và cơ giới hóa sản xuất. Đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ chế biến sau thu hoạch để sản xuất các sản phẩm như nước ép, dứa đóng hộp, và dứa đông lạnh.

Muốn hướng tới mục tiêu tỷ USD, ông Đặng Phúc Nguyên nhấn mạnh, ngành dứa phải có chiến lược rõ ràng, tổ chức sản xuất bài bản, xây dựng vùng nguyên liệu tập trung; đầu tư vào nghiên cứu và phát triển giống dứa chất lượng cao, chất lượng tốt. Áp dụng các quy trình canh tác bền vững và an toàn; đẩy mạnh công nghệ chế biến sâu để tạo ra sản phẩm đa dạng và tăng cường xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu dứa Việt Nam bền vững.

Về phía các địa phương quan tâm, có cơ chế, chính sách và chi phí môi trường để thu hút doanh nghiệp đầu tư vào chế biến sâu nông sản, nâng cao giá trị sản phẩm và cải thiện thu nhập cho nông dân.

Về lâu dài, ông Nguyên đề xuất, Chính phủ cần đầu tư hệ thống thủy lợi cho các vùng trồng dứa và có chính sách hỗ trợ nông dân, doanh nghiệp, nhất là ở khu vực có năng suất cao. Dù chi phí đầu tư 1ha dứa khoảng 120 - 130 triệu đồng, nhưng thời gian thu hoạch chỉ từ 10 - 15 tháng.

Chính phủ tháo gỡ rào cản lớn nhất hiện nay là vấn đề đất đai, đặc biệt là đất thuộc các công ty nhà nước, nông lâm trường. Cần đẩy mạnh cổ phần hóa, cho thuê dài hạn hoặc đấu giá công khai để doanh nghiệp tư nhân tiếp cận đất đai thuận lợi, mở rộng sản xuất và xây dựng chuỗi liên kết hiệu quả.

Theo quy hoạch của Bộ Nông nghiệp và Môi trường đến năm 2030, tổng diện tích trồng dứa dự kiến khoảng 60.000ha, với sản lượng ổn định khoảng 800 - 950 nghìn tấn/năm. Tuy nhiên, trước nhu cầu phát triển mạnh loại cây này, chắc chắn cần có sự điều chỉnh, cùng với những chương trình định hướng bài bản để biến dứa thành nông sản chủ lực, đóng góp vào tăng trưởng GDP và thúc đẩy xuất khẩu.